Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2012 r. w Lublinie

sprawy R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 30 maja 2012 r. sygn. akt VII U 1876/12

oddala apelację.

III AUa 700/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. i ustalił wnioskodawcy R. K. prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2011 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Pozostaje poza sporem, że R. K. ukończył 60 lat w dniu 23 października 2011 r. (ur. w dniu (...)). Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i w dacie złożenia wniosku o emeryturę tj. w dniu 21 grudnia 2011 r. nie pozostawał w stosunku pracy. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 27 lat i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym organ rentowy uwzględnił 14 lat 1 miesiąc i 20 dni okresów pracy w szczególnych warunkach. Uznany przez pozwanego okres przypadł na zatrudnienie w (...) Zakładach (...) w L. od 12 stycznia1973 r. do 31 maja1983 r. i od 2 kwietnia1990 r. do 25 maja 1995 r.

Spór sprowadzał się do ustalenia czy na datę 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony legitymuje się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Okres udokumentowany świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 15 grudnia 2011 r., wystawionym przez syndyka masy upadłości, przekracza bowiem wymagane 15 lat, jednakże organ rentowy odliczył od tego okresu czas, w którym wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy, a który wynosił 472 dni, co daje 1 rok 3 miesiące i 19 dni. Organ rentowy nie kwestionował znajdującego się w aktach emerytalnych świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych a jedynie odliczył od wskazanych w nim okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych okresy, w których wnioskodawca korzystał z zasiłku chorobowego.

Sąd Okręgowy przywołał pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po wejściu w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. (uchwała z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03).

W ocenie Sądu Okręgowego nieuwzględnienie okresów pobierania zasiłków chorobowych do okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie znajduje żadnego uzasadnienia w powszechnie obowiązujących przepisach. Ani bowiem przepisy obowiązujące przed dniem 1 stycznia 1999 r., ani obecnie obowiązujące, nie dają wystarczających podstaw do odliczenia od stażu pracy w warunkach szczególnych okresu korzystania z zasiłków chorobowych. Zgodnie z § 2 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43) okresy pracy uzasadniające prawo do świadczeń z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Takie świadectwo zostało wnioskodawcy wydane i nie zostało przez organ rentowy zakwestionowane.

Sąd Okręgowy zważył nadto, że art. 184 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy jest przepisem, który jednoznacznie stwierdza, że okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ocenia się w świetle stanu prawnego obowiązującego do dnia 1 stycznia 1999 r., a zatem ze stażu tego nie można, bo brak ku temu podstawy prawnej, odliczyć okresów niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy.

Regulacja ta wynika z art. 32 ust. la pkt 1 ustawy i została wprowadzona od dnia 1 lipca 2004 r. przez art. 1 pkt. 16 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2004, Nr 121, poz. 1264), jednak art. 184 ogranicza wyraźnie zakres zastosowania art. 32, jedynie do przesłanki wieku emerytalnego, nie zaś do wszystkich wskazanych tam przesłanek ustalania uprawnień emerytalnych. Oznacza to, że art. 184 ustawy emerytalnej stanowi samodzielną podstawę do nabycia prawa do emerytury. Zasady uzyskania emerytury w obniżonym wieku zostały w nim uregulowane w sposób wyczerpujący i pełny. Pogląd ten znajduje oparcie w wyroku SN z dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07 (OSNP 2008/17-18/269) oraz uchwale SN z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06 (OSNP 2007/13-14/199).

W ocenie Sądu Okręgowego okresy, w których R. K. pobierał zasiłek chorobowy po 15 listopada 1991 r. będąc zatrudnionym w (...) Zakładach (...) w L., należało zaliczyć do okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zsumowanie okresu bezspornego (14 lat 1 miesiąc i 20 dni) oraz okresów, za które pobierał zasiłek chorobowy (rok, 3 miesiące i 19 dni), bezsprzecznie wskazuje, że wnioskodawca legitymuje się okresem przewyższającym wymagany 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych. Przesądza to jednoznacznie, że R. K. spełnił ostatni z wymaganych warunków do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt 1 i art. 32 ust. 1a cyt. Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 pkt 1 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. poprzez ustalenie prawa do emerytury osobie niespełniającej przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych;

2)  sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach przez okres wynoszący 15 lat.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Organ rentowy wywodził, że wnioskodawca udowodnił okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący 14 lat 1 miesiąc i 20 dni. Do okresu tego nie podlega wliczeniu okres pobierania zasiłków chorobowych, przypadający po 14 listopada 1991 r. Pozwany zaznaczył, iż nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego jak i stanowiskiem prezentowanym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 lutego 2007 r. (II UZP 14/06 OSNP 2007/13-14/199) oraz w wyroku z dnia 18 lipca 2007 r. (I UK 62/07 OSNP 2008/17-18/269) co do przyjęcia, że art. 184 cyt. ustawy stanowi samodzielną podstawę prawną nabycia prawa do emerytury.

Z tych względów pozwany uznawał apelację za uzasadnioną.

Opierając się na ustaleniach faktycznych jak i rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje w całości ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zarzuty apelacji sprowadzają się do bezzasadnego, w ocenie pozwanego, uwzględnienia przez Sąd Okręgowy okresów pobierania po dniu 14 listopada 1991 r. zasiłków chorobowych do stażu ubezpieczeniowego, warunkującego nabycie prawa do emerytury w trybie art. 184 cyt. ustawy.

Z wyliczenia przedstawionego przez organ rentowy wynika, iż pozwany odliczył skarżącemu okresy korzystania z zasiłków chorobowych w wymiarze 1 roku 3 miesięcy i 19 dni. W ocenie Sądu Apelacyjnego nieuwzględnienie tych okresów nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

Zważyć należy, iż przepis art. 184 cyt. ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia tej ustawy w życie (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 cyt. ustawy pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Warunki te winny być spełnione łącznie. W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 184 ust. 1 cyt. ustawy ustanawia odrębną, niż wymieniona w art. 32 tej ustawy, kategorię ubezpieczonych i znajduje zastosowanie do innych stanów faktycznych niż określone w art. 32 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy.

Gramatyczna wykładnia art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazuje, iż sformułowanie: "po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40" odnosi się wyłącznie do wieku emerytalnego określonego w tych przepisach - bez odwoływania się do pozostałych wymogów związanych z tym wiekiem. Te pozostałe wymogi związane z wiekiem, to jeden z warunków prawa do emerytury, niemieszczący się w znaczeniu pojęciowym słowa wiek.

Reasumując należy stwierdzić, iż przesłankami nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 cyt. ustawy jest osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. tzw. warunków stażowych, do których należą: okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn oraz okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1). Skutkiem odesłania do przepisów dotychczasowych zawartego w art. 184 ust. 1 pkt 1 jest stosowanie wprost przepisów cyt. rozporządzenia Rady Ministrów.

W sprawie niniejszej nie znajduje zastosowania przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 cyt. ustawy, obowiązujący od dnia 1 lipca 2004 r. Przepis ten wprowadził ograniczenia przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze polegające na tym, iż nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Skoro przepis art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odsyła do art. 32 tej ustawy jedynie w zakresie przewidzianego w nim wieku emerytalnego, to przepis art. 32 ust. 1a nie ma zastosowania do ubezpieczonych ubiegających się o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie przepisu przejściowego, jakim jest art. 184.

Sąd Apelacyjny podziela w pełni pogląd Sądu Najwyższego zawarty w orzeczeniach cytowanych w apelacji jak i pogląd wyrażony w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r., w świetle którego osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 cyt. wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r. (II UK 313/09 OSNP 2011/19-20/260). Skoro na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca legitymował się okresem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym ponad 15 lat – przy uwzględnieniu okresu pobierania zasiłków chorobowych, to brak podstaw do ponownego wliczenia tych okresów w oparciu o art. 32 ust. 1a cyt. ustawy, obowiązujący od dnia 1 lipca 2004 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury, określone w treści art. 184 ust. 1 i 2 cyt. ustawy. Niewątpliwe w dniu 23 października 2011 r. osiągnął wiek 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, nie pozostaje w stosunku pracy, na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 27 lat i 5 dni w tym ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych – dodając do uznanego stażu 14 lat 1 miesiąc i 20 dni okres 1 roku 3 miesiące i 19 dni korzystania z zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r.

Tym samym wyrok wydany przez Sąd Okręgowy jest prawidłowy i zgodny z obowiązującymi przepisami zaś apelacja pozwanego jako bezzasadna podlega oddaleniu w trybie art. 385 k.p.c.