Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 15 października 2012 roku powódka (...) Sp. z o.o. złożyła do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Wniosła w nim o zasądzenie od pozwanej Z. R. kwoty 13421,94 zł z ustawowymi odsetkami od kwot wynikających ze wskazanych w uzasadnieniu pozwu faktur, poczynając od daty wymagalności poszczególnych roszczeń składających się na należność główną do dnia zapłaty oraz kosztów sądowych w kwocie 168 zł i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w dniu 15 marca 2012 r. strony zawarły umowę dystrybucyjną na podstawie której powódka miała dostarczać pozwanej jako jej przedstawicielowi regionalnemu wytwarzane przez siebie produkty. Pozwana nie uregulowała należności za dostarczone jej rzeczy. Powódka na potwierdzenie każdej sprzedaży wystawiła faktury szczegółowo opisane w pozwie. Powódka wezwała pozwaną do zapłaty, ale pozwana nie spełniła jej żądania.

W następstwie wniesionego pozwu wydano przeciwko pozwanej w dniu 26 listopada 2012 roku nakaz zapłaty. Pozwana w dniu 13 grudnia 2012 roku skutecznie złożyła sprzeciw, co zgodnie z art. 505 [36] § 1 k.p.c. spowodowało utratę przez nakaz zapłaty mocy w całości i skutkowało przekazaniem sprawy do rozpoznania sądowi właściwości ogólnej pozwanego. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana zaprzeczyła twierdzeniom powódki co do wysokości roszczenia i zakwestionowała wymagalność objętych nakazem zależności z uwagi na zawarcie ustnej ugody. Pozwana przyznała, iż strony zawarły umowę dystrybucyjną. Pozwana w związku z opóźnieniami w regulowaniu należności przez jej kontrahentów zaczęła popadać w zwłokę w regulowaniu należności przysługujących od niej powódce. W rozmowach telefonicznych strony ustaliły warunki spłaty zadłużenia. Warunkiem realizacji kolejnych zamówień było właśnie ustalenie terminów spłaty zaległości oraz bieżące regulowanie należności. Pozwana podała, iż część należności stanowiących podstawę roszczenia powódki została zapłacona przez pozwaną, a pozostałe były objęte porozumieniem zawartym przez strony, które było dotrzymywane przez pozwaną.

W piśmie procesowym z dnia 10 czerwca 2013 r. złożonym wraz z uzupełnionym pozwem powódka cofnęła pozew co do kwoty 1782,21 zł w związku z faktem zapłaty tej wierzytelności przez pozwaną. Powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 11639,73 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi jak w pozwie za wyjątkiem odsetek od kwot:

a)  714,69 zł od dnia 22 czerwca 2012 r. do dnia 13 marca 2013 r.,

b)  1067,52 zł od dnia 7 lipca 2012 r. do dnia 13 marca 2013 r.

Postanowieniem z dnia 30 października 2013 r. Sąd umorzył postępowanie co do kwoty 1782,21 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 714,69 zł od dnia 22 czerwca 2012 r. do dnia 13 marca 2013 r. i od kwoty 1067,52 zł od dnia 7 lipca 2012 r. do dnia 13 marca 2013 r.

Dnia 29 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy wydał w niniejszej sprawie wyrok oddalający powództwo w całości. Sąd ustalił, iż strony zawarły umowę dystrybucyjną, na podstawie której powódka miała dostarczać pozwanej jako jej przedstawicielowi regionalnemu wytwarzane przez siebie produkty. Pozwana popadła wobec powódki w zwłokę w zapłacie wierzytelności powódki, które przysługiwały jej za sprzedane produkty. W dniu 25 września 2012 r. pozwana zapłaciła powódce kwotę 1428,80 zł tytułem należności z faktur nr (...), natomiast w dniu 15 października 2012 r. zapłaciła kwotę 1148,45 zł tytułem należności z faktur nr (...) i nr (...). Z kolei w dniu 26 października 2012 r. pozwana zapłaciła powódce kwotę 1672,46 zł tytułem należności z faktury proforma nr (...) i faktury nr (...). Nadto w dniu 13 marca 2013 r. zapłaciła kwotę 1782,21 zł tytułem faktur nr (...).

Powyższy stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości, jak i nie były one kwestionowane przez strony. Na podstawie art. 230 k.p.c. Sąd uznał za przyznany przez pozwaną fakt, iż w dniu 13 marca 2013 r. pozwana zapłaciła powodowi kwotę 1782,21 zł. Na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. Sąd oddalił wnioski dowodowe powódki o przeprowadzenie dowodów zawnioskowanych w piśmie procesowym z dnia 25 września 2013 r. Powódka została w dniu 30 października 2013 r. zobowiązana przez Sąd do przedłożenia tychże dowodów w terminie 4 dni pod rygorem oddalenia wniosków dowodowych. Powódka otrzymała wskazane wezwanie w dniu 19 listopada 2013 r. i wniosła do Sądu pismo wraz z odpisami tej korespondencji w dniu 23 listopada 2013 r. za pośrednictwem poczty. Jednakże powyższa korespondencja została doręczona Sądowi w dniu 29 listopada 2013 r. już po wydaniu przez Sąd wyroku w niniejszej sprawie. Sąd oddalił także wnioski dowodowe pozwanej o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków: D. P., M. R. i A. R. na okoliczność ustalenia zawarcia przez strony porozumienia w zakresie spłaty zadłużenia oraz sposobu i formy współpracy stron albowiem w sytuacji, w której powód nie przedłożył dowodów w celu wykazania wysokości żądania pozwu , przeprowadzenie tych dowodów byłoby bezcelowe.

Zdaniem Sądu Rejonowego strona powodowa nie udowodniła powództwa co do zasady, a w szczególności co do wysokości. Sąd nie uznał za dowód w sprawie przedłożonych przez powódkę kserokopii faktury nr (...) (k. 33 akt), faktur nr (...) (k. 34 akt), nr (...) (k. 35 akt), nr (...) (k. 36 akt), nr (...) (k. 37 akt), nr (...) (k. 38 akt), nr (...) (k.39 akt), nr (...) (k.40 akt), nr (...) (k. 41 akt), nr (...) (k. 42 akt), nr (...) (k. 43 akt), nr (...) (k. 44 akt), nr (...) (k. 45 akt), nr (...) (k. 46 akt), nr (...) (k. 47 akt), nr (...) (k. 48 akt) i nr (...) (k. 48 akt), albowiem przedłożone przez stronę powodową kserokopie nie zostały potwierdzone za zgodność z oryginałem. Sąd wskazał, że kodeks postępowania cywilnego nie zna pojęcia kserokopii, natomiast jako pojęciem przeciwstawnym pojęciu oryginału posługuje się pojęciem odpisu. Odbitka ksero lub inna kopia reprograficzna, która nie jest odpowiednio poświadczona nie jest dokumentem w rozumieniu przepisów k.p.c. W postępowaniu opartym na dokumencie prywatnym źródłem wiadomości jest zawarte w nim i podpisane oświadczenie (art. 245 k.p.c.). Oznacza to, że dla uznania kserokopii za dokument prywatny, świadczący o istnieniu oryginału o odwzorowanej w niej treści, niezbędne jest oświadczenie o istnieniu dokumentu o treści i formie odwzorowanej kserokopią. Takim oświadczeniem będzie umieszczone na kserokopii i zaopatrzone podpisem poświadczenie zgodności kserokopii z oryginałem. Dopiero wtedy można uznać kserokopię za dokument prywatny świadczący o istnieniu oryginału o treści i formie w niej odwzorowanej. Bez wspomnianego poświadczenia kserokopia nie może być uznana za dokument prywatny (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1994 r., sygn. III CZP 37/94, OSNCP 1994, Nr 11, poz. 206 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 stycznia 2008 r., sygn. V ACa 816/07, Lex nr 398729). Jeżeli zaś pismo nie może być uznane za dokument to nie może być również podstawą do przeprowadzenia dowodu w trybie art. 308 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2007 r., sygn. II CSK 401/06). Sąd wskazał, iż pozwana wykazała, iż wykonane przez nią wpłaty na rachunek bankowy pozwanej obejmowały wierzytelności powódki z tytułu faktur nr (...). Z uzasadnienia pozwu wynikało, że faktura nr (...) została wystawiona na kwotę na kwotę 895,71 zł, faktura nr (...) na kwotę 388,20 zł, faktura nr (...) na kwotę 491,32 zł, a faktura nr (...) na kwotę 252,74 zł.

W konsekwencji Sąd ustalił, iż roszczenie powódki o zapłatę wierzytelności z w/w faktur w łącznej kwocie 2027,97 zł wygasło. Pozostałe wpłaty wykonane przez pozwaną w dniach 25 września 2012 r., 15 października 2012 r. i 26 października 2012 r. dotyczyły faktur, które nie zostały wskazane w przez powódkę w uzasadnieniu pozwu jako podstawa jej roszczenia.

Sąd uznał, iż wobec powyższego skoro roszczenie powódki częściowo wygasło, a w pozostałej części jego zasadność zarówno w zakresie roszczenia głównego, jak i odsetek za zwłokę nie została przez powódkę wykazana co do wysokości to powództwo nie mogło zostać uwzględnione przez Sąd. Sąd wskazał również, iż przeprowadzenie dowodu z dokumentów, które dotarły do Sądu już po wydaniu wyroku nie miałoby znaczenia do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wobec przedłożenia przez powódkę kserokopii faktur niepotwierdzonych za zgodność z oryginałem.

Od powyższego wyroku apelację wniosła powódka. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła ona:

I.  naruszenie przepisów postępowania cywilnego, tj.:

a)  art. 129 § 1 k.p.c. w zw. z art. 129 § 4 k.p.c. przez nieuwzględnienie dowodów zgłoszonych przez powódkę (tj. kopii faktur VAT), pomimo braku ich zakwestionowania przez pozwaną oraz niezażądania przez nią przedłożenia oryginałów dokumentów w sądzie, podczas gdy przedstawione przez powódkę dokumenty mogły zostać uznane za tzw. „inne dowody", oraz w sytuacji braku istnienia ustawowego wymogu przedkładania dokumentów w oryginałach,

b)  art. 164 k.p.c. w zw. z art. 165 § 2 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych powódki z uwagi na rzekome niewniesienie ich w terminie, podczas gdy jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, pismo zawierające je zostało nadane przez powódkę w placówce pocztowej w terminie zakreślonym przez sąd pierwszej instancji,

c)  art. 217 § 3 k.p.c. przez uznanie, że dokumenty wskazane przez powódkę zostały powołane w celu przedłużenia toczącego się postępowania, tymczasem dokumenty te zostały przedłożone przez powódkę na wyraźne wezwanie Sądu pierwszej instancji, bez uchybienia terminowi, w związku z tym, bezzasadne jest twierdzenie, jakoby powódka zwlekała z dostarczaniem dowodów, tym bardziej, że termin na ich przedstawienie został określony przez Sąd pierwszej instancji na 4 dni i został przez powódkę dochowany,

d)  art. 225 k.p.c. przez jego niezastosowanie i nieotworzenie rozprawy na nowo, pomimo nadejścia dokumentów przesłanych przez powódkę, w terminie wskazanym przez Sąd pierwszej instancji,

e)  art. 229 k.p.c. przez uznanie, że twierdzenia przedstawione przez pozwaną o rzekomym zawarciu ugody ustnej z powódką są wystarczającym dowodem na okoliczność zawarcia takiej ugody, podczas gdy pozwana nie przedstawiła żadnego innego dowodu na poparcie tej tezy, zaś powódka zaprzeczyła tym twierdzeniom oraz wniosła powództwo o zapłatę,

f)  art. 231 k.p.c. przez oddalenie żądania powódki, podczas gdy z całości materiału zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, że pozwana posiada zadłużenie wobec powódki, które na dzień ferowania wyroku nie zostało uregulowane w całości,

g)  art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie i w konsekwencji oddalenie powództwa, podczas gdy dokumenty, twierdzenia przedstawione przez powódkę jak też oświadczenia pozwanej jednoznacznie wskazywały na istnienie wierzytelności wobec pozwanej,

h)  art. 233 § 2 k.p.c. przez odmówienie wiarygodności dowodom przedstawionym przez powódkę, a oparcie swojego rozumowanie wyłącznie na twierdzeniach pozwanej, które nie zostały poparte żadnymi dowodami, a którym to twierdzeniom powódka zaprzeczyła,

II.  Błąd w ustaleniach faktycznych polegających na:

a.  bezzasadnym przyjęciu, że powódce nie przysługuje roszczenie w stosunku do pozwanej o zapłatę kwoty 8.079 złotych, w sytuacji gdy pozwana nie zaprzeczyła istnienia tego roszczenia oraz powódka przedstawiła dowody na istnienie wyżej wymienionego roszczenia oraz jego wymagalności,

b.  bezzasadnym przyjęciu, że Strony zawarły ustną ugodę, w zakresie sposobu spłaty zaległości przez pozwaną, podczas gdy powódka temu zaprzeczyła oraz złożyła pozew do sądu, co zastępuje wezwanie do zapłaty.

W oparciu o te zarzuty powódka wniosła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki kwoty 8.079 zł wraz z odsetkami ustawowymi wyliczonymi w sposób wskazany w apelacji

2)  zasądzenie kosztów procesu za obie instancje od Pozwanej na rzecz Powódki według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego,

ewentualnie

3)  uchylenie wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Niezależnie od powyższego, powódka wniosła również o przeprowadzenie dowodów z załączonych do apelacji dokumentów w postaci listy nierozliczonych płatności na dzień 17 stycznia 2014 roku oraz kopii faktur VAT o numerach: (...)), (...) (...)), (...)), (...)), (...)), (...)), (...)), (...)), (...).

Pozwana nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się o tyle uzasadniona, że zainicjowana nią kontrola instancyjna doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W myśl art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sytuacja taka zaistniała w niniejszej sprawie, bowiem w ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy a wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego praktycznie w całości. Bogate w tej mierze orzecznictwo ukształtowało pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy”. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. orzeczenie SN z dnia z dnia 9 listopada 2012r, sygn. IV CZ 156/12). Sąd Apelacyjny w Białymstoku sformułował natomiast tezę, iż pojęcie "nierozpoznanie istoty sprawy" oznacza uchybienie procesowe sądu pierwszej instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego przez co rozumie niewniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy (wyrok z dnia 8 listopada 2012 r. , sygn. I ACa 486/12).

Za uzasadniony w tym kontekście należało uznać w szczególności zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. Sąd Rejonowy bowiem formułując tezę o nieudowodnieniu roszczenia jako przyczynie oddalenia powództwa, nie dokonał w sprawie właściwej oceny dowodów, a zwłaszcza nie osądził swoich wywodów w kontekście całokształtu materiału procesowego (czego wymaga prawidłowe zastosowanie normy art. 233 k.p.c.), poprzestając jedynie na oparciu swojego rozumowania wyłącznie na twierdzeniach pozwanej, a którym to twierdzeniom powódka zaprzeczyła. Sad I instancji oddalił przy tym wniosek pozwanej o przesłuchanie świadków na wskazane przez nią okoliczności , czego nie powinien uczynić , chcąc zweryfikować prawdziwość jej twierdzeń. Bezpodstawnie też , o czym mowa dalej , uznał za nieudowodnione okoliczności wynikające ze złożonych przez powódkę kopii faktur. Zważyć należy, że ocena dowodów musi uwzględniać stanowiska stron procesu. Zatem dokonując oceny Sąd, po analizie stanowisk stron, winien ustalić w pierwszej kolejności, które z okoliczności przytaczanych przez obie strony są niesporne, które zaś wymagają (dla ich ustalenia przez Sąd) przeprowadzenia dowodu. Następnie w odniesieniu do okoliczności spornych winien przedstawić wyniki swojego rozumowania w oparciu o analizę materiału dowodowego. Takiej analizy Sąd I instancji nie przeprowadził.

Uzasadniony jest tutaj w szczególności podniesiony przez powódkę zarzut naruszenia przepisu art. 129 § 1 k.p.c., albowiem niesłusznie Sąd I instancji nie uwzględnił dowodów zgłoszonych przez powódkę, gdyż przedłożone kopie faktur nie były kwestionowane przez pozwaną, nie zażądała ona również przedłożenia ich oryginałów, a przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują co do zasady ( poza art. 89 § 1 k.p.c. czy też art. 485 § 4 k.p.c.) obowiązku przedkładania dowodów w oryginałach. Pozwana nigdy nie podważała okoliczności dotyczących samego wystawienia faktur , ich wysokości i terminów płatności. Niezależnie zatem od ogólnie słusznych rozważań sądu I instancji na temat prawnego charakteru kserokopii , okoliczności te należało uznać za niesporne w świetle art. 229 i 230 kpc. Sąd Rejonowy bezpodstawnie zaś przyjął , iż powódka nie udowodniła w tym zakresie swego roszczenia. Wskazać też należy , iż powódka została w dniu 30 października 2013 r. zobowiązana do przedłożenia dowodów w terminie 4 dni pod rygorem ich oddalenia. Otrzymała ona wezwanie w dniu 19 listopada 2013 r. i wniosła do Sądu pismo wraz z odpisami wymaganych dokumentów w dniu 23 listopada 2013 r. za pośrednictwem poczty, a zatem z zachowaniem wyznaczonego przez Sąd terminu. Sąd zaś ogłosił wyrok nie czekając na otrzymanie złożonych dokumentów. Powinien zaś w takiej sytuacji , w myśl art. 225 kpc , otworzyć na nowo zamkniętą rozprawę. W konsekwencji powyższych uchybień Sądu Rejonowego doszło również do niesłusznego pominięcia wniosków dowodowych strony pozwanej, w przedmiocie przesłuchania wskazanych przez nią świadków na okoliczność ustalenia zawarcia przez strony porozumienia w zakresie spłaty zadłużenia.

Należy zatem uznać , iż Sąd I instancji wydał orzeczenie przedwcześnie , bezpodstawnie odmawiając mocy dowodowej dokumentom złożonym przez powódkę i zaniechując przesłuchania świadków , o których wnioskowała pozwana. Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy o czym mowa było wcześniej , zachodzi przy tym konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego na nowo. Sąd ponownie rozpoznający sprawę winien przede wszystkim, wobec niekwestionowania przez pozwaną okoliczności wynikających z kopii faktur przedłożonych przez stronę powodową, przyjąć za udowodnioną wysokość zobowiązania pozwanej i terminy płatności stwierdzone owymi fakturami , przeprowadzić dowód z dokumentów , zarówno złożonych razem z pismem powódki z dnia 23 listopada 2013 r. jak również wniesionych w toku postępowania odwoławczego i dokonać ich oceny. Winien też rozważyć w tej sytuacji przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków zawnioskowanych przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty na wskazane tam okoliczności. Dopiero tak przeprowadzone postępowanie dowodowe umożliwi rozpoznanie istoty sprawy i wydanie prawidłowego orzeczenia.

W związku z powyższym , na podstawie art. 386 § 4 kpc oraz art. 108 § 2 kpc orzeczono jak w sentencji.