Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Płaczek

Protokolant: st. sekr. sądowy Patrycja Czarnik

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania B. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 12 kwietnia 2013 roku nr(...)

w sprawie B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż B. W. w okresie od 1 lutego 2008 orku do 31 marca 2008 roku nie podlegał jako osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu.

Sygn. akt IVU 864/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 września 2013 roku

Decyzją z dnia 12.04.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w oparciu o przepisy art. 83 ust.1pkt1 w.zw.z art. 6 ust.1 pkt 5, art. 12ust 1 pkt 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U z 2009r. nr. 205 poz. 1585 ze zm.) stwierdził, iż B. W., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu w okresie od 1.02.2008r. do 31.03.2008r. Uzasadniając decyzję organ rentowy podniósł, iż Ubezpieczony prowadził w spornym okresie pozarolnicza działalność gospodarcza pozostając jednocześnie w zatrudnieniu w Zespole (...) w T. z niepełnym wymiarze czasu pracy. W miesiącach lutym i marcu 2008r nie osiągnął minimalnego wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, co w świetle art. 9 ust. 1 i ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych prowadzi do obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Ubezpieczony B. W. wniósł odwołanie od tej decyzji, domagając się jej zmiany przez ustalenie, iż w spornym okresie nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W uzasadnieniu odwołania wskazał, iż osiągnął w spornym okresie wynagrodzenie przekraczające minimalne wynagrodzenie w kwocie 1126zl brutto, z tym, że część tego wynagrodzenia za miesiące od stycznia 2008r. wypłacono mu dopiero w kwietniu 2008r. w związku ze zmianą stawek wynagrodzenia wprowadzaną na podstawie rozporządzenia MEN z 11 marca 2008r., które ustalało nowe stawki od stycznia 2008r.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:

Ubezpieczony na podstawie umowy o pracę z dnia 31.08.2007r. na czas określony od 1.09.2007r. do 31.08.2008r. zatrudniony był w Zespole (...) w T. na stanowisku nauczyciela w wymiarze 11,2 etatu, za wynagrodzeniem zasadniczym w kwocie 898,49zl oraz 15% dodatkiem stażowym. W miesiącu styczniu, lutym i marcu 2008r. pracodawca z tego tytułu wypłacił mu wynagrodzenie w kwotach po 1033,26 zł brutto.

Pismem z dnia 28.03.2008r. pracodawca działając w oparciu o rozporządzenie MEN z dnia 11.03.2008r. zmieniające rozporządzanie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za prace w dniu wolnym od pracy ( Dz. U z 12.03.2008r. nr. 42 poz.257) ustalił ubezpieczonemu wynagrodzenie zasadnicze od stycznia 2008r. w kwocie 1022,93 zł brutto, co łącznie z dodatkiem stażowym dało kwotę 1176,37zl brutto miesięcznie. W miesiącu kwietniu 2008r obok wynagrodzenia zasadniczego wraz z dodatkiem w kwocie 1176,37 zł brutto wypłacono ubezpieczonemu wyrównanie za miesiące styczeń, luty i marzec 2008r. w kwocie 429,33 zł brutto.

Dowód:- umowa o prace z dnia 31.08.2007r. k-17

-pismo o zmianie wynagrodzenia z dnia 28.03.2008r. k-17

- listy plac za okres od I-V 2008r. k-17

W spornym okresie ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą.

/ okoliczność niesporna/

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, w szczególności zalegających w aktach rentowych oraz z dokumentów postaci list plac, których rzetelność i autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu i które nie były kwestionowane przez strony postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Zasady podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym, w tym zasady ustalania składek oraz podstaw ich wymiaru oraz kwestie ewentualnego zbiegu różnych tytułów tego ubezpieczenia regulują art. 6, 9 i 18 ustawy systemowej, stanowiąc między innymi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są między innymi pracownikami (art. 6 ust. 1 pkt 1), zaś podstawę wymiaru składek stanowi przychód zdefiniowany w art. 4 pkt 9 tej ustawy. W myśl art. 9 ust. 1a w zw. z art. 18 ust 4 pkt 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ubezpieczeni pracownicy, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczonemu ostatecznie wypłacono za sporny okres wynagrodzenie przekraczające minimalne wynagrodzenie ( 1126 zł brutto), lecz część tego wynagrodzenia za te miesiące faktycznie wypłacona została dopiero w kwietniu 2008r. Natomiast część wynagrodzenia, jaką wypłacono mu w miesiącach lutym i marcu 2008r nie przekraczała kwoty minimalnego wynagrodzenia. Wynikało to z faktu, że prawodawca dopiero w dniu 11.03.2008r wydał rozporządzenie zmieniające wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli ( Dz. U z 2008r. nr.42 poz. 257), zaś §2 tego rozporządzenia stanowił, iż ma ono zastosowanie z mocą wsteczną od 1 stycznia 2008r. Z tych względów pracodawca dopiero w kwietniu 2008r. mógł wypłacić ubezpieczonemu pełne, przysługujące mu za okres od stycznia 2008r. wynagrodzenie.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód, rozumiany według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych między innymi z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, i taka jest też podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie (art. 20 ust. 1 ustawy systemowej). Przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym są, więc otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11) . Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy omawiana ustawa uważa wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależne od tego, czy ich wartość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym).

Przychodem, od którego wymierzana jest w myśl art. 18 ustawy systemowej składka są, zatem wszystkie otrzymane lub postawione do dyspozycji należności przysługujące pracownikowi wymienione w katalogu art. 12 ustawy o podatku dochodowym, chyba, że zostały wyłączone z podstawy ustalania składek, a także należności z innych tytułów, jeżeli zostały włączone do podstawy wymiaru składki.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 10.09.2009r. ( I UZP 5/09 OSNP 2010/5-6/71 ) przychód z tytułu wynagrodzenia za pracę - zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym - powstaje z chwilą jego otrzymania lub postawienia do dyspozycji. Stąd też wynagrodzenie będzie dla pracownika przychodem tego roku podatkowego, w którym zostało otrzymane, choćby nawet dotyczyło ono roku poprzedniego. Nie są przychodami w rozumieniu zarówno tego przepisu, jak i art. 18 ust. 1 ustawy systemowej, wierzytelności, nawet wymagalne. Jak wyjaśnia dalej Sad Najwyższy nie jest dopuszczalne uwzględnianie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jakichkolwiek należności, które nie stały się przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód powstaje dopiero w momencie jego rzeczywistego otrzymania lub postawienia do dyspozycji. W konsekwencji Sąd Najwyższy stwierdził w tej uchwale, iż niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za prace nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W przedmiotowej sprawie nie próbując polemizować z trafnymi poglądami Sądu Najwyższego odnoszącymi się do samej podstawy wymiaru składek, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, a wyroku z dnia 4 lutego 2013r. I UK 484/12 Lex 13080550. W wyroku tym Sąd Najwyższy postawił trafną tezę, iż „ wykładnia systemowa, funkcjonalna i celowościowa art. 9 ust. 1a u.s.u.s. (ze szczególnym uwzględnieniem reguł słuszności, in dubio pro tributario, konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego) prowadzi do wniosku, że pojęcie "podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe" użyte w art. 9 ust. 1a u.s.u.s. należy rozumieć jako wynagrodzenie za pracę wynikające z treści stosunku pracy, a nie - jako przychód zdefiniowany w art. 4 pkt 9 tej ustawy. Jeżeli zatem pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie ważnego stosunku pracy (art. 9 ust. 1 u.s.u.s.), którego elementem jest wynagrodzenie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na okres jednego miesiąca i praca ta jest wykonywana, co nakłada na pracodawcę obowiązek wypłaty za nią uzgodnionego wynagrodzenia, to należy uznać, że pracownik ten nie podlega również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów na podstawie art. 9 ust. 1a u.s.u.s. w sytuacji, gdy nie dochodzi do wypłaty należnego mu wynagrodzenia za pracę za dany okres, co jest równoznaczne z brakiem przychodu ze stosunku pracy w tym okresie w rozumieniu art. 4 pkt 9 u.s.u.s., mającego znaczenie dla określenia podstawy wymiaru składek zgodnie z art. 18 ust. 1 u.s.u.s.”

Sąd Najwyższy podkreślil, że czym innym jest podleganie ubezpieczeniom społecznym, a czym innym ustalanie wysokości składek ubezpieczeniowych i związane z tym ustalenie podstawy ich wymiaru. Dopiero stwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym na zasadach określonych w Rozdziale drugim ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych rodzi prawo do ustalenia składek na te ubezpieczenia. Przyjęcie zatem, że o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów (obok podlegania ubezpieczeniom społecznym z bezwzględnego tytułu ubezpieczenia) w rozumieniu art. 9 ust. 1a u.s.u.s. decyduje podstawa wymiaru interpretowana jako przychód w rozumieniu art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 u.s.u.s., prowadzi do odwrócenia kolejności powyższego procesu, co zdaniem Sądu Najwyższego z uwagi na charakter instytucji art. 9 ust. 1a u.s.u.s. nie zasługuje na aprobatę. Dokonując wykładni art. 9 ust. 1a u.s.u.s., nie można z pominąć bezwzględnie obowiązujących norm prawa pracy gwarantujących ochronę pracowniczego wynagrodzenia za pracę należnego za pracę wykonaną. Zdaniem Sądu Najwyższego, ustawodawca, stanowiąc normę art. 9 ust. 1a u.s.u.s., nie miał zamiaru obciążyć pracownika wykonującego pracę w ramach ważnie zawartego stosunku pracy dodatkowym poważnym zobowiązaniem o charakterze fiskalnym - jakim jest niewątpliwie obowiązek zapłaty składek ubezpieczeniowych z tytułu objęcia dodatkowo z mocy prawa innym tytułem ubezpieczenia - tylko dlatego, że wbrew treści stosunku pracy pracodawca z naruszeniem prawa nie realizuje względem niego obowiązku wypłaty wypracowanego wynagrodzenia w ustalonej wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Należy w tym miejscu podnieść, że przeciwnego wniosku nie może uzasadniać powołanie się na sam cel fiskalny związany z funduszami ubezpieczeniowymi. Takie uzasadnienie narusza bowiem przede wszystkim zasadę demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Nie można uznać za zgodną z tą zasadą sytuacji objęcia przez organ państwa pracownika - realizującego obowiązki pracownicze w ramach ważnej umowy o pracę za ustalonym wynagrodzeniem w wysokości wyższej niż minimalne wynagrodzenie, pozostającego w przekonaniu, że w świetle prawa ubezpieczeń społecznych podlega ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu (art. 9 ust. 1 u.s.u.s.) - ex lege ubezpieczeniem społecznym z innego jeszcze tytułu, co rodzi po jego stronie dodatkowe konkretne obciążenie fiskalne w postaci składek.

Jak trafnie zauważa Sąd Najwyższy nie dość , że pracownik nie otrzymuje w terminie należnego wynagrodzenia za pracę, które stanowi podstawę jego codziennej egzystencji, to dodatkowo - przy zastosowaniu interpretacji art. 9 ust. 1a przyjętej przez organ rentowy - taki pracownik, przez objęcie ubezpieczeniem społecznym z ogólnego tytułu ubezpieczenia, byłby obciążony dodatkowym zobowiązaniem fiskalnym ze strony instytucji publicznej. Reasumując, zdaniem Sądu Najwyższego, należy rozdzielić samą instytucję podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym od instytucji następczego ustalania wysokości składek oraz ich podstawy wymiaru.

Z tych względów Sąd Okręgowy podzielił pogląd, że wykładnia systemowa, funkcjonalna i celowościowa art. 9 ust. 1a u.s.u.s. (ze szczególnym uwzględnieniem konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego) prowadzi do wniosku, że pojęcie "podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe" użyte w art. 9 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych należy rozumieć, jako wynagrodzenie za pracę wynikające z treści stosunku pracy, a nie - jako przychód zdefiniowany w art. 4 pkt 9 tej ustawy. W świetle takiej wykładni ubezpieczony, który w ramach stosunku pracy uzyskał w spornym okresie należne mu wynagrodzenie przekraczające minimalne wynagrodzenie , nie spełnia przesłanek z art. 9 ust. 1a ustawy systemowej do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Reasumując, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴§2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ustając, iż B. W. nie podlegał w spornym okresie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej .