Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 12 czerwca 2013 r. sygn. akt VII GC 325/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt A Ca 1322/13

UZASADNIENIE

Powód K. B. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w M. kwoty 1.440.770,70 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i kosztami procesu.

W uzasadnieniu powyższego żądania powód wskazał, że dochodzi odszkodowania za szkodę jaką poniósł w wyniku zakupu cementu w latach 2001 – 2002r po znacznie zawyżonych cenach. Wywindowanie cen sprzedaży cementu przez kartel cementowy miało związek z aktywnym uczestnictwem pozwanego w zmowie cenowej producentów cementu w latach 1998 - 2006, co stwierdza decyzja Prezesa (...) z 8.12.2009 r. Powód prowadził działalność gospodarczą okresie 31.03.1991r. - 8.06.2011 r. w zakresie m.in. hurtowej sprzedaży materiałów budowlanych, w ramach której do 1998 r. dokonywał zakupów cementu w wielu spółkach, a mianowicie Cementowni (...), (...) Sp. z o.o., Cementowni (...). Od 2000 r. sprzedaż cementu zmniejszyła się, a klientów powoda zaczęły przejmować cementownie. Oferty na dostawy cementu z różnych cementowni były zbliżone cenowo i zbyt wysokie do dalszej odsprzedaży. Powód podniósł, że niekorzystne zmiany warunków zakupu cementu spowodowały, że nie uruchomił on mieszalni i workowni cementu co wykluczyło go z handlu i produkcji materiałów budowlanych. W dniu 8.12.2009 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nr (...), w której uznał praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego naruszającą zakaz z art. 5 pkt 1 ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, porozumienie zawarte pomiędzy największymi producentami cementu w Polsce: (...) S.A., (...) S.A., Grupą (...) S.A., (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o., Cementownią (...) S.A., Cementownią (...) S.A., polegające na ustalaniu cen i innych warunków sprzedaży cementu szarego i nakazał jej zaniechanie. Producenci ci co najmniej od 1998 r. ustalali udziały w rynku poszczególnych cementowni, minimalne ceny cementu, wysokość podwyżek cen, terminy i kolejność podwyżek cen, ograniczali także sprzedaż do workowni oraz mieszalni, wymieniali się informacjami o wielkości realizowanej sprzedaży cementu.

W toku postępowania antymonopolowego pozwany nie kwestionował swojego udziału w porozumieniu. Na skutek działalności pozwanego polegającej na udziale w zakazanym porozumieniu, którego celem było ograniczenie konkurencji na rynku właściwym polegającym na ustalaniu cen sprzedaży cementu, powód poniósł szkodę polegającą na konieczności zakupu cementu w wyznaczonej przez kartel cementowy jednej cementowni po cenie wyższej niż miałoby to miejsce gdyby porozumienia nie było. Z powodu zmowy cenowej powód nie mógł kupić tańszego cementu. Łącznie w latach 2001 - 2002 powód poniósł szkodę w kwocie 1.440.770,70 zł. o którą za dużo zapłacił kartelowi cementowemu kupując od niego cement.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Podniósł zarzut przedawnienia roszczenia oraz zaprzeczył aby powód zawezwał go do próby ugodowej obejmującej dochodzone pozwem roszczenie. Pozwany podniósł, że powód nie dokonywał u niego zakupu cementu objętego fakturami załączonymi do pozwu. Zaprzeczył nadto aby miał dopuścić się działań naruszających przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, które miały wpływ na sytuację ekonomiczną powoda. Ponadto decyzja (...) z dnia 8.12.2009 r. została zaskarżona do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nie istnieją zatem, ostateczna decyzja administracyjna ani prawomocne orzeczenie sądu potwierdzające naruszenie przez pozwanego ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Pozwany zakwestionował też fakt poniesienia przez powoda szkody i jej wysokość. Wskazał, że nie jest mu znana polityka cenowa (...) S.A. oraz zaprzeczył, aby ustalał ceny, które powyższa spółka miała stosować w transakcjach z powodem. Zdaniem pozwanego w swoich wyliczeniach wysokości szkody powód nie wziął pod uwagę także innych czynników mogących mieć wpływ na zmniejszenie się produkcji oraz wysokości inflacji w latach 1998 -2002.

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 12 czerwca 2013r oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217 zł tytułem kosztów procesu.

Za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sąd przyjął następujące fakty:

Powód prowadził działalność gospodarczą pn. Hurtownia (...), której przedmiotem była m.in. sprzedaż hurtowa materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego. Działalność tą prowadził do 25.05.2011 r.

W lutym 1998 r. powód dokonywał zakupu cementu w cementowni (...) S.A. w R., w sierpniu 1998 r. w (...) Sp. z o.o. w C., w sierpniu 1997 r. w Cementowni (...) S.A. w O..

W okresie od 1.07.2001 r. do 9.12.2002 r. powód dokonał zakupów cementu portlandzkiego luzem i w workach w (...) S.A. w C..

Dowód: faktury (k. 149 - 660).

Decyzją nr (...) z dnia 8.12.2009 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 9 ustawy z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 131 ust. 1 ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego z urzędu, uznał za praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego i naruszającą zakaz o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z 15.12.2000 r. oraz art. 81 ust. 1 lit. a i c Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, porozumienie zawarte pomiędzy: (...) S.A. w M., (...) S.A. w C., Grupą (...) S.A. w K., (...) Sp. z o.o. w W., (...) Sp. z o.o. w S., Cementownią (...) S.A. w T., Cementownią (...) S.A. w O., polegające na ustaleniu cen i innych warunków sprzedaży, podziale rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego, wymianie poufnych informacji handlowych i nakazał jej zaniechanie.

Bezspornym jest, że decyzja ta nie jest ostateczna, na skutek odwołania się od niej toczy się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo nie jest uzasadnione. Dopiero bowiem prawomocne orzeczenie tego Sądu Antymonopolowego przesądzi czy doszło do porozumienia na które powołuje się powód, czy pozwany był jego uczestnikiem i czy porozumienie to ograniczało konkurencję na rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego w latach 2001 - 2002, którego to okresu dotyczy spór w niniejszej sprawie.

Niezależnie od powyższego powód powinien wykazać swoje twierdzenia, że na skutek działań pozwanego został zmuszony w okresie od lipca 2001 r. do grudnia 2002 r. do zakupu cementu w jednej wybranej cementowni tj. (...) S.A. w C.. Nie stanowią dowodu na to, że przed 2001 r. taki wybór powód miał, przedłożone przez niego faktury zakupu z których wynika jedynie, że powód zakupił cement w Cementowni (...) w dniu 28.02.1998 r., w (...) Sp. z o.o. w dniach 17 i 18.08.1998 r. i Cementowni (...) w dniach 14 i 21.08.1997 r. Faktury te nie obrazują zatem ani skali zakupów ani nie świadczą o tym, że w latach 2001 - 2002 niemożliwe było dokonywanie przez powoda zakupów cementu u innych producentów niż (...) S.A.

Powód nie dokonywał natomiast, o czym świadczą przedłożone przez niego faktury, zakupów cementu portlandzkiego u pozwanego, a zatem nie łączył go z pozwanym stosunek zobowiązaniowy. Powód domagając się odszkodowania od pozwanego na podstawie art. 415 kc musi zatem dowieść po pierwsze, że zakupił w (...) S.A. cement po zawyżonej cenie i po drugie, że odpowiedzialność za to ponosi pozwana spółka.

Nawet istnienie niedozwolonego porozumienia ograniczającego konkurencję nie oznacza automatycznie, że w latach 2001 - 2002 powód zakupił od jednego z członków tego porozumienia cement po wyższej cenie niż gdyby porozumienia nie było. Takich okoliczności powód w procesie nie wykazał, a pozwany zaprzeczył aby miał jakikolwiek wpływ na treść umów sprzedaży zawartych przez powoda z (...) S. A.

Powód nie przedłożył także żadnego dowodu na poparcie swoich twierdzeń, że poniósł szkodę w kwocie 1.440.770,70 zł. Wyliczenia powoda zawarte w pozwie nie zostały poparte żadnymi dokumentami źródłowymi umożliwiającymi ich weryfikację tych wyliczeń. Cytowany przez powoda przepis art. 322 kpc mógłby mieć w sprawie zastosowanie tylko w przypadku gdyby udowodnienie wysokości szkody było niemożliwe lub nader utrudnione. Koniecznym do tego jest wykazanie istnienia samej szkody, której poniesienia powód w procesie nie wykazał.

Z tej przyczyny Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wysokości szkody.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwanego, Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 442 ¹ § 1 kc roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Do zakupów przez powoda cementu w (...) S.A. doszło w okresie od 1.07.2001 r. do 9.12.2002r. zaś powództwo o odszkodowanie zostało wytoczone w dniu 11.12.2012 r.

Zawezwanie do próby ugodowej miało miejsce w dniu 2.12.2011 r. (data nadania przez powoda wniosku), protokół Sądu Rejonowego w Kielcach w sprawie V GCo 1010/11 o niedojściu do ugody nosi datę 29.02.2012 r. Na dzień zawezwania do próby ugodowej nie uległoby przedawnieniu roszczenie powoda za okres od 2.12.2001 r. do 9.12.2002 r. Roszczenie odszkodowawcze za okres od 2.12.2001 r. na skutek przerwania biegu przedawnia rozpoczęło bieg na nowo od dnia 29.02.2012r. (art. 123 § 1 pkt 1 kc i art. 124 § 2 kc).

Z treści wniosku K. B. o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 29.11.2001 r. wynika, że przedmiotem ugody miała być kwota 1.679.320 zł. stanowiąca odszkodowanie w następstwie różnicy cen cementu w okresie od 29.11.2001r. do 31.12.2006r. A zatem wnioskiem tym nie zostało objęte odszkodowanie za szkodę poniesioną przez powoda w okresie od 1.07.2001 r. do 28.11.2001r. W tym zatem zakresie roszczenie powoda gdyby istniało uległoby przedawnieniu.

O kosztach procesu stosownie do wyniku sporu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.

Apelację od tego wyroku w części dotyczącej kwoty 884.996 zł wniósł powód, zarzucając:

1/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie wykazał istnienia niedozwolonego porozumienia, oraz uczestnictwa w nim pozwanej;

2/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie wykazał istnienia winy za szkodę przez siebie poniesioną po stronie pozwanej;

3/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie wykazał adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy działaniem pozwanej a szkodą powstałą po stronie powoda w zakresie wskazanym w pozwie;

4/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie wykazał wysokości szkody jaką poniósł z uwagi na bezprawne działanie pozwanej;

5/ obrazę prawa procesowego tj. art. 227 kpc w zw. z art. 278 §1 kpc przejawiającą się w oddaleniu wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wskazaną w pozwie;

6/ obrazę prawa procesowego tj. art. 328 §2 kpc przejawiające się odmowie mocy dowodowej, oraz braku podania przyczyny tej odmowy.

Mając na uwadze wskazane powyżej zarzuty na podstawie art. 386 §1 kpc wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa do kwoty 884.996 złotych i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania przed obiema instancjami, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Nie można zgodzić się z zarzutami błędu w ustaleniach faktycznych polegającym na przyjęciu, iż powód nie wykazał istnienia niedozwolonego porozumienia, oraz uczestnictwa w nim pozwanej oraz winy za szkodę przez siebie poniesioną skoro dowodem na te okoliczności miała być decyzja nr (...) z dnia 8.12.2009 r. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a pozostaje poza sporem, że decyzja ta nie jest prawomocna, zatem nie wiąże sądu w niniejszej sprawie.

Na rozprawie apelacyjnej strony podniosły okoliczność, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w pierwszej instancji wyrokiem z dnia 13 grudnia 2013r podzielił stanowisko Prezesa (...) ale od wyroku tego służy apelacja do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Pełnomocnik pozwanego zapewnił, że wyrok nie jest prawomocny, a powód nie wykazał, aby było inaczej. W takiej sytuacji ciężar udowodnienia powyższych przesłanek spoczywał na powiedzie, a powód w niniejszym procesie takich dowodów nie przedłożył.

Jednak nawet, przy założeniu, że strona pozwana dopuściła się zarzucanego jej czynu niedozwolonego, powództwo nie mogło być uwzględnione, gdyż powód nie wykazał szkody ani jej wysokości. Bezzasadny jest zatem zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie wykazał wysokości szkody jaką poniósł z uwagi na bezprawne działanie pozwanej, jak i obrazy dowodu z opinii biegłego na okoliczność wskazaną w pozwie.

Zważywszy na charakter prowadzonej przez powoda działalności - hurtowe pośrednictwo w handlu cementem- jego szkoda polegała na obniżeniu dochodu przez to, że był zmuszony płacić wyższą cenę za cement, a nie uzyskiwał takiej samej marży przy odsprzedaży tego cementu, jaką uzyskiwał przed zawarciem przedmiotowego porozumienia. Powinien zatem przedstawić nie tylko faktury dotyczące zakupu przez niego cementu w Cementowni (...), ale również kopie faktur dokumentujące odsprzedaż tego cementu swoim klientom w obu porównywanych okresach. Wtedy biegły byłby w stanie wyliczyć szkodę powoda badając jednocześnie nieuzasadniony wzrost cen cementu i związek przyczynowy.

Tymczasem powód uważa, że jego szkoda, wyraża się wyłącznie w różnicy cen zakupu cementu w poszczególnych okresach. Tymczasem nie można wykluczyć, że powód rekompensował sobie ten wzrost, podnosząc cenę odsprzedaży, a faktyczną szkodę ponieśli klienci budujący domy i inne obiekty. Ostatecznie powód prowadził działalność gospodarczą jeszcze przez dłuższy czas.

Natomiast na podstawie zebranego materiału dowodowego nie można ustalić wysokości poniesionej przez powódkę szkody. Powód powoływał się na art. 322 kpc t.j. szacunkowy sposób ustalenia wysokości poniesionej szkody. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu, w sprawach o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, o odszkodowanie i o świadczenie z umowy o dożywocie, jeżeli Sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania nie jest możliwe lub nader utrudnione może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według własnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Przepis ten daje Sądowi możliwość szacowania powstałej szkody w wypadku niemożności ścisłego ustalenia jej wysokości. Sąd może zastosować ten przepis dopiero gdy po przeprowadzeniu wszystkich dostępnych dowodów okaże się, że ścisłe ustalenie wysokości szkody nie jest możliwe lub znacznie utrudnione. Zastosowanie tego przepisu nie jest jednak wyjątkiem od obowiązującej w całym procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności. Jej podstawą jest przepis art. 6 kc, art. 3 kpc i art. 232 zdanie pierwsze kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy te nakładają ciężar dowodzenia na stronę powodową, która występuje z roszczeniami dochodzonymi pozwem. Sąd tym samym nie może zwolnić powoda z ciężaru gromadzenia materiału dowodowego. Warunkiem zastosowania tego przepisu jest ustalenie zasady odpowiedzialności oraz powstania i rozmiaru szkody, co będzie możliwe, jeżeli powód wyczerpał wszystkie możliwe środki dowodowe. Jednak nawet wtedy powód będzie musiał wykazać, że szkodę faktycznie poniósł.

W niniejszej sprawie więc Sąd nie mógł dokonać oszacowania powstałej szkody. Oszacowanie jest możliwe jedynie, gdy został wykazany rozmiar szkody. Wtedy dopiero można by było ustalić wartość poniesionej szkody w drodze oszacowania, jeśliby na podstawie przedłożonych faktur i innych dokumentów odnoszących się do odsprzedaży cementu przez powoda, nie było możliwe ustalenie ich rzeczywistej wartości. Dopuszczenie takie dowodu zgodnie z obowiązującą zasadą kontradyktoryjności może mieć charakter jedynie uzupełniający i pomocniczy w sytuacjach wymagających wiadomości specjalnych, wtedy gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że szkoda została poniesiona, a nie można ustalić dokładnie i precyzyjnie jej wysokości. Powód winien wykazać, iż poniósł szkodę w określonym rozmiarze, natomiast na podstawie zebranego materiału dowodowego trudno jest ustalić jaką taka szkoda ma wartość.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc, gdyż uzasadnienie wyroku zawiera wszystkie istotne elementy wskazane w tym przepisie i poddaje się kontroli instancyjnej.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w oparciu zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 k.p.c , 99 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1349) uznając, iż nakład pracy pełnomocnika oraz stopień zawiłości niniejszej sprawy uzasadnia przyznanie zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 5.400 zł .