Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Mariusz Struski

Sędziowie SO: Andrzej Jastrzębski, Mariola Watemborska (spr.),

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 r. w Słupsku

na posiedzeniu niejawnym

połączonych spraw ze skarg wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w W. Oddział w S. – Inspektorat w L.

z udziałem dłużników M. K., M. L. (1) i W. D. oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lęborku

na czynności Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lęborku R. W.-T. w sprawach KM 2043/10, KM 923/11 i KM 2798/10 w postaci ustalenia kosztów administracyjnego postępowania egzekucyjnego i obciążenia nimi wierzyciela

na skutek zażalenia wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w W. Oddział w S. – Inspektorat w L.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Lęborku I Wydział Cywilny

z dnia 26 października 2012r., sygn. akt I Co 1385/12

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 26.10.2012r. Sąd Rejonowy w Lęborku oddalił skargi na czynności komornika podjęte w sprawach KM 2043/10, KM 923/11 oraz KM 2798/10, uznając, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Lęborku wydał na podstawie art. 774 kpc prawidłowe postanowienie o kosztach dotychczasowego postępowania egzekucyjnego. Zdaniem Sądu Rejonowego koszty postępowania egzekucyjnego powstają w każdym przypadku dokonania czynności egzekucyjnej i to niezależnie od skuteczności samej egzekucji, ponadto przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się do sądowego postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez organ egzekucyjny wskutek rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji w trybie art. 773 § 1 kpc jednak wyłącznie w zakresie orzekania o opłatach należnych od dłużnika administracyjnego. Sąd I instancji zwrócił też uwagę na to, że przepis art. 64c § 11 upea odnosi się do rozdziału środków, gdy takowe uzyskano w toku egzekucji na pokrycie kosztów, nie ma zaś zastosowania do ustalania czy obciążania kosztami egzekucyjnymi tym bardziej, kiedy ich nie uzyskano.

Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł wierzyciel, który zarzucając naruszenie przepisów art. 64 § 1 i § 9 upea oraz niezastosowanie przepisów art. 64c § 11 i § 12 upea w zw. z art. 774 kpc i art. 773 kpc, wniósł o uchylenie w całości postanowienia Sądu I instancji oraz orzeczenie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zwolniony od ponoszenia kosztów egzekucyjnych na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w L.. Skarżący podniósł, że zasadą postępowania egzekucyjnego (tak w postępowaniu sądowym, jak i egzekucyjnym) jest to, że koszty egzekucyjne powstają raz za daną czynność i przypadają temu organowi, który dokonał czynności powodującej powstanie kosztów. Tymczasem niezastosowanie przez komornika przepisów „zbiegowych” wynikających z upea narusza zasadę ochrony przed podwójnym naliczaniem kosztów egzekucyjnych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym po zbiegu egzekucji. Skarżący zauważył też, że komornik nie podał podstawy prawnej rozdzielenia między wierzyciela a administracyjny organ egzekucyjny części świadczenia uzyskanego od dłużnika M. K., jak również, że art. 42 ust. 2 ukse nie ma zastosowania do kosztów powstałych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Naczelnika Urzędu Skarbowego. W ocenie skarżącego wierzyciela, z przepisu art. 64c § 11 upea wynika, że jeżeli przed przekazaniem egzekucji organ, który dokonał zajęcia wierzytelności (tu: Naczelnik Urzędu Skarbowego w L.), nie wyegzekwował żadnej części należności z tytułu składek, nie otrzyma także żadnej części opłaty za zajęcie, o której mowa w art. 64 § 1 pkt 2-6 upea.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest bezzasadne.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego należy się co do zasady zgodzić. Także podanym w uzasadnieniu tego orzeczenia argumentom nie sposób generalnie nie dać racji, choć w ocenie Sądu II instancji wymagały one pewnej modyfikacji oraz dopełnienia.

Zgodzić należy się bowiem ze skarżącym, że w niniejszej sprawie znajdą jednak zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. 2012 r. poz. 1015 ze zm.) - zwanej dalej „upea”. Nie można podzielać poglądu Sądu I instancji, który stwierdza, że przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się do sądowego postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez organ egzekucyjny wskutek rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji w trybie art. 773 § 1 kpc jednak wyłącznie w zakresie orzekania o opłatach należnych od dłużnika administracyjnego. Konstatacja taka jest wprost sprzeczna z treścią przepisu art. 774 kpc, który stanowi, że organ, który przejął dalsze łączne prowadzenie egzekucji administracyjnej i sądowej, postanowi, w trybie dla niego właściwym, również o kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych przez drugi organ egzekucyjny przed postanowieniem sądu, chociażby te czynności nie zostały utrzymane w mocy. Ustalając bowiem wysokość i rodzaj kosztów czynności egzekucyjnych dokonanych przez organ, od którego przejęto prowadzenie egzekucji, należy stosować przepisy regulujące te koszty w postępowaniu, w jakim je podjęto (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18.03.2004 r., III CZP 6/04, LexPolonica nr 366318). Pogląd ten akceptuje i potwierdza również doktryna prawa: przepis art. 774 kpc uzupełnia regulację zawartą w art. 773 kpc. O kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych w postępowaniu przejętym do dalszego łącznego prowadzenia z egzekucją, z którą nastąpił zbieg, w trybie właściwym dla tej egzekucji, orzeka organ egzekucyjny, któremu sąd powierzył dalsze prowadzenie egzekucji sądowej i administracyjnej. Stosuje przy tym przepisy właściwe dla trybu prowadzonej egzekucji (vide: komentarz do art. 774 pod red. A. Adamczuka, LexPolonica).

Wbrew zatem konstatacjom Sądu I instancji, w sprawie miało jednak znaczenie to, jakie przepisy stosuje komornik przejmujący w sytuacji zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej, o której mowa jest w art. 773 kpc, dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Orzekając o kosztach postępowania egzekucyjnego powstałych przed administracyjnym organem egzekucyjnym należy stosować przepisy ww. ustawy.

Kwestią istotną na gruncie stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy było jednak to, jaki skutek miało przeprowadzone postępowanie egzekucyjne, tj., czy podjęte czynności egzekucyjne przyczyniły się do uzyskania od dłużników środków pieniężnych. Tymczasem postępowanie w sprawie KM 2043/10 zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji, po uzyskaniu od dłużnika M. K. jedynie kwoty 302,27 zł, którą komornik przekazał wierzycielowi (103,46 zł) oraz Urzędowi Skarbowemu w L. tytułem kosztów poprzedniej egzekucji (137,54 zł). Postępowanie w sprawie KM 2798/10 zostało umorzone z mocy prawa na podstawie art. 823 kpc bez wyegzekwowania od dłużnika W. D. jakiejkolwiek kwoty, postepowanie w sprawie KM 923/11 zostało umorzone na zasadzie art. 825 § 1 kpc bez wyegzekwowania od dłużnika M. L. (2) jakichkolwiek kwot. Mając to na względzie rację należy dać Sądowi I instancji, który stwierdził, że powoływane przez wierzyciela przepisy art. 64c § 9, § 11 i § 12 upea dotyczą sytuacji, gdy czynności egzekucyjne powodujące powstanie kosztów doprowadziły do uzyskania od dłużnika środków pieniężnych. Na kanwie takiego właśnie stanu faktycznego wypowiadał się Sąd Najwyższy w cytowanym przez żalącego się wierzyciela postanowieniu z dnia 18 marca 2004r. zapadłym w sprawie III CZP 6/04 (Lex nr 520121). W takiej zatem sytuacji możliwym staje się wykonanie przewidzianej w przepisach art. 64c § 11 i § 12 upea zasady redystrybucji kosztów postępowania egzekucyjnego głoszącej, że najpóźniej w terminie 30 dni od zakończenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny kończący to postępowanie dokonuje rozliczenia kosztów egzekucyjnych powstałych w wyniku dokonania czynności egzekucyjnych przez poszczególne organy egzekucyjne lub rekwizycyjne. Rozdziela on mianowicie pomiędzy te organy uzyskane koszty egzekucyjne w proporcji odpowiadającej stosunkowi wyegzekwowanych przez nie kwot do kwot wyegzekwowanych w całym postępowaniu egzekucyjnym.

Tymczasem w postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych w sprawach KM 2798/10 i KM 923/11 nie doszło do wyegzekwowania żadnych środków pieniężnych od dłużnika, zaś w sprawie KM 2043/10 prowadzący sądowe postępowanie egzekucyjne Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Lęborku uzyskał od dłużnika wyłącznie kwotę 302,27 zł, którą rozdzielił pomiędzy wierzycielem a administracyjnym organem egzekucyjnym z tytułu prowadzenia przez ten ostatni postępowania egzekucyjnego sprzed rozstrzygnięcia o zbiegu egzekucji. Jednak i w tej sprawie postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne.

Nie sposób jest się zgodzić ze skarżącym, że doszło do dwukrotnego obciążania kosztami postępowania egzekucyjnego – po pierwsze dłużnika i po raz kolejny wierzyciela. Zważyć należy, że w szczególności w sprawie M. K. (KM 2043/10) komornik obciążył wierzyciela nie dodatkowo, lecz w pozostałym zakresie (tj. 302,27 zł) kwotą kosztów poniesionych przez Urząd Skarbowy – skoro koszty te wyniosły 486,41 zł, a z sumy uzyskanej od dłużnika koszty te zostały zaspokojone kwotą 137,54 zł. W tym miejscu zgodzić należy się ze skarżącym, że rzeczywiście Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Lęborku nie wskazał, na jakiej podstawie doszło do podziału uzyskanej od dłużnika w toku przeprowadzonej egzekucji kwoty 302,27 zł pomiędzy wierzyciela a administracyjny organ egzekucyjny, ani też dlaczego podział ten nastąpił w takiej, a nie innej wysokości, niemniej jednak wnioskować można, że gdyby nie doszło do takiego podziału, to wierzyciel zostałby obciążony całą kwotą kosztów powstałych w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym – z przyczyn, o których - wobec umorzenia egzekucji w tej sprawie z powodu jej bezskuteczności – mowa jest poniżej.

Nadto nie można pomijać, co istotne w sprawie, i na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, że zasada redystrybucji kosztów egzekucyjnych znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku opłat należnych od dłużnika administracyjnego. Wynika to z kontekstu przepisów art. 64 § 1 upea, art. 64c § 1 upea i art. 64c § 11 upea, jak również wprost z tezy przywoływanego powyżej postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18.03.2004r. w sprawie III CZP 6/04, zgodnie z którą rozstrzygając po dniu 1 stycznia 2004 r., na podstawie art. 774 k.p.c. w związku z art. 773 k.p.c. o kosztach łącznej egzekucji, komornik orzekając o opłatach należnych od dłużnika administracyjnego na podstawie art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a., stosuje przepisy art. 64c § 9, 11 i 12 u.p.e.a.

W ocenie Sądu II instancji redakcja przepisu art. 64c § 11 upea uniemożliwia rozdzielenie kosztów pomiędzy komornika i administracyjny organ egzekucyjny w sytuacji, gdy egzekucja nie doprowadziła do uzyskania środków pieniężnych. Wprawdzie nowelizacja przepisów art. 64c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie dotyczącym opłat za czynności egzekucyjne w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i przejęcia jej przez jeden organ, zmierza w kierunku uzależnienia prawa organu do opłaty za czynności egzekucyjne od skuteczności przeprowadzonej przez ten organ egzekucji i tym samym zbliża to uregulowanie do zasad obowiązujących w egzekucji sądowej, jednak na uwadze mieć należy, że i w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, o ile okaże się ono w całości lub w części bezskuteczne, wydatki poniesione przez komornika, które nie zostały pokryte z wyegzekwowanej części świadczenia, obciążają wierzyciela (art. 42 ust. 2 ukse).

Powtórzyć zatem należy, że orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18.03.2004r. dotyczy opłat należnych od dłużnika administracyjnego oraz skutecznym jest odwoływanie się do niego w sytuacji, w której egzekucja okazała się skuteczna, albowiem od dłużnika wyegzekwowano dochodzone należności. Taka też, jak wynika z tego orzeczenia była intencja ustawodawcy zmierzającego do ochrony dłużnika przed nieuzasadnionym obciążaniem go podwójnymi kosztami egzekucyjnymi – komorniczymi i egzekucji administracyjnej. Z powoływanych jednak w zażaleniu przepisów prawa, tj. art. 64c § 11 upea, jak i z przytaczanego dla uzasadnienia argumentów zażaleniowych ww. orzeczenia Sądu Najwyższego nie wynika, by taka sama ochrona przysługiwała wierzycielowi w sytuacji, gdy oba organy egzekucyjne (komornik i administracyjny organ egzekucyjny) poniosły koszty egzekucyjne nie dające się jednak pokryć ze środków pieniężnych pochodzących z egzekucji - wobec niewyegzekwowania ich w związku z podjętymi czynnościami egzekucyjnymi powodującymi powstanie kosztów – czy to w całości czy w części wystarczającej do ich całkowitego pokrycia. Przeciwnie, powoływany przez Sąd I instancji przepis art. 42 ust 2 ustawy z dnia 29.08.1997r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2011r. Nr 231 poz. 1376 ze zm.) stanowi wprost, że w przypadku, gdy postępowanie egzekucyjne okaże się w całości lub w części bezskuteczne, wydatki poniesione przez komornika, które nie zostały pokryte z wyegzekwowanej części świadczenia obciążają wierzyciela. Przepis art. 49 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Z kolei z treści przepisu art. 64c § 4 upae, który, w ocenie Sądu II instancji stanowi w niniejszej sprawie podstawę obciążenia wierzyciela kosztami administracyjnego postępowania egzekucyjnego – i winien zostać wskazany przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lęborku, a który został przeoczony przez Sąd I instancji, jak również pominięty przez żalącego się wierzyciela - wynika, że wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4a-4c oraz art. 64e § 4a. Wprawdzie wynikającą z przepisu art. 64c § 1 zasadą w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym jest, że koszty egzekucyjne, a zatem opłaty, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 oraz w art. 64a wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny, obciążają zobowiązanego, jednak przepis właśnie art. 64c § 4 upea stanowi wyjątek od tej zasady. Wynika z niego, że wierzyciela obciążają koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego. Przedmiotowa regulacja nie wymienia przyczyn niemożliwości ściągnięcia kosztów egzekucyjnych od zobowiązanego. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia w szczególności, gdy zobowiązany nie posiada żadnego majątku, z którego można by te koszty zaspokoić. Omawiana sytuacja będzie miała miejsce przykładowo również wtedy, jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego nastąpi zubożenie zobowiązanego, a organ egzekucyjny nie będzie miał możliwości ściągnięcia od niego nawet kosztów egzekucyjnych. Jednocześnie zauważyć należy, że w niniejszej sprawie nie zachodzą sytuacje uwalniające wierzyciela od obowiązku ponoszenia kosztów przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego, a wymienione w § 4a – 4c tego przepisu oraz w art. 64e § 4a upea.

W tym stanie rzeczy należało orzec, jak w sentencji, na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i art. 13 § 2 kpc.