Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSR del. Robert Opas (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2014 r.

sprawy z wniosku J. L. i M. L.

z udziałem (...) S.A. w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 28 marca 2014 r., sygn. akt I Ns 537/12

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w punktach: I (pierwszym), II (drugim), IV (czwartym) i V (piątym) i przekazać sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jędrzejowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 634/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 marca 2014 roku Sąd Rejonowy w Jędrzejowie w sprawie I
Ns 537/12 ustanowił na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawców J.
L.i M. L.położonej w R.gmina S.
oznaczonej jako działka numer (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta
(...)służebność przesyłu na rzecz (...) S.A.w L.polegającej
na prawie korzystania przez ww przedsiębiorcę z nieruchomości w zakresie niezbędnym
celem eksploatacji, kontroli, konserwacji, naprawy i modernizacji linii energetycznej
napowietrznej średniego napięcia będącej odgałęzieniem linii 15 k V S.-
S.na obszarze wyznaczonym punktami F-G-D-C-B-F oznaczonej na mapie
sporządzonej przez geodetę T. P.zaewidencjonowanej w Wydziale Geodezji,
Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w J.
pod numerem (...)- (...). W punkcie II postanowienia Sąd zasądził od (...)
S.A w L.na rzecz J. L.i M. L.kwotę 3.194
zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Sąd ponadto oddalił wniosek o
ustanowienie służebności w pozostałym zakresie, zasądził od uczestnika na rzecz
wnioskodawców kwotę 108,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania i nakazał pobrać od
uczestnika na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Jędrzejowie kwotę 2.933,09 zł
tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych i odstąpił od obciążania nimi wnioskodawców. W
uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy poczynił ustalenia, ze wnioskodawcy są
aktualnymi właścicielami nieruchomości położonej we wsi R.oznaczonej numerem
(...) i że na nieruchomości tej znajdują się trzy betonowe słupy energetyczne i przebiega
przez nią odgałęzienie linii 15 k V średniego napięcia S.- S., które zostały
oddane do użytku w 1969 roku i od tamtej pory znajduje się w stanie niezmienionym. Sąd
ustalił, że w części siedliskowej wskazana we wniosku liniia praktycznie przecina działkę
wnioskodawców na połowę a pod nią znajdują się także zabudowania gospodarcze. Z ustaleń
Sadu wynika, że pas gruntu zajęty przez służebność zgodnie z polskimi normami wynosi 304
metry kwadratowe: po 2,1 metra od skrajnych przewodów z każdej strony oraz jeszcze po 1,6
metra jako szerokość pomiędzy przewodami. Wartość wynagrodzenia za ustanowienie
służebności przesyłu w części rolnej wynosi 1. 718 zł jako rekompensata za ograniczone
korzystanie z działki przez właściciela a dodatkowa kwota 1.476 zł jest należna za
zmniejszenie wartości nieruchomości rolnej. W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd I

instancji wskazał, że zgromadzony materiał dowodowy dał podstawę do ustanowienia
służebności ale tylko w części rolnej, bowiem ustanowienie służebności w części siedliskowej
wiązałoby się ze zbytnim obciążeniem nieruchomości władnącej a tym samym w ocenie Sądu
Rejonowego było niedopuszczalne w świetle art. 288 k.c. stosownie do którego służebność
gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z
nieruchomości obciążonej. Ponadto Sąd Rejonowy uznał, że podnoszony przez uczestnika
zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej w treści służebności przesyłu był niezasadny.
W tym zakresie Sąd I instancji podniósł, że w sprawie ustalono, że od 1969 roku samoistnym
posiadaczem służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu był Skarb Państwa przy
uwzględnieniu odpowiedniego stosowania przepisów o zasiedzeniu własności co wynika z
art. 292 k.c. a przedsiębiorstwo państwowe Zakłady Energetyczne było jedynie dzierżycielem
tych działek, co wprost wynikało z treści ówczesnego art. 128 k.c. Taka sytuacja istniała aż do
1 lutego 1989 roku, kiedy to zmianie uległa treść art. 128 k.c. i przepis ten od tej daty
przewidywał możliwość sprawowania własności państwowej nie tylko przez Skarb Państwa
ale i przez inne państwowe osoby prawne. Zgodnie z treścią przepisu art. 172 § 1 k.c
posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada
nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał
posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nabywa jej
własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. W ocenie Sądu na uczestniku spoczywał
obowiązek wykazania, ze jest następcą prawnym podmiotu (zapewne przedsiębiorstwa
państwowego) będącego najpierw dzierżycielem linii a później posiadaczem służebności oraz
że między tymi jednostkami nastąpiło przeniesienie posiadania w rozumieniu art. 176 § 2 k.c.
i z tego obowiązku nie wywiązał się nie wskazując nawet nieruchomości władnącej zgodnie z
wymogami art. 285 k.c. Sąd orzekający w I instancji nie podzielił bowiem poglądu
wyrażonego w szeregu orzeczeń Sądu Najwyższego jakoby nabycie przez zasiedzenie
służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu nie wymagało w ogóle
istnienia nieruchomości władnącej. Wobec uznania że zarzut zasiedzenia służebności Sąd I
instancji uznał, że zostało spełnione przesłanki niezbędne dla ustanowienia służebności w
części rolnej w szczególności wobec niekwestionowanej okoliczności, że przedmiotowa linia
energetyczna stanowi własność uczestnika. Zakres terytorialny służebności wynika z polskich
norm i został precyzyjnie określony przez uczestnika a wynagrodzenie zostało ustalone w
oparciu o opinię biegłego z zakresu szacowania nieruchomości.

Apelację od tego postanowienia wywiódł uczestnik (...) S.A. w L.
zaskarżając je w punktach I, II, IV i V nie zaskarżając w części objętej pkt III postanowienia.
W zaskarżonym zakresie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku w
całości oraz zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów postępowania za obie instancje według
norm przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów
postępowania na rzecz uczestnika za obie instancje. W uzasadnieniu apelacji uczestnik
podniósł, że Sąd I instancji niezasadnie nie uwzględnił zgłaszanego zarzutu zasiedzenia
służebności z uwagi na nieudowodnienie przekazania przeniesienia służebności w rozumieniu
art. 176 § 2 k.c. oraz niewskazania nieruchomości władnącej przy zasiedzeniu służebności
gruntowej odpowiadającej w treści służebności przesyłu. W ocenie skarżącego takie
stanowisko jest nieprawidłowe a to dlatego, że w niniejszej sprawie w ogóle nie będzie miał
zastosowania przepis art. 176 k.c., bowiem w niniejszej sprawie nie było w ogóle
przeniesienia posiadania podczas biegu zasiedzenia. Jeśli bowiem bieg zasiedzenia biegł
zgodnie z ustaleniami Sądu od końca 1969 roku na rzecz Skarbu Państwa to do zasiedzenia
nawet przy złej wierze doszło w grudniu 1989 roku przy zastosowaniu obowiązującego 20
letniego terminu zasiedzenia w złej wierze, a tym samym nie było potrzeby wykazywania i
udowadniania okoliczności przeniesienia posiadania podczas biegu zasiedzenia. Do
zasiedzenia zdaniem skarżącego doszło więc na rzecz Skarbu Państwa a nawet przyjmując tok
rozumowania Sądu, to nie można z jednej strony przyjmować nieudowodnienia przeniesienia
posiadania, a z drugiej strony uważać, że uczestnik posiada legitymację bierną. Skarżący
wskazał, ze drugi zarzut apelacji sprowadza się do przyjęcia przez Sąd konieczności
wskazania nieruchomości władnącej wbrew - co Sąd sam przyznał - utrwalonej linii
orzecznictwa (k.171-172). W piśmie datowanym na dzień 23 maja 2014 roku skarżący
wskazał zarzuty apelacyjne podnosząc, że zarzuca naruszenie przepisu art. 176 k.c. poprzez
jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie oraz art. 285 k.c. poprzez jego niewłaściwą
wykładnię i zastosowanie (k.182).

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnieśli o oddalenie w całości apelacji
uczestnika (k.177 -178).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna w zakresie, w jakim zmierzała do uchylenia zaskarżonego
postanowienia.

W ocenie Sądu Okręgowego skarżący zasadnie zarzucił niewłaściwe zastosowanie
przepisu art. 176 k.c. poprzez uznanie, że w niniejszej sprawie nie został wykazany fakt
przeniesienia posiadania. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zasadna jest także
podnoszona przez uczestnika kwestia niewłaściwego zastosowanie przepisu art. 172 k.c.
Należy bowiem podnieść, że w ustalonym a nie kwestionowanym przez strony stanie
faktycznym bieg zasiedzenia ewentualnej służebności rozpoczął się najpóźniej z końcem
1969 roku a przepis art. 172 k.c. przewidywał wówczas inne niż obecna treść przepisu
terminy zasiedzenia a mianowicie 10 letni okres posiadania przy dobrej wierze oraz 20 letni -
przy złej wierze. Tym samym okres zasiedzenia służebności przy założeniu, że było to
posiadanie w złej wierze upłynął z końcem roku 1989 roku, bowiem dłuższe a więc
odpowiednio 20 letnie - przy dobrej wierze i 30 letnie - przy złej wierze okresy zasiedzenia
obowiązywały dopiero od dnia 1 października 1990 roku. W świetle zgromadzonego
materiału dowodowego nie można jednak zgodzić się z twierdzeniem uczestnika, że istnieją
podstawy do stwierdzenia zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa, bowiem koniec okresu
zasiedzenia nastąpił już po dniu 1 lutego 1989 roku, a więc po zniesieniu konstrukcji
jednolitej własności państwowej. Tym samym nie można jednoznacznie ustalić, czy
ewentualne zasiedzenie służebności nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa, czy na rzecz
przedsiębiorstwa państwowego, które wedle ustaleń Sądu I instancji było dzierżycielem w
imieniu Skarbu Państwa. Należy przy tym podnieść, że upływ terminu zasiedzenia miał
miejsce przed wejściem w życie przepisu art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 roku o
zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości. W ocenie
Sądu Okręgowego nie ma bowiem przeszkód do zastosowania przepisu dotyczącego
zaliczania okresu posiadania Skarbu Państwa przez przedsiębiorstwo państwowe. W
odniesieniu do podniesionego zarzutu zasiedzenia służebności należy dodatkowo stwierdzić,
że Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu I instancji jakoby do zasiedzenia służebności
gruntowej odpowiadającej w treści służebności przesyłu wymagane było wskazanie
nieruchomości władnącej. Na marginesie jedynie należy wskazać, że wbrew ustaleniom Sądu
I Instancji została wskazana taka nieruchomość, bowiem w piśmie procesowym z dnia 11
października 2012 roku (k.57) uczestnik wskazał, że taką nieruchomością władnącą jest
działka nr (...)położona w gminie S.na której zlokalizowany jest GPZ (Główny
Punkt Zasilania). Skoro Sąd I Instancji uznał, że do zasiedzenia służebności o treści
odpowiadającej służebności przesyłu niezbędne jest wskazanie nieruchomości władnącej

powinien wskazać, dlaczego taką nieruchomością nie jest nieruchomość wskazana przez
uczestnika.

Należy nadto wskazać na istotną niekonsekwencję Sądu Rejonowego. Z jednej
bowiem strony uznał, że uczestnik nie wykazał dla potrzeb zarzutu zasiedzenia służebności,
by doszło do przekazania posiadania służebności a z drugiej strony przy ustanawianiu
lłużebności przesyłu na rzecz wnioskodawców uznał, że nie kwestionowana jest okoliczność,
te właścicielem urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości wnioskodawców
jest (...) S.A. w L.. Jednocześnie z ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu
faktycznego wynika, że urządzenia te zostały wybudowane przez przedsiębiorstwo
państwowe w 1969 roku. W tej sytuacji należy uznać, że Sąd Rejonowy nie ustalił, w jaki
sposób i kiedy własność tych urządzeń stała się własnością aktualnego właściciela.

Stosownie do treści przepisu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c poza
wypadkiem stwierdzenia nieważności postępowania albo stwierdzenia podstawy do
umorzenia postępowania bądź odrzucenia wniosku sąd drugiej instancji może uchylić
zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie
nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W niniejszej sprawie Sąd I instancji
wobec zastosowanie niewłaściwych przepisów prawa materialnego nie rozpoznał należycie
zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu, co ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy a jednocześnie na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego i bez
uzupełnienia tego materiału nie da się należycie ustalić, na rzecz jakiego podmiotu doszło do
ewentualnego zasiedzenia służebności a nadto kiedy i w jaki sposób urządzenia przesyłowe
na przedmiotowej nieruchomości stały się własnością uczestnika. Przy ponownym
rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy ponownie rozpozna zarzut zasiedzenia przy zastosowaniu
właściwych przepisów prawa materialnego (obowiązujących w dacie upływu terminu
zasiedzenia) i ustali, czy doszło do zasiedzenia służebności przesyłu a jeżeli tak to na czyją
rzecz i po dokonaniu tych ustaleń rozpozna zasadność ustanowienia służebności i zasądzenia
wynagrodzenia.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia.