Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2013 r. na posiedzeniu jawnym

sprawy z wniosku A. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o umorzenie należności i zaliczenie nadpłaty na poczet zaległych składek na ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 14 listopada 2012 r. sygn. akt VIII U 133/12

p o s t a n a w i a :

uchylić częściowo zaskarżony wyrok w punkcie I w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego umorzenia nieopłaconych składek na Fundusz Pracy za okres od 1 marca 2001 roku do 31 maja 2002 roku w kwocie 454,35 (czterysta pięćdziesiąt cztery 35/100 ) złotych oraz odsetek za zwłokę w kwocie 570 (pięćset siedemdziesiąt) złotych i w tej części umorzyć postępowanie.

III AUa 3/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 listopada 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. umorzył A. R.:

- opłacone odsetki w kwocie 3 107,60 zł z tytułu zwłoki w uiszczaniu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 27 grudnia 2001 r.

- nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2 209,02 zł za okres od dnia 28 grudnia 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. oraz odsetki z tytułu zwłoki w ich zapłacie w kwocie 2 475,00 zł.,

-zaliczył nadpłatę w kwocie 3 107,60 zł. na poczet zaległych składek.

W uzasadnieniu decyzji wskazany wyżej Oddział podał, że na koncie A. R., między innymi, stwierdzono:

- zadłużenie z tytułu nieuregulowanych składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 8 665,33 zł. za okres od grudnia 2001 r. do maja 2002 r., za listopad 2002 r., za kwiecień, czerwiec i lipiec 2004 r. oraz za okres od września 2004 r. do lipca 2005 r. plus odsetki za zwłokę w kwocie 6 721,00 zł naliczone do dnia 14 lipca 2010 r.

-zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego w kwocie 132,69 zł plus odsetki za zwłokę w ich opłaceniu w kwocie 84,00 zł naliczone do dnia 14 lipca 2010 r.,

- zadłużenie z tytułu nieuregulowanych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 638,62 zł za okres od listopada 2001 r. do maja 2002 r., za listopada 2002 r., za czerwiec i lipiec 2004 r. oraz za okres od września 2004 r. do lipca 2005 r. plus odsetki z tytułu zwłoki w ich opłaceniu w kwocie 507,00 zł naliczone do dnia 14 lipca 2010 r.

W odwołaniu wywiedzionym od tej decyzji A. R. zakwestionowała jej prawidłowość. Ubezpieczona podała, od 1994 r. do dnia 30 listopada 2005 r. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą. W czasie prowadzenia tej działalności w okresie od dnia 1 sierpnia 2000 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. dodatkowo pozostawała w stosunku pracy. W okresie od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. korzystała z urlopu wychowawczego. W czasie pobytu na tym urlopie nie opłacała składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej.

Wszystkie zaległości za lata 2004 i 2005 r. jakie naliczył jej organ rentowy ubezpieczona zapłaciła.

W dniu 14 lipca 2010 r. A. R. wystąpiła do pozwanego z wnioskiem o umorzenie składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej składając jednocześnie deklaracje korygujące. Pozwany w odpowiedzi przeksięgował jej wpłaty z tytułu składek i wskutek tego powstało, według organu rentowego, nowe jej zadłużenie.

Wnioskodawczyni wnosiła o umorzenie składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej z okresu kiedy przebywała na urlopie wychowawczym oraz zaksięgowanie jej wpłat na składki jakie zapłaciła w latach 2004 i 2005 zgodnie z oznaczeniem tych wpłat.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił wskazaną na wstępie decyzję w punkcie 1 jej rozstrzygnięcia i

- umorzył A. R. nieopłacone składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. w kwocie 6 331,01 zł oraz odsetki z tytułu zwłoki w kwocie 7 932 zł.,

- umorzył nieopłacone składki na Fundusz Pracy w kwocie 454,35 zł za okres od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. oraz odsetki za zwłokę w kwocie 570 zł,

Zmienił tą decyzję w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w jej pkt. 2 przez ustalenie, że na koncie A. R. nie figuruje nadpłata w kwocie 3 107,60 zł.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na poniższych ustaleniach faktycznych oraz ich ocenie prawnej: od 1994 r. do dnia 30 listopada 2005r. A. R. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu, między innymi, w okresie od dnia 1marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. oraz od dnia 1 lipca 2003 r. do dnia 30 listopada 2005 r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W okresie od dnia 1 sierpnia 2000 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. pozostawała ona w stosunku pracy w trakcie którego od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. korzystała z urlopu wychowawczego. W deklaracjach rozliczeniowych z tego ostatniego okresu dotyczących pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczona wykazywała zerowe kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W latach 2005 i 2006 ubezpieczona dokonała wpłat na zaległe składki i w dniu 19 maja 2006 r. na jej koncie rozliczeniowym figurowały nadpłaty: na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego w kwocie 5,40 zł i na Fundusz Pracy oraz Fundusz gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 1,52 zł. Saldo na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego wyniosło 0 zł.

W dniu 14 lipca 2010 r. A. R. wystąpiła do pozwanego organu rentowego z wnioskiem o umorzenie, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, jej należności, wraz z odsetkami, na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i na Fundusz Pracy za okres od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. W dniu 8 października 2010 r. wnioskodawczyni złożyła deklaracje korygujące za powyższy okres czasu wykazując w nich składki należne na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy. Wielkość tych składek wyniosła odpowiednio 6 331,71 zł i 454,35 zł.

Wtedy pozwany ponownie rozliczył konto wnioskodawczyni poczynając od miesiąca marca 2001 r. i ustalił, że ma ona zaległość na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 8 665,33 zł plus odsetki w kwocie 3 107,60 zł oraz zaległość na Fundusz Pracy w kwocie 638,62 zł plus odsetki w kwocie 179,20 zł.

W dniu 9 listopada 2010 r. pozwany wydał dwie decyzje. Pierwsza, to decyzja od której ubezpieczona wniosła odwołanie inicjujące postępowanie sądowe w tej sprawie.

Drugą decyzją pozwany umorzył, jako bezprzedmiotowe, postępowanie w sprawie umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy za okres od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r.

Opierając się na dowodzie z opinii biegłego księgowego Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany bezprawnie dokonał ponownego księgowania wpłat jakich ubezpieczona dokonała w dniach: 21 listopada 2005 r., 2 stycznia 2006 r. i 24 kwietnia 2006 r. Dowód z opinii biegłego księgowego ocenił sąd pierwszej instancji jako wiarygodny uznając opinię biegłego za rzetelną i rzetelną.

W tej sytuacji odwołanie A. R. uznał Sąd Okręgowy za uzasadnione. Do dnia 22 maja 2008 r. obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze. W jego § 6,7 i 9 były zawarte zasady zaliczania wpłat z tytułu składek dokonane przez ich płatnika.

Według Sądu Okręgowego pozwany organ rentowy nie był uprawniony do ponownego rozliczania wpłat wniesionych przez wnioskodawczynię w 2006 r. Błąd tego organu polegał także na tym, że nie wprowadził on do ewidencji kwot składek należnych na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz na Fundusz Pracy wykazanych przez wnioskodawczynię w deklaracjach korygujących dotyczących okresu od marca 2001 r. do maja 2002 r. i na nie rozpoznaniu przez ten organ wniosku ubezpieczonej o umorzenie tak powstałych zaległości na podstawie przepisu art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy prawo bankowe (dalej podawanej jako ustawa zmieniająca). Zastosowanie takiego sposobu postępowania powodowałoby brak nadpłaty w kwocie 3 107,60 zł. Według sądu pierwszej instancji składki nieopłacone przez wnioskodawczynię w czasie jej pobytu na urlopie wychowawczym podlegały umorzeniu za okres od dnia 1 marca 2001 r. do dnia 31 maja 2002 r. i w ten sposób nie istniałaby żadna zaległość w opłacaniu składek przez ubezpieczoną.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł pozwany organ rentowy zaskarżając częściowo rozstrzygnięcie zawarte w pkt. I tego wyroku, mianowicie, w części dotyczącej umorzenia A. R. nieopłaconych składek na Fundusz Pracy za okres od dnia 1 marca 2011 r. (jest to oczywista omyłka bo chodzi o rok 2001) do dnia 31 maja 2002 r. w kwocie 454,35 zł oraz odsetek za zwłokę w kwocie 570 zł.

Zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego – przepisu art. 4 ust.5 ustawy z dnia października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 83 ust.1 pkt 3 tej ustawy w związku z art. 4 ust. 1 i ust.2 ustawy zmieniającej przez ich błędna wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w umorzeniu wnioskodawczyni nieopłaconych składek na Fundusz Pracy oraz odsetek za zwłokę, oraz

- naruszenie prawa procesowego – przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 kpc poprzez merytoryczne rozpoznanie żądania wykraczającego poza podstawę faktyczna decyzji zaskarżonej odwołaniem,

apelujący wnosił o zmianę wyroku Sądu Okręgowego przez oddalenie odwołania w przedmiocie umorzenia nieopłaconych składek na Fundusz Pracy oraz należnych z tego tytułu odsetek.

W uzasadnieniu apelacji jej autorka podniosła, że decyzja pozwanego kwestionowana przez wnioskodawczynię nie dotyczyła w ogóle jej zaległości na rzecz Funduszu Pracy. W dacie wydania decyzji nie obowiązywały jeszcze przepisy pozwalające na umorzenie składek na rzecz Funduszu Pracy. Stało się to możliwe dopiero od dnia 1 lutego 2011 r. Ponadto w kontrolnym postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne merytoryczne rozpoznawanie żądań wykraczających poza podstawę faktyczną decyzji zaskarżonej odwołaniem.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje: zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 kpc w sprawach dotyczących ubezpieczeń społecznych odwołania przysługują od decyzji organów rentowych. Zatem przedmiot kontrolnego postępowania sądowego wyznacza treść rozstrzygnięcia zawartego w konkretnej decyzji organu rentowego oraz, co jest oczywiste, zakres zaskarżenia odwołaniem tego rozstrzygnięcia (zob. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r. III UZ 1/11 – LEX 846597). W postępowaniu przez sądem drugiej instancji rozpoznawanie sprawy odbywa się, co do zasady, w granicach zaskarżenia wyroku sądu pierwszoinstancyjnego ( zob. art. 378 § 1 i § 2 kpc). Te podstawowe zasady procesu cywilnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych muszą znaleźć zastosowanie przy rozpoznawaniu apelacji pozwanego organu rentowego wywiedzionej w sprawie niniejszej i tym samym przy ocenie poprawności zaskarżonego nią wyroku.

Pozwany organ rentowy nie orzekał na jakie składki chciał zaliczyć nadpłatę w kwocie 3 107,60 zł. oraz w jakiej wysokości. Samo określenie „zaległych” nie spełnia wymogu konkretności. Z uzasadnienia decyzji wynika, że jako zaległe organ rentowy wyliczył, pomijając w tej chwili prawidłowość tego wyliczenia, składki na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Pracy. Jeżeli przedmiotem kontroli sądowej jest rozstrzygnięcie zawarte w decyzji to organ rentowy nie orzekał w decyzji, kwestionowanej przez ubezpieczoną, o składkach na Fundusz Pracy. Zatem w zakresie tych składek Sąd Okręgowy nie mógł wyrokować. Z kolei apelacja zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego jedynie w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego umorzenia składek na Fundusz Pracy.

W tej sytuacji, w ocenie sądu drugiej instancji, skoro niedopuszczalne było orzekanie merytoryczne o składkach na Fundusz Pracy to zaskarżony wyrok należało uchylić w części zaskarżonej apelacją i umorzyć w tym zakresie postępowanie.

Nie można było skorzystać z możliwości zmiany wyroku Sądu Okręgowego bowiem zmiana oznaczałaby merytoryczną ocenę roszczenia do czego w realiach sprawy niniejszej brak było podstaw.

Z tych zatem względów i z mocy art. 386 § 3 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w postanowieniu.