Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2012 r. w Lublinie

sprawy F. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 4 lipca 2012 r. sygn. akt VII U 1958/12

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że początkową datę prawa do emerytury ustala na dzień 1 grudnia 2011 roku;

II.  oddala apelację w pozostałej części.

III AUa 853/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. i ustalił wnioskodawcy F. D. prawo do emerytury od dnia 3 października 2011 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca F. D. urodzony dnia (...), w dniu 5 września 2011 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, dołączając świadectwa pracy, w tym świadectwo pracy z Przedsiębiorstwa (...), w którym znalazła się adnotacja o zatrudnieniu w warunkach szczególnych, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez Spółdzielnię (...) w Ł. oraz przez Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) w Ł..

Organ rentowy ustalił na dzień 1 stycznia 1999 roku łączny okres ubezpieczenia skarżącego w wymiarze: 31 lat i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych, w tym nie uznał żadnego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Nadto stwierdził, iż wnioskodawca nie rozwiązał stosunku pracy.

W dniu 4 października 2011 roku F. D. złożył świadectwo pracy wystawione przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe (...) Sp. z o.o., z którego wynika, iż umowa o pracę łącząca go z tym pracodawcą została rozwiązana z dniem 2 października 2011 roku. Dnia 14 października 2011 roku dołączył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych ze Spółdzielni (...) w Likwidacji.

Decyzją z dnia 30 listopada 2011 roku organ rentowy odmówił skarżącemu prawa do emerytury, wskazując, iż zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych 13 lat i 3 miesiące zatrudnienia w Spółdzielni (...) w okresie od 1 września 1970 roku do 30 listopada 1983 roku.

W dniu 8 grudnia 2011 roku F. D. wniósł o ponowne rozpatrzenie jego wniosku o emeryturę, dołączając świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 31 lipca 2000 roku za okres od 25 stycznia 1995 roku do 31 lipca 2000 roku.

Zaskarżoną decyzją z dnia 27 stycznia 2012 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, wskazując iż nie uwzględnił jako wykonywania pracy w warunkach szczególnych okresów:

-

od 1 września 1967 roku do 31 sierpnia 1970 roku z tytułu zatrudnienia w Spółdzielni (...) z uwagi na rozbieżności dotyczące okresu pracy w warunkach szczególnych

-

od 8 sierpnia 1990 roku do 31 października 1994 roku z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. z uwagi na nieścisłości w przedstawionym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych

-

od 25 stycznia 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 31 lipca 2000 roku z uwagi na braki formalne tego świadectwa.

Sąd Okręgowy ustalił, iż F. D. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 25 stycznia 1995 roku do 31 lipca 2000 roku. Początkowo był zatrudniony na stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych a następnie od 1 września 1995 roku przeniesiono go na stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych - brygadzisty, które zajmował do końca zatrudnienia tj. do 31 lipca 2000 roku. Przez cały okres pracy F. D. zajmował się wyłącznie naprawą samochodów osobowych i ciężarowych w kanałach remontowych, pracując jako mechanik. Naprawy były wykonywane stale w kanałach, w jednym kanale pracowało kilku mechaników, którzy naprawiali jednocześnie do 4 samochodów, w zależności od ich rodzaju. Prace rozdzielane były przez mistrza, a do obowiązków wnioskodawcy jako brygadzisty należało sprawdzenie pracy wykonanej przez pozostałych mechaników, meldowanie mistrzowi o zakończeniu pracy oraz odbieranie nowych zleceń.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z zeznań wnioskodawcy jak i świadka K. S. oraz dowody z dokumentów zgromadzonych w postępowaniu przed organem rentowym.

Sąd obdarzył wiarą dowody z pozostałych dokumentów uznając, iż zostały one sporządzone przez uprawnione do tego podmioty oraz nie budzą wątpliwości zarówno, co do formy, jak i treści. Zostały one sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka K. S., który był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku mistrza stacji obsługi i był bezpośrednim zwierzchnikiem wnioskodawcy. Jego praca miała charakter ściśle nadzorczy w stosunku do pracy wykonywanej m.in. przez wnioskodawcę, stąd miał on niezbędne i dokładne wiadomości w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, jego obowiązków, warunków zatrudnienia i wynagradzania.

Sąd obdarzył również wiarą zeznania wnioskodawcy F. D. jako korelujące z zeznaniami świadka oraz zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w postaci powołanych dokumentów.

Wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z akt osobowych wnioskodawcy za sporny okres nie został uwzględniony, z uwagi na fakt, iż zgromadzone w sprawie dokumenty wespół z zeznaniami świadka i wnioskodawcy pozwalały na dokonane rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Sąd zaniechał przeprowadzania postępowania dowodowego na okoliczność pozostałych spornych okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, mając na uwadze fakt, iż zaliczenie powyższego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) pozwala na ustalenie wnioskodawcy prawa do emerytury.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie, przywołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227, ze zm.).W świetle art. 184 ust. 1 i 2 tej ustawy mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, taka przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy, w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie z treścią § 4 ust. 1 cyt. rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezspornym jest, że skarżący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, w dniu 3 października 2011 roku ukończył 60 lat, z dniem 2 października 2011 roku rozwiązany został stosunek pracy i na dzień 1 stycznia 1999r. legitymował się, co najmniej 25-letnim stażem pracy.

Dokonując oceny, czy wykonywaną przez F. D. w okresie od 25 stycznia 1995 roku do 31 lipca 2000 roku pracę należy zakwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach należy podkreślić, że występując do organu rentowego o przyznanie świadczenia wnioskodawca przedłożył stosowne świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy zakwestionował jego walor dowodowy zarzucając wystąpienie braków formalnych uniemożliwiających dokładne ustalenia czynności, jakie wykonywał wnioskodawca i w jakich okresach. W powiązaniu jednak z wiarygodnymi źródłami osobowymi, dokument ten wskazuje na faktyczne wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych. Nieścisłości dotyczące nazwy stanowisk, które nie są zgodne z powołanymi przepisami resortowymi w okolicznościach sprawy nie mają istotnego znaczenia. Fakt ten nie stoi na przeszkodzie uznaniu spornego okresu pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach, bowiem dla takiego zakwalifikowania określonej pracy istotne znaczenie ma rodzaj faktycznie wykonywanych czynności, a nie nazwa stanowiska.

Z zeznań wnioskodawcy i świadka oraz przywoływanego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych wynika, że F. D. od 25 stycznia 1995 roku do 31 lipca 2000 roku (5 lat, 6 miesięcy i 6 dni) w Przedsiębiorstwie (...) wykonywał prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 16 stanowiącego załącznik do cyt. wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Zostały one również wskazane w Zarządzeniu Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. MRLiGŻ z dnia 4 listopada 1988 roku, nr 2, poz. 4) stosowanym tu posiłkowo, w dziale XIV poz. 16 pkt. 1 jako prace mechanika samochodowego, stale wykonującego prace w kanałach remontowych.

Do okresu pracy w szczególnych warunkach mającego wpływ na przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury należy zaliczyć z tego okresu pracę do 31 grudnia 1998 roku, zgodnie z obowiązującymi przepisami, z wyłączeniem dodatkowo okresów zasiłków chorobowych tj. łącznie 1 miesiąca i 20 dni. Daje to okres wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych wynoszący 3 lata 9 miesięcy i 13 dni. Razem z okresem zaliczonym z tego tytułu przez ZUS wynoszącym 13 lat i 3 miesiące okresy te wynoszą więc na dzień 1 stycznia 1999 roku 17 lat i 13 dni.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy ustalił wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 3 października 2011 roku, to jest od dnia ukończenia 60 lat życia, co stanowi również następny dzień po rozwiązaniu stosunku pracy.

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt 1cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 2 i § 4 ust. 1 pkt 3 cyt. rozporządzenia poprzez przyznanie prawa do emerytury osobie, niespełniającej przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych;

2)  sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku mechanika-brygadzisty;

3)  naruszenie prawa procesowego przez przekroczenie wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Apelujący wywodził, że nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, iż okres pracy wnioskodawcy w przedsiębiorstwie (...) w wymiarze 3 lat 9 miesięcy i 13 dni jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Ustalenia Sądu zostały poczynione w oparciu o skąpy materiał dowodowy, ograniczony do zeznań wnioskodawcy i jednego świadka, które nie pozwalają na ustalenie, że praca w kanałach była paca stałą. Sąd nie wyjaśnił jak często zachodziła konieczność pracy wnioskodawcy w kanale jako mechanika, na czym polegała jego praca poza kanałem i w jaki sposób prowadził jako brygadzista nadzór nad mechanikami.

W ocenie pozwanego postępowanie sądowe nie wykazało w sposób niezbity i niebudzący wątpliwości, że skarżący legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów pozwany uznawał apelację za uzasadnioną.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wnosił o jej oddalenie, podnosząc m.in., że oprócz pracy w warunkach szczególnych w przedsiębiorstwie (...) wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. również w warunkach szczególnych, w charakterze młynarza, a tym samym spełnił wszystkie warunki do ustalenia prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego co do zarzutu, iż wnioskodawca nie legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych jest niezasadna. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, iż wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, stanowiącym warunek ustalenia prawa do emerytury w trybie art. 184 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy.

Nawet gdyby przyjąć za organem rentowym, że Sąd Okręgowy pobieżnie przesłuchał świadka K. S. na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w przedsiębiorstwie (...), to i tak spełnił on warunek 15-letniej pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od 8 sierpnia 1990 r. do 31 października 1994 r. skarżący był zatrudniony przez W. S. w prowadzonym przez niego Przedsiębiorstwie (...) w Ł.. Ze zwykłego świadectwa pracy jak i świadectwa pracy w warunkach szczególnych wynika, iż był on zatrudniony w charakterze robotnika pomocniczego i młynarza. Pozwany zakwestionował powyższe świadectwo z uwagi na wskazanie w nim dwóch stanowisk pracy, bez wskazania okresów pracy, zaś stanowisko robotnika pomocniczego nie może być zakwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych.

W toku postępowania sądowego skarżący zeznał, że pracował jako robotnik pomocniczy krótko – przez 2 miesiące, gdyż ukończył kurs młynarza i od tego czasu świadczył pracę jako młynarz. Wnioskodawca złożył świadectwo uzyskania z dniem 2 października 1990 r. tytułu robotnika wykwalifikowanego w zawodzie „młynarz” (k. 10). Tym samym zatrudnienie w tym charakterze co najmniej od dnia 2 października 1990 r. do 31 października 1994 r. wnioskodawca udowodnił własnymi zeznaniami, świadectwem uzyskania tytułu robotnika wykwalifikowanego w zawodzie „młynarz”, zwykłym świadectwem pracy jak i świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Te dowody pozwalają na ustalenie, iż przez okres 4 lat i 29 dni F. D. wykonywał prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty, wymienione w dziale X poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia. Fakt, iż praca wykonywana była u osoby fizycznej, prowadzącej przedsiębiorstwo nie ma żadnego znaczenia. W świetle poglądu Sądu Najwyższego pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach są - bez względu na status własnościowy pracodawcy - prace wymienione w § 4-8a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach (…) (uchwała składu 7 sędziów z dnia 13 lutego 2002 r. III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243). Tym samym po dodaniu okresu 4 lat i 29 dni do okresu uznanego przez organ rentowy – 13 lat i 3 miesięcy, wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, a tylko ta okoliczność była w niniejszej sprawie sporna.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w całości, zatem Sąd Apelacyjny winien z urzędu zbadać, czy Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego w innym zakresie niż wskazany w apelacji. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy błędnie ustalił, iż prawo do emerytury przysługuje wnioskodawcy od dnia 3 października 2011 r. tj. od ukończenia 60 lat. Zważyć należy, iż organ rentowy wydał w niniejszej sprawie trzy decyzje, przy czym dwie z nich stały się prawomocne, gdyż nie zostały zaskarżone. Kontrolowana w niniejszym postępowaniu decyzja wydana została na wniosek złożony w dniu 8 grudnia 2011 r.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 cyt. ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (…). Skoro wniosek został złożony w dniu 8 grudnia 2011 r., zatem prawo do emerytury przysługuje wnioskodawcy od dnia 1 grudnia 2011 r.

Z tych względów i na mocy art. 385 k.p.c. oraz art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.