Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Brygida Łagodzińska

Sędzia: SO Michał Wysocki (spr.)

Sędzia: SO Arleta Lewandowska      

Protokolant: protokolant sądowy Barbara Miszczuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2014 roku w Poznaniu

sprawy z powództwa J. B., M. C., E. Z., S. T., J. K., M. L. i J. L.

przeciwko S. K., A. K., małoletniemu F. K. reprezentowanemu przez przedstawicieli ustawowych A. i S. K.

przy interwencji ubocznej M. P. po stronie powodowej

o eksmisję

na skutek apelacji wniesionej przez interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

z dnia 20 sierpnia 2013 r.

sygn. akt IX C 761/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie 2. nie przyznaje pozwanym prawa do lokalu socjalnego;

b)  uchyla punkt 3.;

II.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz interwenienta ubocznego kwotę 260 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

/-/ M. Wysocki/-/ B. Łagodzińska/-/ A. Lewandowska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2013r. Sąd Rejonowy Poznań- Grunwald i Jeżyce w Poznaniu w sprawie z powództwa J. B., M. C., E. Z., S. T., J. K., M. L.i J. L., przeciwko S. K., A. K., małoletniemu F. K.reprezentowanemu przez przedstawicieli ustawowych S. K.i A. K., przy udziale interwenienta ubocznego M. P., o eksmisję, nakazał pozwanym opuścić, opróżnić i wydać powodom część lokalu mieszkalnego nr (...)położonego w P.przy ul. (...)składającego się z: pokoju o pow. 31,77 m ², znajdującego się po prawej stronie od wejścia do lokalu, czwarte drzwi; pokoju o pow. 22,14 m ², znajdującego się po prawej stronie od wejścia do lokalu, trzecie drzwi; łazienki i WC o pow. 2,70 m ², znajdującej się bezpośrednio za wejściem do kuchni, w lewym narożniku pomieszczenia oznaczonego nr (...)na planie lokalu; kuchni o pow. 5,60 m ², znajdującej się po lewej stronie od wejścia do lokalu, drugie drzwi; korytarza o pow. 7,38 m ², znajdującego się na wprost od wejścia do lokalu, bezpośrednio za korytarzem wspólnym; wspólnego korytarza o pow. 9,12 m ², znajdującego się bezpośrednio za wejściem do lokalu; pomieszczenia przynależnego: piwnicy (pkt 1); przyznał pozwanym prawo do lokalu socjalnego (pkt 2); wstrzymał wykonanie orzeczenia w pkt. 1 do czasu złożenia pozwanym przez Gminę M. P.oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (pkt 3); zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kwotę 371zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 120zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4).

Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie są właścicielami nieruchomości przy ul. (...).

Na podstawie umowy z dnia 24 listopada 2005r. właściciele nieruchomości powierzyli stowarzyszeniu Zrzeszenie (...) w P.” prowadzenie zarządu i administracji nieruchomości.

Umową z dnia 3 sierpnia 2010r. pozwany S. K. wynajął część lokalu nr (...) o pow. użytkowej 74,15 m ². Z pozwanym zamieszkała jego ówczesna partnerka, obecnie żona A. K.. W lokalu z pozwanymi mieszka ich dwuletni syn F..

Pismem z dnia 20 listopada 2012r. zarządca nieruchomości wezwał pozwanych do zapłaty zaległego czynszu w kwocie 6.038,77zł, informując o miesięcznym terminie do zapłaty. Wskazano także, iż w przypadku nieuiszczenia należności w w/w terminie umowa najmu zostanie rozwiązana. Powyższe pisma zostały odebrane przez pozwanego w dniu 26 listopada 2012r.

Z powodu nieuregulowania zaległości, pismem z dnia 22 stycznia 2013r. skierowanym do obojga pozwanych, działający w imieniu właścicieli zarządca, wypowiedział umowę najmu, wyznaczając upływ terminu wypowiedzenia na dzień 28 lutego 2013r. Powyższe pismo zostało odebrane w dniu 29 stycznia 2013r.

Pozwana A. K. ma 23 lata. W chwili obecnej pracuje w markecie (...) w S. jak kasjer – sprzedawca. Pozwana otrzymuje średnio miesięcznie 1.400-1.500zł. Pozwany S. K. jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych w wysokości 540zł (przez pierwsze 3 miesiące zasiłek wynosił 670zł). Pozwany pracował jako kierowca w firmie transportowej, lecz na skutek redukcji stracił zatrudnienie. Pozwani prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, mają na utrzymaniu 2-letniego syna F., który chodzi do żłobka w P. przy ul. (...).

Rodzice pozwanego mają dom jednorodzinny w C.. Dom ma ok. 70 m ², mieszkają w nim 3 osoby (rodzice, siostra pozwanego). Rodzice pozwanej zajmują 4-pokojowe mieszkanie w bloku w P., o pow. ok. 50 m ². Mieszkają w nim 4 osoby (rodzice, brat i babcia pozwanej).

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy, które nie były w żadnym zakresie kwestionowane, a i Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu. Nadto Sąd Rejonowy uznał zeznania pozwanych za wiarygodne. Wskazał również, iż w przedmiotowej sprawie bezsporne okazały się podstawy wypowiedzenia umowy najmu - pozwani nie kwestionowali faktu zadłużenia, doręczenia zarówno upomnienia jak i wypowiedzenia umowy najmu.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Rejonowy dokonał następujących rozważań prawnych:

Powołując się na treść art.222§1 kc, Sąd Rejonowy wskazał na przesłanki orzekania o roszczeniu windykacyjnym i stwierdził, że powództwo należało uznać za zasadne w całości. W przedmiotowej sprawie bezsporna była legitymacja czynna powoda, jako wynajmującego lokal mieszkalny, będącego równocześnie jego właścicielem. Również nie budziła wątpliwości legitymacja bierna pozwanego S. K., który był stroną umowy najmu i nadal zajmuje sporny lokal. Również taką legitymację bierną posiadali pozwani A. K. i F. K., który swoje uprawnienie do zajmowania lokalu wywodzili z prawa przysługującego pozwanemu.

Następnie Sąd I instancji wskazał, że konieczne było ustalenia, czy pozwani nadal posiadają tytuł prawny do zajmowania lokalu. Przyczyny i tryb wypowiedzenia umowy najmu lokalu mieszkalnego regulują normy wyrażone w art. 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Pozwani wezwani zostali do zapłaty zaległości w kwocie przekraczającej trzymiesięczny czynsz z opłatami. Jednocześnie w piśmie tym wyznaczono pozwanym 1 miesięczny termin do zapłaty zaległości oraz uprzedzono o zamiarze wypowiedzenia stosunku najmu. Następnie po bezskutecznym upływie terminu do zapłaty zaległości, powód pismem z dnia 22 stycznia 2013r. wypowiedział umowę najmu. Pismo to zostało odebrane. Tym samym upływ miesięcznego terminu na koniec miesiąca kalendarzowego skutkował rozwiązaniem umowy najmu z dniem 28 lutego 2013r. i od 1 marca 2013r. pozwani zajmują lokal bez tytułu prawnego. Na skutek powyższego również pozwani A. K. i F. K. utracili tytuł prawny do lokalu. Wobec powyższego żądanie eksmisji skierowane wobec pozwanych okazało się zasadne i na podstawie art. 222 § 1 kc Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, na konieczność orzeczenia o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego, zgodnie z dyspozycją art. 14 ust. 1 i ust. 4 pkt 2 ustawy w/w o ochronie praw lokatorów. Art. 14 ust. 4 cyt. ustawy zawiera zamknięty katalog osób, wobec których orzeczenie uprawnienia do lokalu socjalnego jest obligatoryjne. Przepis stosuje się do tych osób, które były lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy. Jednakże zgodnie z art. 14 ust. 7. przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego. Przepis ten wszedł w życie 1 stycznia 2005r., co oznacza, że w przypadku umów zawartych po tej dacie, Sąd nie ma już obowiązku przyznania lokalu socjalnego osobom określonym w tym przepisie. Nie oznacza to jednak, iż Sąd nie ma możliwości przyznania prawa do lokalu socjalnego. Przyznając takie uprawnienie należy kierować się względami, o których mowa w art. 14 ust. 2 ustawy, a więc należy wziąć pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodziną eksmitowanych. W przedmiotowej sprawie pozwani mieszkają z małoletnim dzieckiem, utrzymują się jedynie z wynagrodzenia pozwanej oraz zasiłku dla bezrobotnych otrzymywanego przez pozwanego, z tym, że od września taki zasiłek nie będzie mu już przysługiwał. Niewątpliwie pozwani znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, skoro pensja pozwanej wynosi jedynie 1.400-1.500zł miesięcznie. Jak wskazano uprzednio, przepis art. 14 ust. 4 ustawy nie znajdzie zastosowania w niniejszej sprawie, jednakże nie sposób pominąć, iż ustawodawca wskazał dla jakiej kategorii osób lokal socjalny należy przyznawać. Katalog ten może mieć pomocnicze znaczenie dla ustalenia, czy dana osoba znajduje się w szczególnej sytuacji. W przedmiotowej sprawie pozwani mieszkają z małoletnim dzieckiem, jedno z rodziców jest osobą bezrobotną, drugie uzyskuje niewielkie dochody. W ocenie Sądu sytuacja pozwanych jest na tyle trudna, że zasługują oni na ochronę i przyznania prawa do lokalu socjalnego. W niniejszej sprawie nie zostały ujawnione żadne okoliczności, które mogłyby świadczyć o niewłaściwym sposobie korzystania przez pozwanych z zajmowanego przez nich lokalu. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w pkt. 2.

Zgodnie z art. 14 ust. 6 w/w ustawy orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, o czym orzeczono w pkt. 3 wyroku.

W pkt. 4 Sąd ten orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc obciążając nimi pozwanych jako stronę przegrywającą proces. Na ogólną sumę kosztów postępowania, którą pozwana ma zwrócić powodowi składają się następujące kwoty: 200zł opłata od pozwu, 120zł wynagrodzenie pełnomocnika (§ 10 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu); 51zł opłata skarbowa od pełnomocnictw.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się interwenient uboczny – M. P., który wywiódł apelację, zaskarżając je w części, tj. co do pkt. 2 i 3. W/w wyrokowi apelujący zarzucił:

1) naruszenie przepisu art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez przyjęcie, że pozwani nie mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany, ze względu na szczególną sytuację majątkową oraz rodzinna;

2) naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przyjęcie, że szczególna sytuacja majątkowa i rodzinna pozwanych uzasadnia otrzymanie lokalu socjalnego, podczas gdy z zeznań pozwanych wynika, iż ich sytuacja majątkowa oraz możliwości zarobkowe nie uzasadniają przyznania lokalu socjalnego.

Z uwagi na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę pkt. 2 wyroku poprzez orzeczenie o braku uprawnienia pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego oraz uchylenie pkt. 3 wyroku; a nadto o zasądzenie na rzecz interwenienta ubocznego kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że pozwani obecnie osiągają dochody w wysokości ok. 2.000zł miesięcznie, nie mają orzeczonej niepełnosprawności, nie chorują, nie korzystają z pomocy opieki społecznej, zatem są w stanie samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe, nawet na wolnym rynku. Dodatkowo wskazano, iż z zeznań pozwanego wynika, że jest wysoce prawdopodobne odzyskanie przez niego zatrudnienia w firmie, w której poprzednio pracował. Ponadto apelujący podniósł, że ewentualnie pozwani mogli by zamieszkać wraz z rodzicami pozwanego lub rodzicami pozwanej, chociażby do czasu znalezienia zatrudnienia przez pozwanego.

W odpowiedzi na apelację interwenienta ubocznego, pozwana A. K. podczas rozprawy apelacyjnej wniosła o utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Uznać należy, że Sąd Rejonowy w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd II instancji w pełni podziela i na podstawie art.382 kpc czyni podstawą swojego rozstrzygnięcia, z uzupełnieniem wynikającym z informacji uzyskanych od pozwanej A. K. na rozprawie apelacyjnej (k.119-120). W oparciu o te informacje Sąd Okręgowy ustalił, że obecnie pozwani wraz z dzieckiem nadal mieszkają w lokalu objętym wyrokiem Sądu I instancji. Pozwany S. K. od ok. miesiąca pracuje jako kierowca-serwisant, za wynagrodzeniem w kwocie ok. 1.200zł netto miesięcznie. Pozwani na bieżąco opłacają należność z tytułu zamieszkiwania w spornym lokalu, jednocześnie uiszczają różne kwoty (50-100zł miesięcznie) tytułem spłaty zaległości czynszowych. Małoletni F. uczęszcza do żłobka. Pozwani nie mają majątku, korzystają z pożyczonego samochodu.

Ponieważ apelacja dotyczyła wyłącznie kwestii orzeczenia o uprawnieniu pozwanych do lokalu socjalnego, rzeczą Sądu II instancji było rozważenie tego właśnie problemu (orzeczenie eksmisji jest już prawomocne). Na wstępie wskazać należy, że pomimo zarzucenia w apelacji naruszenia art. 233 kpc w związku z art. 227 kpc, interwenient uboczny w rzeczywistości kwestionował naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) poprzez przyznanie pozwanym prawa do lokalu socjalnego, zatem tylko to będzie przedmiotem rozważań Sądu odwoławczego. Jak już powyżej wskazano, Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, czyniąc prawidłowe ustalenia faktyczne. Kwestia uznania, że sytuacja majątkowa i rodzinna pozwanych uzasadnia otrzymanie lokalu socjalnego, nie należy do sfery oceny materiału dowodowego, a stosowania prawa materialnego. Przechodząc do oceny zasadności podniesionych w apelacji zarzutów, stwierdzić należy, że rację ma interwenient uboczny co do tego, że w chwili obecnej brak jest podstaw do przyznania pozwanym uprawnienia do otrzymania od Gminy (...) lokalu socjalnego, na podstawie art. 14 ust. 3 ustawy i ochronie praw lokatorów. Jak słusznie wskazał już na to uwagę Sąd Rejonowy, ponieważ pozwani zawarli umowę najmu spornego lokalu w 2010r. na wolnym rynku i lokal ten nie wchodzi w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, zgodnie z treścią art. 14 ust. 7 w/w ustawy, nie znajduje wobec nich zastosowania przepis art. 14 ust. 4 w/w ustawy, który obliguje sąd orzekający eksmisję, do przyznania wymienionym w nim osobom (m.in. małoletni, osoba niepełnosprawna, bezrobotny) prawa do lokalu socjalnego. Powyższe nie oznacza, że Sąd w ogóle nie ma możliwości orzec o takim uprawnieniu. Aby to było jednak możliwe, pozwani muszą spełnić przesłanki określone w art. 14 ust. 3 ustawy i ochronie praw lokatorów. Sąd orzekający w sprawie bada w takim wypadku, dotychczasowy sposób korzystania przez pozwanych z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Dopiero gdy uzna, że powyższe okoliczności uzasadniają przyznanie im prawa do lokalu socjalnego, orzeka o tym w wyroku. Zdaniem Sądu Okręgowego, w okolicznościach niniejszej sprawy, sytuacja majątkowa i rodzinna pozwanych, nie uzasadnia przyznania im takiego uprawnienia. Do czasu wypowiedzenia umowy najmu, pozwani mieszkali w przedmiotowym lokalu ok. dwa i pół roku. Lokal ten wynajęli na wolnym rynku, podpisując stosowną umowę najmu z właścicielami, reprezentowanymi przez zarządcę nieruchomości. W opinii Sądu II instancji, sytuacja majątkowa pozwanych nie jest tak zła, jak przedstawił to Sąd Rejonowy. Zwrócić należy uwagę, że pozwani są osobami młodymi, zdrowymi i zdolnymi do pracy. Pozwana A. K.pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, uzyskując z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości ok. 1.400-1.500zł netto. Pozwany S. K.również pracuje – jest zatrudniony na stanowisku kierowca-serwisant, z wynagrodzeniem ok. 1.200zł netto miesięcznie. Łączny dochód pozwanych wynosi obecnie ok. 2.600-2.700zł netto miesięcznie. Co prawda Sąd I instancji orzekał w momencie, kiedy pozwany pozostawał bez pracy i otrzymywał jedynie zasiłek dla bezrobotnych, jednak już wówczas łączny dochód pozwanych kształtował się na poziomie ok. 2.000zł miesięcznie. W ocenie Sądu Okręgowego, dochody uzyskiwane przez pozwanych pozwalają na znalezienie lokalu mieszkalnego na wolnym rynku, który umożliwi im zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i to na warunkach analogicznych do tych, jakie mieli dotychczas. Zdaniem Sądu Okręgowego, w tym wypadku w sposób dość oczywisty nie zachodzi żadna szczególna sytuacja, która uzasadniałaby przyznanie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, które z założenia powinno przysługiwać osobom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji życiowej, które nie są w stanie z uwagi np. na brak dochodów, czy stan zdrowia, samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych na wolnym rynku. Sytuacja życiowa pozwanych z całą pewnością do najtrudniejszych nie należy. Na marginesie wskazać można, że jeżeli nawet pozwani uważają, że nie będą w stanie wynająć za tą samą kwotę mieszkania w P., to mogą oni poszukać odpowiedniego lokalu w najbliższej okolicy, gdzie stawki rynkowe czynszu najmu niewątpliwie są niższe niż na terenie P.. Bez znaczenia w tej sytuacji pozostaje ocena czy pozwani mogliby zapewnić sobie mieszkanie korzystając z pomocy rodziny (rodziców).

Reasumując stwierdzić należy, że wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, pozwani nie spełniają przesłanek uzasadniających przyznanie im uprawnienia do otrzymania od Gminy (...) oferty najmu lokalu socjalnego, wobec czego Sąd Okręgowy na podstawie art.386§1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w jego pkt. 2 w ten sposób, że nie przyznał pozwanym prawa do otrzymania lokalu socjalnego (pkt I. a wyroku). Konsekwencją powyższego była również zmiana zaskarżonego wyroku w zakresie pkt. 3, poprzez jego uchylenie (pkt I. b wyroku).

Z uwagi na uwzględnienie apelacji interwenienta ubocznego, Sąd II instancji na podstawie art. 98 kpc w związku z art. 107 zd. 3 kpc kosztami postępowania apelacyjnego obciążył w całości pozwanych, jako przegrywających sprawę i z tego tytułu zasądził od nich solidarnie na rzecz interwenienta ubocznego kwotę 260zł zwrotu poniesionych przez niego kosztów postępowania apelacyjnego (pkt II wyroku). Na koszty te składały się uiszczona opłata od apelacji w wysokości 200zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym w wysokości 60zł (§ 9 pkt 1 w związku z § 12 ust. 1 pkt 1 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – Dz. U. 2013r., poz. 490 t.j.). Orzekając o wysokości wynagrodzenia pełnomocnika interwenienta Sąd Okręgowy miał na względzie nakład jego pracy i stopień skomplikowania sprawy.

SSO M. Wysocki SSO B. Łagodzińska SSO A. Lewandowska