Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 24 marca 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie sygn. akt XVIII C 4994/13 z powództwa M. K. i G. O. przeciwko A. W. o zapłatę kwoty 1.068 zł zasądził od pozwanej na rzecz powodów jako wspólników spółki cywilnej (...) kwotę 667,95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności, a nadto zasądził od A. W. na rzecz M. K. i G. O. wspólników spółki cywilnej (...) kwotę 141 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie punktów 2 i 4. Rozstrzygnięciu skarżący zarzucili:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 321 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  rzeczywiste oparcie wyroku na umowie pożyczki zawartej pomiędzy stronami, podczas gdy powodowie jako podstawę faktyczną żądania wskazali weksel własny wystawiony przez pozwaną;

b)  dokonanie przez Sąd oceny zgodności uzupełnienia weksla in blanco z treścią istniejącego między stronami stosunku podstawowego pomimo braku takiego zarzutu opartego na prawie materialnym zgłoszonego przez pozwaną;

które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jako że skutkowało zasądzeniem na rzecz powodów części kwoty wekslowej;

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 100 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na stosunkowym rozdzieleniu kosztów procesu, podczas gdy pozwana winna zostać uznana za przegrywającą sprawę w całości oraz winna zostać w całości obciążona kosztami procesu;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 17 i art. 10 Prawa wekslowego, przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na dokonaniu przez Sąd oceny zgodności uzupełnienia weksla in blanco z treścią istniejącego między stronami stosunku podstawowego pomimo braku takiego zarzutu zgłoszonego przez pozwaną.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji poprzez podwyższenie zasądzonej od pozwanej na rzecz powodów jako wspólników spółki cywilnej kwoty z kwoty 667,95 zł do kwoty 1.067,95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2013 roku do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem pierwszej instancji, w tym o kosztach zastępstwa procesowego, w ten sposób, że pozwana zostanie obciążona kosztami w całości. Nadto skarżący wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelację należało uznać za zasadną.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny. Przy czym zaznaczyć trzeba, że wobec faktu, iż niniejsza sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym, a Sąd Okręgowy nie prowadził postępowania dowodowego, zgodnie z dyspozycją art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku w niniejszej sprawie obejmować winno jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem skarżących, iż rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest nieprawidłowe, albowiem brak było w niniejszej sprawie podstaw do przeniesienia sporu z płaszczyzny prawa wekslowego na płaszczyznę prawa cywilnego (art. 720 k.c.). Podkreślenia przy tym wymaga fakt, iż Sąd pierwszej instancji w swoim uzasadnieniu nie wyjaśnił nawet z jakich względów swoje rozważania oparł na stosunku podstawowym, a nie zaś na zobowiązaniu wekslowym.

W ocenie Sądu odwoławczego, treść pozwu nie pozostawia żadnych wątpliwości, iż podstawą swojego powództwa powodowie uczynili weksel, czemu dali wyraz wprost w uzasadnieniu pozwu, wskazując, że: „powodowie swoje roszczenie wywodzą z treści weksla będącego zabezpieczeniem umowy pożyczki gotówkowej zawartej z pozwanym, wystawionego na podstawie deklaracji wekslowej”. Nigdy natomiast nie domagali się uwzględnienia ich roszczenia jako obejmującego zwrot pożyczki (art. 720 § 1 k.c.). W związku z tym w niniejszym postępowaniu oceniana być winna zasadność powództwa opartego na wekslu, a nie zaś na stosunku podstawowym, jak nietrafnie przyjął Sąd Rejonowy. W powyżej opisanym stanie rzeczy, nie może mieć decydującego znaczenia okoliczność, że twierdzenia co do składników sumy, na którą wypełniono weksel są szczegółowo uargumentowane, a do pozwu załączono nie tylko weksel, ale również umowę oraz deklarację wekslową. Z pewnością zaś same te elementy, w świetle okoliczności powyżej przytoczonych, w żadnej mierze nie czynią uprawnionym wniosku, że powodowie swoje roszczenie opierają na stosunku podstawowym, nie zaś na wekslu. Zobowiązanie wekslowe, wynikające z weksla własnego, niezupełnego, wystawionego i wręczonego remitentowi w związku z zawarciem określonego stosunku prawnego powstaje w zakresie wyznaczonym treścią nadaną mu wskutek jego uzupełnienia, z chwilą wręczenia. Ma ono charakter samodzielny i abstrakcyjny, niezwiązany z podstawą prawną przyjęcia zobowiązania. W dacie wydania jest nieukształtowane, co zakłada upoważnienie do jego ukształtowania przez każdoczesnego posiadacza. Uzupełnienie weksla stanowi warunek realizacji praw wekslowych z weksla wydanego w stanie niezupełnym. Posiadaczowi takiego weksla, będącemu pierwszym wierzycielem, przysługuje, w odniesieniu do wystawcy, zarówno roszczenie ze stosunku podstawowego, jak i z weksla, z tym, że tylko raz może on uzyskać zaspokojenie swej wierzytelności i do niego należy wybór roszczenia. Dochodząc należności wekslowej, wierzyciel wekslowy ma zatem różne możliwości wykazywania zasadności swojego roszczenia wekslowego powiązanego z roszczeniem wynikającym ze stosunku podstawowego. Żaden z obowiązujących przepisów nie ogranicza wierzyciela w tym zakresie, w tym w szczególności nie stanowi, by powoływał się on wyłącznie na treść weksla. Przeciwnie, poza samym powołaniem się na treść weksla może on także przytaczać fakty i dowody uzasadniające roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego (tak m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2007 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II CSK 495/06 nie publ. czy też w wyroku z dnia 25 kwietnia 2013 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VCSK 233/12 opubl. w bazie orzecznictwa Lex pod nr (...)). Sam fakt przytoczenia takich okoliczności poza odwołaniem do treści weksla nie oznacza jednak, że podstawą swojego powództwa czyni on stosunek podstawowy, nie zaś weksel. Tym bardziej zaś w sytuacji, gdy, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, strona powodowa wyraźnie podkreśla i zaznacza źródło swojego roszczenia.

W rozpoznawanej sprawie ocena zasadności roszczenia powodów na gruncie łączącego strony stosunku podstawowego nie była zasadna również tego względu, iż pozwana nie zajęła żadnego stanowiska, a w szczególności nie podniosła jakichkolwiek zarzutów opartych na tymże stosunku podstawowym. W tym miejscu na szczególną uwagę zasługują orzeczenia Sądu Najwyższego, w których Sąd ten wyraźnie stwierdził, iż wierzyciel, który dochodzi wierzytelności wekslowej, nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne, wystawca może jednakże, w braku skutecznych zarzutów wekslowych, podnieść zarzuty oparte na stosunku podstawowym i na ich podstawie podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, który w związku z zarzutami wystawcy podlega badaniu przez Sąd oceniający zasadność nakazu zapłaty (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 roku, IV CSK 65/08, LEX nr 453032). Podobnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 14 lutego 2014 roku (sygn. akt I ACa 703/13, LEX nr 1437885) stwierdził, iż w sytuacji, gdy wystawca weksla w sporze z remitentem podnosi zarzuty oparte na stosunku podstawowym i na ich podstawie podważa istnienie zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym, spór przenosi się na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, który w związku z zarzutami wystawcy podlega badaniu przez Sąd oceniający nakaz zapłaty.

Przeniesienie sporu na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego oznacza jednak, tylko tyle, że Sąd po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty bada fakty i dowody przytoczone przez powoda w pozwie. W przedmiotowej sprawie strona powodowa skorzystała z prawa przytoczenia faktów i dowodów uzasadniających roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego w tym celu jedynie, aby wykazać, że stosunek podstawowy nie wygasł i w konsekwencji jest możliwe dochodzenie wierzytelności wekslowej. Z uwagi zaś na brak podstaw do uznania, że zobowiązanie wekslowe nie istnieje, nie powstała konieczność rozpoznania roszczenia w oparciu o stosunek podstawowy. Jako podstawę faktyczną i prawną przedstawionego roszczenia strona powodowa podała bowiem jedynie weksel wystawiony przez pozwaną, żądając zapłaty sumy wekslowej, a nie zwrotu pożyczki. Istotne jest także to, iż pozwana nie zajęła żadnego stanowiska w sprawie, a w szczególności nie podniosła zarzutów opartych na stosunku podstawowym i na ich podstawie nie podważała istnienia zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym, a tym samym brak było podstaw do uznania, że spór w niniejszej sprawie przeniesiony został na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego.

Powyższa konstatacja prowadzić musiała do zmiany zaskarżonego wyroku zaocznego zgodnie z żądaniem apelacji, a zatem podwyższenia kwoty zasądzonej na rzecz powodów w pkt. 1. wyroku zaocznego z kwoty 667,95 zł do kwoty 1.067,95 zł oraz uchylenia jego punktu 2. Zważyć wszak należy, że powodowie przedstawili w niniejszym postępowaniu weksel odpowiadający wymogom określonym w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku prawo wekslowe (Dz.U.1936.37.282 ze zm.) wraz z deklaracją wekslową opiewający na kwotę 1.067,95 zł. A skoro tak, należało uznać, że pozwana była zobowiązana do zapłaty sumy wekslowej z weksla in blanco, którego była wystawcą. Powództwo wniesione w niniejszej sprawie podlegało zatem uwzględnieniu w całości w oparciu o dyspozycję art. 9 ust. 1 wskazanej powyżej ustawy prawo wekslowe.

W tym stanie rzeczy, zgodnie z dyspozycją art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. w pkt. 1. c) punktowi 3. wyroku zaocznego nadano numer 2. i brzmienie: nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Uwzględnienie powództwa w całości implikowało konieczność odpowiedniej zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, celem rozliczenia owych kosztów wedle zasady określonej w art. 98 § 1 k.p.c., czyli zgodnie z odpowiedzialnością za wynik procesu. Na koszty procesu poniesione przez powodów w niniejszej sprawie w łącznej kwocie 227 zł, zgodnie z dyspozycją art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 180 zł, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t. ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w sposób szczegółowo opisany w sentencji.

Mając na względzie wynik postępowania apelacyjnego oraz fakt, że powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika złożyli wniosek o zasądzenie na ich rzecz poniesionych przez nich kosztów postępowania apelacyjnego, o kosztach tych Sąd Okręgowy rozstrzygnął w pkt. 2. wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Na koszty poniesione przez powodów w postępowaniu apelacyjnym złożyły się: opłata sądowa od apelacji w kwocie 30 zł oraz wynagrodzenie ich pełnomocnika w osobie radcy prawnego, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt. 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt.1 wskazanego powyżej rozporządzenia.