Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2014 r.

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie Wydział V Gospodarczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR J. Dams

Protokolant: A. Morasz

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2014 r. w Dzierżoniowie na rozprawie sprawy

z powództwa :

W. K. i K. M.

przeciwko:

R. W.

o zapłatę 1 253,22 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygnatura akt V GC 922/13/upr

UZASADNIENIE

K. M. i W. K., będący wspólnikami spółki cywilnej Firma Handlowo – Usługowa (...) z/s w M., pozwem z dnia 3 lipca 2013r., skierowanym do Sądu Rejonowego w Pile, domagali się zasądzenia od R. W., właściciela R. –. T. R. W. z/s w Ś., kwoty 1 253,22 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 28 maja 2013r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Uzasadniając roszczenie podali, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarli z pozwanym umowę o wykonanie usługi transportowej na trasie Polska - Francja ((...)). Po wykonaniu przewozu wystawili w dniu 28 maja 2013r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 2 199,97 zł. Pozwany zapłacił z tego tytułu w dniu 24 kwietnia 2013r. jedynie kwotę 946,75 zł, a w zakresie pozostałej części należności oświadczył o zamiarze jej potrącenia ze swoją wierzytelnością wzajemną wynikającą z noty obciążeniowej nr (...). Nota ta została wystawiona na podstawie innego, nie zrealizowanego zlecenia ((...)). Powodowie nie uznali zasadności wystawienia noty wskazując, że odnośnie zlecenia (...) doszło do sytuacji, w której po podstawieniu przez powodów pojazdu do załadunku nadawca odmówił załadowania towaru. Tym samym powodowie musieli zrezygnować ze zlecenia, o czym niezwłocznie powiadomili pozwanego, co jednak nie oznaczało niewykonania przez nich umowy.

W stosunku do tak określonego roszczenia Sąd Rejonowy w Pile w dniu 10 lipca 2013r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, sygn. V GNc 1056/13/1.

Sprzeciwem z dnia 13 sierpnia 2013r. pozwany zaskarżył w/w nakaz i wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów postępowania. Zarzucił, że w marcu 2013r. zlecił powodom wykonanie przewozu palety o wadze 1135 kg (zlecenie(...)). Powodowie rzeczywiście podstawili swój pojazd o ładowności 1440 kg, jednak był on już w znacznej części załadowany i po jego zważeniu okazało się, że z uwagi na dopuszczalną ładowność mógł doładować tylko 300 kg. Tym samym, pomimo że w części ładunkowej pojazdu znajdowała się jeszcze przestrzeń na sporny ładunek, to jednak nie miał on wystarczającej pojemności tonażowej. Miejscem załadunku była Francja i nie pozwolono powodom na ponadnormatywne obciążenie pojazdu. W oparciu o te okoliczności umowa przewozu nie została wykonana i pozwany wystawił i doręczył powodom notę obciążeniową nr (...), której wartość potrącił z ich wierzytelnością wynikającą z prawidłowo wykonanego przewozu o nr zlecenia (...). W konsekwencji wystawioną przez powodów fakturę nr (...) pozwany opłacił jedynie w części.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Pile z dnia 27 września 2013r., sygn. V GC 326/13/1, sprawę przekazano do rozpoznania tut. Sądowi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 marca 2013r. powodowie K. M. i W. K., będący wspólnikami spółki cywilnej Firma Handlowo – Usługowa (...) z/s w M., w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej przyjęli od pozwanego R. W., właściciela R. –. T. R. W. z/s w Ś., zlecenie wykonania usługi transportowej nr (...). Na jego podstawie towar o wadze 1135 kg miał zostać przewieziony przez nich z Francji do Polski.

Stawkę frachtu ustalono na kwotę 200 EUR. Jednocześnie pozwany zastrzegł sobie prawo naliczenia kary umownej w przypadku nie podstawienia pojazdu do załadunku w wyznaczonym terminie. Wysokość kary umownej miała wynieść minimum 300 EUR, o ile klient zleceniodawcy nie zgłosiłby większych roszczeń. W umowie ustalono również, że w przypadku podstawienia auta o mniejszej ładowności niż 1135 kg nastąpi brak załadunku z winy przewoźnika.

(Dowód: - zlecenie transportowe (...)., k. 14 akt,

-potwierdzenie przyjęcia zlecenia, k. 13 akt)

Powodowie w wynikającym z umowy terminie podstawili do załadunku pojazd marki P. (...) o oznaczonej w dowodzie rejestracyjnym dopuszczalnej ładowności 1440 kg, niemniej był on już w przeważającej części załadowany towarem pochodzącym od innego klienta. W konsekwencji, pomimo że dysponował jeszcze przestrzenią o wymiarach zleconej palety (110 cm x 130 cm), mógł on doładować tylko 300 kg. Stąd po zważeniu pojazdu załadowca – z uwagi na obowiązujące przepisy prawa - odmówił załadunku.

Pozwany oczekiwał, iż powodowie podstawią celem załadunku inny pojazd, a wobec ich bierności ostatecznie zmuszony był wykonać istotny przewóz poprzez innego przewoźnika, który pobrał wyższy fracht. Poza tym nie poniósł innej szkody związanej ze spornym przewozem, aczkolwiek nie otrzymał już więcej zleceń od francuskiego kontrahenta.

(Dowód : - dowód rejestracyjny pojazdu powodów, k. 12 akt;

- zapis rozmowy stron poprzez komunikator TRANS, k.32-34, 36-45;

- e-mail z dnia 15.03.2013r., k. 35 akt,

- zeznania świadka J. Ż., k.73,

- przesłuchanie pozwanego P. W., k.73v.)

Również w połowie marca 2013r. pozwany zlecił powodom wykonanie innej usługi transportowej na trasie Polska - Francja, z datą rozładunku przypadającą na dzień 18 marca 2013r.

Umowa przewozu, zawarta na podstawie zlecenia (...) i ustalająca stawkę frachtu w kwocie 430 EUR, została należycie wykonana przez powodów.

Tytułem wykonania tej usługi powodowie wystawili w dniu 28 marca 2013r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 2 199,97 zł (równowartość 430 EUR wg średniego kursu NBP z dnia 15 marca 2013r.), płatną do dnia 27 maja 2013r.

(Dowód: - zlecenie transportowe (...), k, 15-16 akt,

- list przewozowy CMR, k. 17 akt,

- specyfikacja wysyłkowa, k. 18 akt,

- faktura VAT nr (...), k. 19 akt)

Pismem z dnia 29 marca 2013r. pozwany poinformował powodów o fakcie wystawienia obciążającej ich noty nr (...) jako konsekwencji niewykonania umowy opartej na zleceniu transportowym nr (...), tj. wobec podstawienia do załadunku auta z nieodpowiednim zapasem ładowności oraz wobec samowolnego odjazdu z miejsca załadunku. Istotna nota obciążeniowa nr (...) opiewała na kwotę 300 EUR, a pozwany oświadczył zamiarze jej potrącenia z należnością powodów wynikającą z faktury VAT nr (...).

(Dowód: - pismo pozwanych z dnia 29.03.2013r., k. 21 akt,

- nota obciążeniowa nr (...), k. 22 akt)

W dniu 24 kwietnia 2013r. pozwany dokonał częściowej zapłaty w kwocie 946,75 zł za fakturę VAT nr (...). W tytule przelewu wskazał, iż należność z tej faktury pomniejsza o wartość noty obciążeniowej nr (...).

(Dowód: - potwierdzenie przelewu z dnia 24.04.2013r., k. 20 akt)

W odpowiedzi powodowie nie uznali zasadności obciążenia ich karą umowną w kwocie 300 EUR, wskazując, że bezpodstawnie odmówiono im załadunku we Francji. Równocześnie wezwali pozwanego do uregulowania należności za sporną fakturę w pozostałej części.

(Dowód: - pismo powodów z dnia 05.04.2013r., k. 23 akt)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezspornym w sprawie było istnienie pomiędzy stronami stosunków zobowiązaniowych, znajdujących oparcie w dwóch umowach międzynarodowego przewozu towarów, z których jedna (ta druga) została wykonana w sposób terminowy i prawidłowy. Bezspornym było również, że pierwszej z umów (dot. zlecenia (...)) powodowie nie zrealizowali, choć strony upatrywały odmiennych przyczyn tego zdarzenia. Spornym okazało się, czy powodowie zasadnie domagali się zapłaty pozostałej części należności za prawidłowo wykonane zlecenie (...) w świetle zarzutu pozwanego, że kwota 1 253,22 zł została potrącona z notą obciążeniową nr (...), wystawioną przez pozwanego tytułem kary umownej za zawinione niewykonanie zlecenia (...)

Analiza zaoferowanych przez strony i przeprowadzonych w sprawie dowodów (dowód z przesłuchania powoda K. M. pominięto na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. wobec jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie w dniu 5 lutego 2014r.) dała podstawę do dokonania przez Sąd oceny o skuteczności potrącenia oświadczonego przez pozwanego i w konsekwencji o niezasadności roszczenia pozwu. Należy wskazać, że art. 499 k.c. nie stawia szczególnych wymagań co do formy oświadczenia o potrąceniu. Zatem oświadczenie takie może być złożone w każdy sposób, który w formie dostatecznej ujawnia jego treść i wolę dokonania potrącenia (art.60 k.c.). W przekonaniu Sądu stosowne oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez pozwanego jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie – czego potwierdzeniem jest treść polecenia przelewu z dnia 24 kwietnia 2013r. w powiązaniu z treścią pisma z dnia 29 marca 2013r. Następnie oświadczenie o potrąceniu zostało powtórzone w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Z dokumentu zlecenia nr (...) jednoznacznie wynikała waga ładunku 1135 kg (k. 14 akt). Powodowie w celu wykonania usługi podstawili na miejsce załadunku pojazd marki P. (...) o dopuszczalnej ładowności 1440 kg – którą oznaczono w dowodzie rejestracyjnym (k. 12 akt). Podawali też w pozwie, że bezpodstawnie odmówiono im załadunku towaru we Francji, wobec czego nie zawinili w nie wykonaniu zlecenia (k. 3 akt). Z kolei pozwany zarzucił, że rzeczywistą przyczyną odmowy załadunku był fakt dysponowania przez powodów wolną przestrzenią ładunkową jedynie o wartości 300 kg, gdyż w pozostałej części ich pojazd był już załadowany. Pozwany przedstawił wydruk rozmowy pracowników stron na komunikatorze TRANS, z którego wynika, że w dniu załadunku (14 marca 2013r.) tuż po godz. 16.00 pracownica powodów poinformowała pracownika pozwanego, że kierowca stawił się w wyznaczonym miejscu. 15 minut później pracownik pozwanego ze zdziwieniem prosił o wyjaśnienie pozyskanej przez siebie informacji, że kierowca ten podobno może załadować tylko 300 kg. Pracownica powodów wówczas podała, że nie wiedziała o wcześniejszym załadowaniu auta, a także o tym, że pojazd będzie ważony. Wskazane okoliczności pracownik pozwanego potwierdził zeznając na rozprawie w dniu 5 lutego 2014r., a nadto wynikały one również z pisma klienta pozwanego z dnia 15 marca 2013r. (k. 35 akt). Dokonawszy wszechstronnego rozważenia tej części materiału dowodowego Sąd w oparciu o art. 233 k.p.c. nie dał wiary twierdzeniom powodów, iż bezpodstawnie i bez żadnej przyczyny odmówiono im załadunku we Francji. Zatem za udowodnioną należało uznać okoliczność podstawienia przez powodów auta o niewystarczającym tonażu dla wykonania umowy.

Mając na względzie powyższe, wobec nie podstawienia przez powodów w wyznaczonym miejscu i terminie pojazdu o umówionych parametrach, zdolnego do wykonania zawartej przez strony umowy przewozu, uzasadnione było naliczenie przez pozwanego kary umownej w wysokości 300 EUR, zgodnie z pkt 4 warunków zlecenia (k.13 akt).

Powodowie zarzucali również, że pozwany nie wykazał, aby w związku z niewykonaniem umowy poniósł jakąkolwiek szkodę, w związku z czym brak podstawy dla domagania się przez niego jej naprawienia przy wykorzystaniu instytucji kary umownej. Podkreślenia wymaga, że zastrzeżenie w umowie kar umownych sprawia, że wierzyciel dla realizacji roszczenia o zapłatę takich kar musi jedynie wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (por. wyrok SN z 27 czerwca 2000 r., I CKN 791/98, LEX nr 50891; wyrok SN z 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649; wyrok SN z 9 lutego 2005 r., II CK 420/04, LEX nr 301769). Należy jednak przyjąć, że w pewnych sytuacjach dłużnik będzie zwolniony od obowiązku zapłacenia kary. Skoro bowiem przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika z odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie, że przyczyną takiego stanu rzeczy są okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, to analogiczne zasady obowiązywać muszą w odniesieniu do omawianego dodatkowego zastrzeżenia umownego. Dłużnik zatem będzie zwolniony z obowiązku zapłaty kary umownej jeżeli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniające naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (W. Czachórski, Zobowiązania, 2009, s. 350; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, s. 343; T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2007, s. 626). Taka sytuacja jednak nie zaszła w realiach przedmiotowej sprawy.

Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności kontraktowej dłużnika z art. 471 k.c., a od przewidzianego tym przepisem odszkodowania kara umowna różni się tylko tym, że przysługuje ona niezależnie od poniesionej szkody. W ocenie Sądu nie znajduje uzasadnienia łączenie obowiązku zapłacenia umówionej kary umownej z przesłanką powstania szkody. Postanowienie art. 483 § 1 k.c., zgodnie z którym "naprawienie szkody" może nastąpić przez zapłatę określonej sumy, oznacza jedynie tyle, że zastrzeżona kara umowna ma zrekompensować wszelkie niedogodności, jakie dotykają wierzyciela, a ich przyczyną jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia głównego. Z reguły tak się jednak zdarza, że są to następstwa przewidziane w art. 361 § 2 k.c. Nie wydaje się zasadne dopatrywanie się w art. 483 § 1 k.c. normy uzależniającej roszczenie o zapłatę kary umownej od faktu powstania lub zwiększenia się szkody. Zerwaniu ulega związek przyczynowy pomiędzy sankcją w postaci kary umownej a poniesieniem szkody przez wierzyciela. Niewątpliwie kara umowna ma rekompensować ogół skutków, jakie towarzyszą niewykonaniu zobowiązania w sferze interesów wierzyciela. Wzgląd na autonomię woli podmiotów sprawia, iż przyczyny, dla których zastrzeżono karę umowną, mogły zmierzać do zaspokojenia wszelkich, znanych tylko wierzycielowi interesów. Wierzyciel jest zobowiązany do wykazania szkody wtedy, gdy podejmuje próby poszukiwania rekompensaty z tytułu naruszenia więzi umownej na zasadach ogólnych, w trybie art. 471 k.c.

Na marginesie wskazać należy, że poniesiona przez powoda szkoda polegała na zapłacie innemu przewoźnikowi wyższego frachtu oraz utracie kontaktów z załadowcą z Francji – o czym zeznał świadek J. Ż..

Finalnie wyjaśnić jeszcze należy, że Konwencja CMR o międzynarodowym przewozie drogowym towarów (Dz.U. z 1962r., Nr 49, poz. 238 zał.) nie stanowi przeszkody dla obciążenia powodów karą umowną w wysokości przewyższającej uzgodniony fracht, skoro Konwencja ta w ogóle nie reguluje zagadnień związanych z niewykonaniem przewozu wskutek nie podstawienia wymaganego umową pojazdu, a zgodnie z art.41 Konwencji nieważna i pozbawiona mocy jest tylko taka klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia Konwencji. Zatem istotną klauzulę o karze umownej należało potraktować jako wynikającą ze swobody umów. Mając na względzie powyższe rozważania należy skonkludować, że złożone przez pozwanego oświadczenie o potrąceniu było prawnie skuteczne, a wysokość kary umownej stwierdzona notą obciążającą nr (...) znajdowała oparcie w umowie stron. Tym samym, wobec umorzenia się wzajemnych należności stron, powództwo należało oddalić, o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku z dnia 10 lutego 2014r.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. przyjmując, że pozwany wygrał niniejszy spor w całości. Powodów obciążono obowiązkiem zwrotu kosztów procesu poniesionych przez pozwanego, na które złożyły się koszty zastępstwa prawnego w kwocie 180 zł na podstawie § 6 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2002r. nr 163 poz. 1348 z późn. zm).