Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2014 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku Z. M.

przy uczestnictwie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Chrzanowie

z dnia 10 stycznia 2014 r., sygnatura akt I Ns 802/12

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Chrzanowie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 2 lipca 2014 roku

Wnioskodawca Z. M. domagał się ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej jego własność, składającej się z działki nr (...) położonej w L., objętej księgą wieczystą nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego w postaci linii energetycznej średniego oraz niskiego napięcia, polegającej na utrzymywaniu linii energetycznej oraz prawie do jej konserwacji i napraw za wynagrodzeniem w kwocie 39.820 zł.

(...) S.A. z siedzibą w K. wniosła o oddalenie wniosku w całości, podnosząc iż nabyła przedmiotową służebność przez zasiedzenie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 stycznia 2014 roku, sygn. akt I Ns 802/12, Sąd Rejonowy w Chrzanowie w punkcie 1 oddalił wniosek i w punkcie 2 stwierdził, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd I instancji jako okoliczność bezsporną ustalił, że wnioskodawca jest właścicielem ww. nieruchomości, którą nabył w drodze umowy darowizny z dnia 16 lipca 1991 roku. Na nieruchomości tej znajdują się stanowiące własność uczestniczki urządzenia w rozumieniu art. 49 § 1 k.c., w postaci linii energetycznej średniego i niskiego napięcia, przebiegające przez działkę wnioskodawcy. W dniu 13 września 2012 roku uczestniczka złożyła wniosek
o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu i w rezultacie w dniu 22 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Chrzanowie wydał w sprawie I Ns 943/12 prawomocne postanowienie, którym stwierdził, że (...) S.A. w B. nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2004 roku prawo służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, polegającej na prawie posadowienia i swobodnego dostępu w celu eksploatacji, napraw, usuwania awarii, konserwacji i remontów zgodnie z przeznaczeniem elektroenergetycznej linii napowietrznej 15 kV, zlokalizowanej na działce nr (...) położonej w L. – Miasto L., objętej księgą wieczystą nr (...), której własność wpisana jest na rzecz Z. M.. Trasa służebności ma długość ok. 42 m i zajmuje powierzchnię 147 m ², a jej przebieg i położenie zostały oznaczone na mapie z projektem służebności przesyłu z dnia 21 czerwca 2013 roku, sporządzonej przez biegłego sądowego H. Ż. liniami przerywanymi koloru różowego, przebiegającymi przez punkty 1-2-3 i 4, która to mapa stanowi integralną część tamtego postanowienia.

Ponadto Sąd Rejonowy na podstawie akt sprawy I Ns 943/12 ustalił, że: Z. M. zeznając w tamtym postępowaniu, zaprzeczył aby kiedykolwiek składał wniosek o ustanowienie spornej służebności przesyłu; był on obecny podczas określania przebiegu wnioskowanej służebności i jej obszar wskazał biegłemu sądowemu geodecie, tak, że nabyta przez zasiedzenie służebność przebiega i obejmuje obszar nieruchomości wnioskodawcy, tożsamy z obszarem wskazanym we wniosku złożonym w niniejszym postępowaniu. (...) S.A. ma siedzibę w K. i jest następcą prawnym (...) S.A. w B..

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji cytując przepisy art. 305 ² § 2 k.c. i w art. 49 § 1 k.c. uznał, że żądanie ustanowienia służebność przesyłu jest bezzasadne, ponieważ jest tożsame treściowo ze służebnością gruntową, której nabycie z dniem 1 stycznia 2004 roku zostało stwierdzone postanowieniem wydanym w sprawie I Ns 943/12, na rzecz poprzednika prawnego uczestniczki. Tym samym stwierdził, że w realiach niniejszej sprawy, dla korzystania z urządzeń przesyłowych będących własnością uczestniczki, a zlokalizowanych na nieruchomości wnioskodawcy, nie jest konieczne ustanowienie żądanej służebności przesyłu. Właściwe korzystanie z tych urządzeń przesyłowych przez uczestniczkę jest bowiem zagwarantowane służebnością nabytą przez jej poprzednika prawnego w drodze zasiedzenia. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o przepis art. 520 § 1 k.p.c.

W apelacji od całości ww. postanowienia, wnioskodawca Z. M. zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to;

- § 55 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, na skutek orzeczenia wydanego w sprawie I Ns 943/12, w którym na rzecz uczestniczki na skutek zasiedzenia ustanowiona została służebność przesyłu na obszarze o szerokości 2 m, podczas gdy strefa oddziaływania linii elektroenergetycznej średniego napięcia - a taka znajduje się na działce wnioskodawcy- wynosi 5m od skrajnych przewodów w obie strony i o ustanowienie takiej strefy wnioskodawca wnosił. W konsekwencji doprowadziło to do nierozpoznania istoty sprawy, co do strefy ograniczonego użytkowania objętej wnioskiem, bowiem strefa oddziaływania nie została zasiedziana, więc Sąd I instancji winien orzec o ustanowieniu służebności przesyłu na tej powierzchni;

- art. 305 ¹ k.c. - poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na skutek orzeczenia wydanego w sprawie I Ns 943/12, w którym to na rzecz uczestniczki na skutek zasiedzenia ustanowiona została służebność dotycząca linii elektroenergetycznej średniego napięcia, podczas gdy wniosek w niniejszej sprawie dotyczył wszelkich jej urządzeń znajdujących się na nieruchomości wnioskodawcy, w tym również linii niskiego napięcia, co doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy.

W konkluzji apelujący wnioskował o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do rozpoznania Są­dowi I instancji oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia, poprzez ustanowienie na rzecz uczestniczki służebności przesyłu co do strefy ograniczonego oddziaływania, określonej w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych - o szerokości odpowiadającej strefie nie „zasiedzianej", tj. 5 m od skrajnych przewodów w obie strony na całej długości linii - za wynagro­dzeniem oraz o ustanowienie służebności przesyłu odnośnie linii niskiego napięcia, co do której uczestniczka nie złożyła wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, a więc nie posiada więc w tym zakresie tytułu prawnego do korzystania jego z nieruchomości wnioskodawcy, za zasądzeniem kosztów postępowania za obie instancji, wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji, wnioskodawca wskazał w szczególności, że strefa służebności przesyłu jest strefą kontrolowanego przesyłu, w której przedsiębiorstwo przesyłowe podejmuje czynności, w celu zapobieżenia działalności, mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację sieci. Pas służebności przesyłu musi uwzględniać wszelkie zdarzenia faktyczne, które mogą nastąpić w przyszłości, nawet w bardzo odległej, w tym potrzebę remontów, modernizacji i konserwacji sieci, jak i ewentualną zabudowę działki. Pas służebności to obszar ujemnego oddziaływania na zakres prawa własności nieruchomości, czyli ograniczenie w korzystaniu z tego pasa. Ponadto istniejące na ruchomości urządzenia znacząco obniżają jej walory funkcjonale i estetyczne. Pomimo przeznaczenia działki w planie jako teren pod zabudowę, prawo to nie może być w pełen sposób zrealizowane. Apelujący zarzucił, iż Sąd I instancji pominął fakt, iż strefa ograniczonego użytkowania znajduje się na działce wnioskodawcy obok urządzeń przesyłowych i co do tej strefy winna być ustanowiona służebność przesyłu, wobec braku podstawy prawnej uczestniczki do korzystania z niej. Jeśli uczestniczka posiada już tytuł prawny do jego nieruchomości w postaci służebności przesyłu na obszarze wynoszącym 2 m, to zasadnym jest ustanowienie służebności przesyłu na pozostałym obszarze, który jednoznacznie określony został w ww. rozporządzeniu. Skoro wniosek o ustanowienie służebności przesyłu zawierał również strefę ochronną, a Sąd Rejonowy całkowicie pominął rozpatrzenie tej kwestii, to nie rozpoznał istoty sprawy. Nadto nie poczynił żadnych ustaleń, co do drugiego urządzenia elektroenergetycznego, posadowionego działce wnioskodawcy, a który również objęty był wnioskiem.

(...) S.A. z siedzibą w K. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja była zasadna i skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, bowiem trafne były zarzuty, iż doszło do nierozpoznania przez ten Sąd istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zgodnie z prezentowanymi w judykaturze poglądami, pojęcie „ istoty sprawy” zawarte w cytowanej normie prawnej, dotyczy jej aspektu materialnego i zachodzi wówczas, gdy zaskarżone rozstrzygniecie, nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sporu, albowiem nie została zbadana materialna podstawa wniosku i skierowane do niego zarzuty merytoryczne (tak SN w wyroku z dnia 12.09.2002 r., IV CKN 1298/00, Lex nr 80271).

Po pierwsze zgodzić się należy z apelującym, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu dotyczył zarówno linii energetycznej średniego, jak i niskiego napięcia. Sąd I instancji jako okolicznością bezsporną ustalił wprawdzie, że istotnie przez działkę wnioskodawcy nr (...), przebiegają linie energetyczne zarówno średniego, jak i niskiego napięcia. Nadto, iż postanowieniem z dnia 22 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Chrzanowie w sprawie I Ns 943/12 stwierdził, że (...) S.A. w B. nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2004 roku prawo służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, odnośnie elektroenergetycznej linii napowietrznej 15 kV. Skoro zatem doszło do zasiedzenia służebności, ale tylko w zakresie linii elektroenergetycznej średniego napięcia, to trafny był zarzut naruszenia art. 305 ¹ k.c., poprzez nierozpoznanie istoty sprawy i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w części dotyczącej linii niskiego napięcia. Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że żądanie wniosku złożonego w niniejszej sprawie, jest „tożsame treściowo” z służebnością gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu, której zasiedzenie stwierdzono w sprawie o sygn. akt I Ns 943/12.

W kwestii tej Sąd I instancji nie poczynił też żadnych ustaleń, stąd zaskarżone postanowienie nie podlega w tej części kontroli instancyjnej. W szczególności nie wiadomo, w jaki sposób przebiega linia energetyczna niskiego napięcia i czy jej przebieg pokrywa się z przebiegiem elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia, czy spełnione zostały przesłanki do zasiedzenia służebności także odnośnie tej linii, skoro w odpowiedzi na wniosek uczestniczka domagała się jego oddalenia w całości, ze względu na zasiedzenie służebności posadowienia urządzeń.

Po drugie zgodzić się należy z apelującym, że doszło także do nierozpoznania istoty sprawy w części dotyczącej wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, w zakresie obszaru stanowiącego różnicę pomiędzy obszarem objętym wnioskiem, a wynikającym z postanowienia, wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 943/12. Przypomnieć należy, że wnioskodawca domagał się „ ustanowienia służebności obejmującej powierzchnię zajętą pod słupy energetyczne i powierzchnię pod liniami energetycznymi oraz powierzchnię strefy ochronnej wyznaczonej zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub w razie gdyby nie obowiązywał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w oparciu o rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6-02-2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych . Według obliczeń Wnioskodawcy linia wraz ze strefą ochronną zajmuje obszar ok. 950 m ² ”. (k. 3). Tymczasem okolicznością bezsporną było, że zasiedziana w sprawie I Ns 943/12 służebność, obejmowała powierzchnię 147 m ² i biegła pasem o szerokości około 2 m. W konsekwencji błędne było stanowisko Sądu Rejonowego, że żądanie wniosku było „tożsame treściowo” z służebnością gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu, której zasiedzenie stwierdzono w sprawie o sygn. akt I Ns 943/12.

Również w kwestii zakresu korzystania przez uczestniczkę z nieruchomości wnioskodawcy, Sąd I instancji nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego, mimo zgłoszonych wniosków dowodowych i nie poczynił żadnych ustaleń, ani rozważań prawnych, co uniemożliwia kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia, a w szczególności ocenę zasadności zarzutu naruszenia § 55 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Pamiętać należy, że stosownie do treści art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. minimalne wymagania, jakie stawia ten przepis w zakresie wyjaśnienia podstawy faktycznej orzeczenia, polegają na wskazaniu ustalonych faktów oraz dowodów, na których oparł się sąd i jednocześnie na wskazaniu przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przysługujące sądowi z mocy art. 233 k.p.c. prawo swobodnej oceny dowodów, powinno być tak stosowane i przedstawione w uzasadnieniu orzeczenia, by zarówno prawidłowość doboru, jak i stosowania kryteriów oceny, a także realizacji tego uprawnienia sądu, mogło być w toku instancji sprawdzone. Natomiast obowiązek wyjaśnienia podstawy prawnej orzeczenia nie może polegać tylko na przytoczeniu przepisów prawa, lecz na wskazaniu, dlaczego sąd zastosował określony przepis i w jaki sposób wpłynął on na rozstrzygnięcie. Tymczasem w niniejszej sprawie, uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie spełnia tych kryteriów, a tym samym nie można dokonać jego kontroli instancyjnej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w tenorze postanowienia, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd I instancji winien przeprowadzić stosowne postępowanie dowodowe, dla ustalenia, czy spełnione są przesłanki ustanowienia służebności przesyłu linii energetycznej średniego i niskiego napięcia w żądanym zakresie. Pamiętać należy, że stosownie do art. 305 ¹ k.c. przesłanką uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu jest wykazanie, że jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., a niemożliwe jest ustanowienie tej służebności w drodze umowy. Rozkład ciężaru dowodu przebiega zgodnie z ogólną regułą z art. 6 k.c. W konsekwencji to wnioskodawca winien przy ponownym rozpoznaniu sprawy wykazać, że spełnione są przesłanki cytowanego wyżej przepisu, a w szczególności zasadne jest zastosowanie § 55 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.