Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie K. S., S. S., J. K. i L. K. w pozwie wniesionym przeciwko pozwanym M. K. i S. K. domagali się przywrócenia stanu poprzedniego poprzez „przywrócenie władztwa nad rzeczą przynależną do nieruchomości powodów od dnia ich kupna" z obowiązkiem usunięcia z niej wszystkich wniesionych przez pozwanego ruchomości uniemożliwiających swobodę dojazdu stosownie do decyzji podziału gruntu dla dziełek nr (...)w związku z ustanowioną na rzecz powodów służebnością drogi konicznej. W uzasadnieniu wskazali, że pozwany ogrodził swoją działkę ujawniając tym stan faktyczny drogi (...). Powodowie posiadali służebność gruntową polegającą na prawie swobodnego przejścia i przejazdu wyznaczoną im podziałem gruntu i zapisaną w akcie notarialnym przy kupnie każdej z nieruchomości. Pozwany przejął władanie przynależne działkom powodów pozbawiając ich służebności.

W odpowiedzi na pozew pozwani domagali się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazywali, że nie sposób mówić o naruszeniu przez nich posiadania służebności, ponieważ pozwanym przysługuje prawo do nieruchomości nr (...)w postaci służebności drogi koniecznej.

Powodowie ostatecznie sprecyzowali, że domagają się ochrony naruszonego posiadania służebności przejazdu i przechodu przez działkę (...). Domagali przywrócenia ostatniego spokojnego stanu posiadania, który miał miejsce w 2005 r. Domagali się dostosowania nieruchomości przez pozwanych do posiadanych warunków zabudowy, a w szczególności przesunięcia przez pozwanych wjazdów na teren swojej posesji ze strony nieruchomości nr (...)i zorganizowania ich bezpośrednio od drogi publicznej. Sprecyzowali, że naruszenie posiadania ma miejsce od 2007 r. Powodowie podali, że domagają się wykreślenia z księgi wieczystej nr

(...)służebności gruntowej przejazdu i przechodu ustanowionej rzecz pozwanego. Domagają się także wykreślenia ustanowienia tej służebności z księgi wieczystej nr (...).

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwa i zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 667,20 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Decyzją z dnia 7 lutego 2002 r. wójt Gminy(...)zatwierdził podział nieruchomości stanowiącej działkę numer (...) będącą własnością R. S. na działki numer od (...)do(...). W decyzji wskazano, że na wydzielonej działce numer (...) należy ustanowić służebność gruntową polegającą na ustanowieniu prawa przejścia i przejazdu dla działek numer (...).

W dniu 12 kwietnia 2000 r. powodowie J. K. i L. K. zawarli z R. S. umowę sprzedaży udziału wynoszącego połowę we własności niezabudowanej działki numer (...). Działka ta została odłączona od księgi wieczystej numer (...) i została założona dla niej nowa księga wieczysta o numerze (...). Jednocześnie pozwany ustanowił na nieruchomości objętej księgą wieczystą numer (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki numer (...) służebność gruntową polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez działkę numer (...) tytułem nieodpłatnym.

Powodowie K. S.i S. S.są współwłaścicielami nieruchomości stanowiącej działkę numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą numer (...). Powodom przysługuje służebność gruntowa polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez działkę numer (...).

W dniu 9 sierpnia 2007 roku P. S. zawarł z M. K. umowę ustanowienia służebności gruntowej. Na podstawie tej umowy na nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej numer (...) ustanowiono służebność gruntową polegającą na prawie przejścia i przejazdu przez działkę o numerze (...) na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej numer (...).

Pozwani wybudowali na zakupionej nieruchomości budynek mieszkalny jednorodzinny zgodnie z decyzją znak (...)z dnia 27 czerwca 2000 r. ustalającą warunki zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji polegającej na budowie domu jednorodzinnego na działce nr (...) oraz na podstawie decyzji znak (...) z dnia 1 sierpnia 2000 r. udzielającej pozwanym pozwolenia na budowę.

Sposób posadowienia budynku na nieruchomości został pozwanym narzucony przez Gminę z uwagi na warunki panujące na ich nieruchomości w postaci istniejącego słupa energetycznego i brak możliwości urządzenia wjazdu z drugiej strony nieruchomości.

W 2007 r. pozwani ogrodzili swoją nieruchomość i urządzili na jej terenie wjazdy i wejście od strony nieruchomości nr(...). Budowa planowanego ogrodzenia i zjazdów została zgłoszona Wójtowi Gminy (...)i zaopiniowana pozytywnie postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2007 r. znak (...). Bramy pozwanych otwierają się do wewnątrz ich nieruchomości. Do czasu wybudowania ogrodzenia ruch pojazdów odbywał się na nieruchomości (...), także przez przekraczanie granicy kosztem nieruchomości (...)i nieruchomości położonej naprzeciwko niej, po drugiej stronie nieruchomości (...).

Od czasu zagrodzenia nieruchomości pozwanych strony pozostają w sporze. Przyczynę niezgodności stanowi fakt korzystania przez obie strony procesu z nieruchomości nr(...)częściowo odgrodzonej przez pozwanego. Z uwagi na dużą ilość pojazdów korzystających z tej nieruchomości z wyłączeniem ruchu przez nieruchomość (...)korzystanie przez powodów nie jest tak komfortowe jak dotąd zwłaszcza, że wszyscy uczestnicy ruchu na tej nieruchomości korzystają z niej w szerszym zakresie, niż ustanowiona służebność - poza przechodem i przejazdem także jako miejsce do parkowania pojazdów.

Właścicielem nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej numer (...) położonej w B. stanowiących działkę numer (...) jest R. S.. Na nieruchomości tej ustanowione są służebności gruntowe na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości nr (...)polegające na prawie przejścia i przejazdu przez działkę numer (...).

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie części dokumentów przedłożonych przez strony i zdjęć oraz przesłuchania stron.

Powodowie wnosili o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych urbanistów na okoliczność faktycznego przebiegu działki nr (...) na gruncie oraz zgodności przebiegu i rozmiarów drogi z obowiązującym prawem. W ocenie Sądu I instancji okoliczności te nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a ponadto w świetle ostatecznie sprecyzowanego powództwa do rozstrzygnięcia sprawy nie były potrzebne żadne wiadomości specjalne, dlatego wniosek ten oddalił.

Podstawą roszczenia powodów był art. 344 k.c., Sąd Rejonowy podkreślił, iż w postępowaniu toczącym się na skutek pozwu o naruszenie posiadania, Sąd ogranicza się jedynie do ustalenia jaki był ostatni stan spokojnego posiadania i czy doszło do jego samowolnego naruszenia. Orzeczenie zapadające w postępowaniu posesoryjnym ma więc ze swej natury charakter prowizoryczny i tymczasowy, bowiem przeciwnik może w innym procesie wytaczać przeciwko posiadaczowi roszczenia wynikające z przysługującego mu prawa podmiotowego, którego w postępowaniu posesoryjnym Sąd nie bada. Zgodnie z art. 344 kc w razie samowolnego naruszenia każdego posiadania posiadaczowi przysługuje prawo żądania „przywrócenia stanu poprzedniego" i „zaniechania naruszeń". Posiadacz może zatem domagać się tylko przywrócenia posiadania albo jednocześnie przywrócenia posiadania i zaniechania naruszeń w przyszłości. Użycie w treści przepisu spójnika „i" nie zaś „lub" pomiędzy przysługującymi posiadaczowi roszczeniami oznacza, że posiadacz może domagać zaniechania naruszeń posiadania na przyszłość tylko obok, łącznie z żądaniem przywrócenia posiadania, nigdy zaś samodzielnie. Ponadto takie roszczenie jest uzasadnione tylko jeśli naruszenie posiadania polega na zakłócaniu posiadania, a nie na pozbawieniu faktycznego władztwa nad rzeczą i jest uzasadnione istnieniem realnego zagrożenia dalszymi naruszeniami.

Z treści art. 344 § 2 k.c. wynika, że roszczenie wygasa, jeśli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia. Termin przewidziany w przywołanym przepisie jest terminem zawitym prawa materialnego i podlega uwzględnieniu z urzędu.

Wobec ostatecznie sprecyzowanego żądania pozwu, w którym powodowie domagali się przywrócenia posiadania służebności przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) poprzez zlikwidowanie wjazdów i furtki na nieruchomość pozwanych nr (...)zlokalizowanych na tej nieruchomości od strony nieruchomości nr (...)nie budziło wątpliwości Sądu Rejonowego, że roszczenie jest całkowicie bezzasadne. Posadowienie bowiem przez pozwanych jakichkolwiek urządzeń na swojej własnej nieruchomości, które nie przekraczają jej granic i nie wpływają bezpośrednio na inną nieruchomość, w tym nr (...), na której powodom przysługuje faktycznie przez nich wykonywana służebność przejazdu i przechodu, nie narusza posiadania powodów w zakresie tej służebności.

Istotnym w sprawie jest fakt, że obie strony procesu są uprawnione do korzystania z nieruchomości nr(...)w zakresie służebności przejazdu i przechodu, a żadna ze stron nie jest właścicielem tej nieruchomości. Dla żadnej ze stron właściciel nieruchomości nr (...)nie ustanowił żadnej innej służebności gruntowej lub osobistej w zakresie np. prawa parkowania na niej pojazdów. Obie ze stron jednakże korzystają z nieruchomości (...)także w tym celu i na tym tle powstają spory. Wobec jednak jednoznacznego sformułowania żądania pozwu i wskazania, że powodowie domagają się usunięcia wskazanych urządzeń natomiast nie domagają się zakazania komukolwiek parkowania na nieruchomość stanowiącej przedmiot ich służebności żądanie pozwu nie zasługiwało na uwzględnienie.

W kwestii pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych uregulowanych w przepisie art. 249 k.c. Sąd Rejonowy uznał, iż nie da się jej rozstrzygnąć w sprawie o ochronę naruszonego posiadania, a nawet gdyby uznać, że w sprawie należało zająć się kwestią pierwszeństwa z uwagi na reprezentowanie się przez powodów samodzielnie, to w świetle żądania usunięcia przez pozwanych wjazdów i wejścia od strony nieruchomości (...)żądanie było nieuzasadnione, a orzeczenie innej treści w świetle art. 321 §1 k.p.c. stanowiłoby orzekanie ponad żądanie. Sam fakt ustanowienia kilku praw rzeczowych nie oznacza, że będą one ze sobą kolidowały, wielokrotnie mimo mnogości praw nie zachodzi żadna kolizja pomiędzy ograniczonymi prawami rzeczowymi obciążającym tę samą rzecz.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji, na podstawie art. 344 k.c. a contrario oddalił powództwo.

Rozstrzygniecie o kosztach procesu Sąd oparł o treść przepisu art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka J. K., zaskarżając go w całości. Apelująca podniosła następujące zarzuty przeciwko orzeczeniu Sądu I instancji:

1.  naruszenie prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie:

-

art. 285 § 1 k.c. w zw. z art. 344 § 1 k.c. w zw. art. 352 § 2 k.c. polegające na nieuprawnionym przyznaniu, że korzystanie ze spornej nieruchomości nr (...)przez stronę pozwaną nie wpływa na treść wykonywanej służebności gruntowej przez powódkę.

-

§ 7 ust. 1 rozporządzenia ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 2 marca 1999 r. (Dz.U. 1999 nr 43 poz. 430) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie - poprzez jego niezastosowanie w sprawie i przyjęcie, że strona pozwana nie ma innego dojazdu do swojej nieruchomości, podczas gdy ze stanu faktycznego niniejszej sprawy wynika, że jej działka ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej, a więc korzystanie przez pozwanych wespół z powódką z nieruchomości obciążonej nie jest niezbędne,

-

art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nie uwzględnienie posiadania przez pozwanych alternatywnego 30-metrowego bezpośredniego dostępu do drogi publicznej, podczas gdy strona powodowa nie posiadająca takiego dostępu zmuszona jest do wspólnego korzystania ze stroną pozwaną z nieruchomości nr (...)o szerokości 5,5 metra co uniemożliwia swobodny dojazd powódki do nieruchomości w oparciu o zasady współżycia społecznego, w szczególności zasady dobrosąsiedzkich stosunków, które to zasady uzasadniały uwzględnienie powództwa w przedmiotowej sprawie;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miały wpływ na treść wyroku, a mianowicie błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzekania tj. nie wzięcia pod uwagę posiadania przez pozwanych bezpośredniego dostępu do drogi publicznej co skutkowało brakiem wszechstronnej, a w konsekwencji dowolnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a przez to sprzeczną z wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. zasadą swobodnej oceny dowodów.

Mając powyższe na uwadze skarżąca wniosła o zmianę w całości zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy celem rozpoznania istoty sprawy i uzupełnienia postępowania dowodowego.

Nadto na podstawie art. 380 k.p.c. apelująca wniosła o rozpoznanie niezaskarżalnych postanowień Sądu I Instancji w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych strony powodowej, które to postanowienia nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy w szczególności postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego z opinii biegłego z zakresu urbanistyki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki J. K. jest niezasadna.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 § 1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne. Zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne Sądu I instancji są bardzo szczegółowe. Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący omówił instytucję powództwa posesoryjnego, jak i obszernie wskazał przyczyny, z powodu których powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie zarzuty podniesione w apelacji są niezasadne i w żaden sposób nie mogły wpłynął na zmianę rozstrzygnięcia. Zdaniem Sądu odwoławczego powodowie chcieli w drodze powództwa posesoryjnego uregulować ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przejścia i przechodu przez działkę nr (...). W zasadzie wszystkie zarzuty apelującej dotyczą nie uwzględnienia przez Sąd Rejonowy dostępu pozwanych ze swojej nieruchomości do drogi publicznej, a tym samym nie nałożenia obowiązku likwidacji bram wjazdowych i furtki od strony działki nr (...).

Sąd Okręgowy w pełni podzielił pogląd Sądu Rejonowego, iż żądanie powodów, w tym skarżącej, wykraczało poza ramy instytucji powództwa posesoryjnego. Ochrona posiadania, a więc ochrona samego stanu faktycznego jest ochroną posesoryjną w odróżnieniu od ochrony petytoryjnej, która jest ochroną prawa. Ma ona charakter obiektywny i przysługuje posiadaczowi niezależnie od tego, czy działanie osoby, która naruszyła posiadanie, było zawinione. Posiadacz, któremu przysługuje określone prawo podmiotowe do rzeczy, ma wybór pomiędzy roszczeniem petytoryjnym a posesoryjnym, natomiast posiadaczowi władającemu rzeczą bez tytułu prawnego pozostaje jedynie roszczenie posesoryjne. Naruszenie cudzego posiadania może przybrać dwojaką postać: bądź pozbawienia posiadania (wyzucia z posiadania), bądź też zakłócenia posiadania. W niniejszej sprawie powodowie twierdzili, że pozwani zakłócają ich posiadanie służebności przejścia i przejazdu przez działkę nr (...). Przez zakłócenie posiadania rozumie się wtargnięcie w sferę władztwa posiadacza, które jednak go tego władztwa nad rzeczą nie pozbawia. W takiej sytuacji posiadacz ma prawo żądać przywrócenia stanu poprzedniego przez np. wydanie pozwanemu odpowiednich zakazów i nakazów, w szczególności zaniechania dalszych naruszeń, o ile istnieje realne zagrożenie ich wystąpienia.

W tej sprawie, jak słusznie zwrócił na to uwagę Sąd I instancji, powodowie nie wnieśli o wydanie pozwanym określonych zakazów czy nakazów w celu ochrony właściwego korzystania ze służebności drogowej, lecz ich powództwo zmierzało do ingerencji w prawo własności pozwanych ich nieruchomości, jak i w ich służebność drogową dotyczącą również działki nr (...). A takie żądanie nie mieści się w ramach powództwa posesoryjnego. Podkreślenia przy tym wymaga fakt, że pozwani również podnosili zarzuty dotyczące naruszeń przez powodów spokojnego posiadania służebności drogowej.

W zasadzie Sąd Rejonowy wszystko, co należało, omówił w uzasadnieniu swego orzeczenia, więc Sąd Okręgowy w pełni te rozważania i argumentację podziela nie widząc konieczności ich powtarzania.

Konkludując, żądanie tej treści, jak uczyniła to strona powodowa, nie mieści się w ramach powództwa posesoryjnego, wykracza ono bowiem poza ustalenia ostatniego swobodnego, niezakłóconego korzystania ze służebności drogowej na działce nr (...). W związku z tym żądanie to nie mogło zostać uwzględnione.

W zakresie natomiast żądania dopuszczenia dowodu z opinii biegłego urbanisty, należy zwrócić uwagę, iż dowód ten nie był potrzebny do rozpoznania sprawy o naruszone posiadania, a co istotniejsze, działka nr (...) nie jest droga publiczną. Zatem Sąd Rejonowy, jak najbardziej słusznie ten wniosek dowodowy oddalił jako niemający istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.)

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zasądzając od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 78 zł z tego tytułu. Na kwotę tę składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych w postępowaniu apelacyjnym obliczone na podstawie § 7 pkt. 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U.2013.490 j.t.).