Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SO del. Marzanna Rogowska

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2014 r. w B.

sprawy z odwołania W. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury bez potrąceń

na skutek apelacji wnioskodawcy W. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 listopada 2013 r. sygn. akt IV U 1004/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 430/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 22 marca 2012 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ustalił W. P. nową wysokość emerytury od dnia 1 kwietnia 2012 roku w związku z potrąceniami dokonanymi na podstawie tytułów wykonawczych złożonych przez komornika sądowego w kwocie 650,25 złotych miesięcznie. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 1.496,68 złotych.

W. P. w odwołaniu od powyższej decyzji wskazywał na bezprawność dokonywanych potrąceń.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 czerwca 2012 roku oddalił odwołanie (pkt I) oraz odrzucił wniosek o wyłączenie Sądu Okręgowego w Olsztynie (pkt II). Sąd I instancji powołując się na przepis art. 139 ust. 1 pkt 5 oraz art. 140 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) uznał, że wysokość potrąceń została przez organ rentowy obliczona prawidłowo. Wskazał, że organ rentowy nie jest uprawniony do badania prawidłowości i zasadności tytułów wykonawczych. Przepisy w/w ustawy nakładają natomiast na organ rentowy obowiązek egzekucji ze świadczeń wypłacanych przez ten organ na wniosek komornika sądowego. Sąd Okręgowy uznał również, że wniosek o wyłączenie Sądu Okręgowego w Olsztynie podlegał odrzuceniu, gdyż przepisy art. 48-52 k.p.c. nie przewidują możliwości wyłączenia całego sądu.

Na skutek apelacji W. P. od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 12 lutego 2013 roku uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję. Sąd II instancji stwierdził, że zaskarżony wyrok został wydany w warunkach nieważności postępowania, o których mowa w art. 379 pkt 4 k.p.c. – skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa oraz w art. 379 pkt 5 k.p.c. - strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Przyczyną powyższego stanu rzeczy było niewłaściwe rozpoznanie wniosku W. P. z dnia 14 maja 2012 roku „o wyłączenie Sądu Okręgowego w Olsztynie”. Wskazał, że rozstrzygnięcie wydane przed Sąd Okręgowy w przedmiocie wniosku o wyłączenie zostało wydane bez uprzedniego wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych (zatem bez wyjaśnienia, czy Sąd ten był właściwy do rozpoznania wniosku) oraz zostało wydane w nieodpowiednim składzie (jednoosobowym, zamiast trzyosobowego).

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 29 listopada 2013 roku odwołanie oddalił. Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że W. P. od dnia 1 lutego 2012 roku otrzymywał emeryturę w wysokości 2.530,02 złotych. Na podstawie decyzji z dnia 15 marca 2012 roku organ rentowy zwaloryzował emeryturę wnioskodawcy i od dnia 1 marca 2012 roku wysokość świadczenia wynosi 2.601,02 złotych. W dniu 2 lutego 2012 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło wezwanie Komornika Sądowego w K. o dokonywanie potrąceń ze świadczenia wnioskodawcy na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Biskupcu z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie o sygn. akt IV P 41/11 w ogólnej kwocie należności 8.098,60 złotych. W dniu 7 marca 2012 roku wpłynęło kolejne wezwanie komornika do dokonywania potrąceń na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 listopada 2011 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 537/11 w kwocie należności 715,08 złotych. Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w dniu 20 marca 2012 roku organ rentowy otrzymał trzecie wezwanie Komornika Sądowego w K. do dokonywania potrąceń z emerytury wnioskodawcy w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 października 2011 roku w sprawie o sygn. akt IV Pa 156/11, IV Pz 57/11 na ogólną kwotę należności 2.123,08 złotych. Na podstawie aktualnie zaskarżonej decyzji z dnia 22 marca 2012 roku organ rentowy ustalił kwotę miesięcznych potrąceń ze świadczenia wnioskodawcy (przysługującego w kwocie 2.601,02 złotych) w wysokości 650,25 złotych. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 1.496,68 złotych. Sąd I instancji stwierdził, że potrącenia z emerytury wnioskodawcy są dokonywane zgodnie z przepisami art. 139 ust. 1 pkt 5 oraz art. 140 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość emerytury W. P. została ustalona w kwocie 2.601,02 złotych, zatem dokonywane potrącenie w kwocie 650,25 złotych nie przekracza 25% wysokości świadczenia. Wysokość świadczenia do wypłaty po potrąceniu powyższej kwoty została prawidłowo wyliczona na kwotę 1.496,68 złotych. Reasumując, Sąd I instancji stwierdził, że organ rentowy prawidłowo obliczył wysokość dopuszczalnych potrąceń i wysokość emerytury po ich dokonaniu. Sąd Okręgowy wskazał nadto, że organ rentowy nie jest uprawniony do badania prawidłowości i zasadności tytułów wykonawczych. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nakłada na ZUS obowiązek egzekucji ze świadczeń stosownie do wniosku komornika sądowego. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W. P. zaskarżył powyższy wyrok w całości, nie precyzując w apelacji żadnych wniosków ani zarzutów dotyczących przedmiotowej sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i poczynione ustalenia przyjmuje za własne.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie była zasadność i wysokość potrąceń dokonywanych na podstawie zaskarżonej decyzji organu rentowego z dnia 22 marca 2012 roku z emerytury wnioskodawcy.

Dokonywanie potrąceń ze świadczenia emerytalnego wnioskodawcy jest wynikiem prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w którym występuje on w roli dłużnika, zaś otrzymywane przez niego świadczenie emerytalne jest źródłem zaspokojenia wierzycieli.

Z uwagi na zawiadomienia organu rentowego przez komornika o kolejnych zajęciach emerytury przysługującej W. P. organ ten jest zobowiązany do dokonywania stosownych potrąceń na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Stosownie do art. 139 ust. 1 pkt 5 ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

Jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy, kwota potrąceń dokonywanych ze świadczenia wnioskodawcy nie przekracza wysokości dopuszczalnej przez przepisy art. 140 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 141 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, tj. wysokości 25 % świadczenia, przy czym emerytura jest wolna od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50 % kwoty najniższej emerytury.

Zgodnie bowiem z art. 140 ust. 1 w/w ustawy potrącenia, o których mowa w art. 139 w/w ustawy, mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem art. 141 w/w ustawy, w następujących granicach:

1) świadczeń alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 - do wysokości 60% świadczenia;

2) należności egzekwowanych związanych z:

a) odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej,

b) odpłatnością za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych,

c) odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,

do wysokości 50% świadczenia;

3) innych egzekwowanych należności - do wysokości 25% świadczenia.

Jak wynika natomiast z art. 141 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń, z zastrzeżeniem ust. 2, w części odpowiadającej:

1)50% kwoty najniższej emerytury lub renty - zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta (rencistę) świadczenia - przy potrącaniu:

a) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,

b) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4,

c) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.

Wnioskodawcy przysługuje świadczenie w wysokości 2.601,02 złotych, zatem dokonywane potrącenie w kwocie 650,25 złotych nie przekracza 25% tej kwoty. Pozostała zaś po potrąceniu kwota, tj. 1.496,68 złotych nie jest niższa niż 50 % kwoty najniższej emerytury.

Końcowo stwierdzić należy, że organ rentowy ani Sąd nie mają uprawnień do weryfikacji tytułów wykonawczych, które wierzyciel złożył organowi egzekucyjnemu. Na podstawie przedstawionych zawiadomień o zajęciu świadczenia organ rentowy jest zobowiązany do dokonywania potrąceń na zasadach określonych w art. 139-141 w/w ustawy, zaś kontrolując prawidłowość decyzji ZUS w tym przedmiocie Sąd bada jedynie, czy dokonywane przez organ rentowy potrącenia dokonywane są w granicach określonych przez w/w przepisy.

Z uwagi na powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

A.K.