Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2014 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. U.

przeciwko (...) L.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. akt XII C 2150/12

oddala apelację.

Jan Futro Elżbieta Fijałkowska Andrzej Adamczuk

Sygn. akt I A Ca 472/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 października 2012 r. powód A. U. wniósł o ustalenie, że nie istnieje wierzytelność pozwanego w stosunku do niego a wynikająca z umowy zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 15 maja 2012 r., następnie zmienionej w formie aktu notarialnego w dniu 11 lipca 2012 r. oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 29 kwietnia 2013 r. pozwany Miasto L. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W piśmie z dnia 19 czerwca 2013 r. powód, w związku z wszczęciem wobec niego przez Komornika Sądowego postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego, tj. aktu notarialnego z dnia 18 grudnia 2012 r., któremu nadano klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt II Co 655/13, ograniczył żądanie pozwu z dnia 5 października 2012 r. do kwoty 575.000 zł, a co do dalszej kwoty 575.000 zł wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, tj. aktu notarialnego z dnia 18 grudnia 2012 r., Wniósł także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2014r. Sąd Okręgowy w Poznaniu powództwo oddalił i orzekł o kosztach postępowania.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

W dniu 9 maja 2008 r. w L. zawarte zostało między powodem A. U. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) ul. (...) (...)-(...) P. jako Inwestorem, a pozwanym Miastem L. (...) - zgodnie z § 1 „w celu stworzenia możliwości obsługi komunikacyjnej budowanych przez Inwestora budynków mieszkalnych”. W § 2 tej umowy, inwestor ten zobowiązał się do zbudowania odcinka ulicy (...) od rejonu posesji nr (...) do ulicy (...) II - o długości 150m. Szczegółowy zakres prac niezbędnych do jej zrealizowania określać miała dokumentacja projektowo-kosztorysowa. W § 3 ust. 1 tego porozumienia, pozwany oświadczył, że posiada prawa do terenu, na którym prowadzona będzie ta inwestycja. Strony zgodnie oświadczyły, że inwestycja ta prowadzona jest na rzecz Miasta L. i po jej wykonaniu zostanie mu przekazana protokołem zdawczo-odbiorczym wraz z dokumentacją budowlaną i księgową. Wg treści § 3 ust. 2 tego porozumienia, inwestor zrezygnował z wszelkich roszczeń wobec pozwanego z tytułu zwrotu kosztów poniesionych nakładów na jego rzecz związanych z przedmiotową inwestycją oraz przyjął pełną odpowiedzialności z tytułu prawidłowego wykonania umówionych obowiązków. W § 5 strony ponadto zgodnie postanowiły, że inwestor ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec pozwanego z tytułu zawartej umowy, w szczególności z tytułu jej niewykonania.

Pismem z dnia 5 marca 2009 r. powód A. U. zwrócił się do powoda z wnioskiem o zmianę terminu realizacji zadania oraz jego zakresu z ulicy (...) na ulicę (...) motywując to problemami finansowymi podyktowanymi spadkiem sprzedaży mieszkań. Aneksem zawartym w dniu 25 marca 2009 r. w L. zmieniono treść § 2 porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. w ten sposób, że inwestor zobowiązał się do zbudowania w terminie do dnia 30 grudnia 2009 r. odcinka ulicy (...) II od ulicy (...) o długości 150m. Koszt budowy tego odcinka miał wynieść zgodnie z ustaleniami stron około 350.000-400.000 zł. W preambule do porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. strony zgodnie oświadczyły, że zostaje ono zawarte w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej, zgodnie z ustawowymi zadaniami Miasta L..

Zarówno porozumienie, jak i aneks oraz pismo z dnia 5 marca 2009 r. w imieniu powoda podpisał pełnomocnik tej firmy (...).

W dniu 15 maja 2012 r. w L. strony zawarły w formie aktu notarialnego umowę odnowienia tego zobowiązania i oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Strony oświadczyły, że zobowiązanie wynikające z porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. nie zostało zrealizowane (§ 1), zaś powód w § 2 oświadczył, że w celu umorzenia zobowiązania do wybudowania w terminie do dnia 30 grudnia 2009 r. położonego w L. odcinka ulicy (...) od rejonu posesji nr (...) do ulicy (...) II o łącznej długości 150m zobowiązuje się zapłacić Miastu L. kwotę 1.150.000 zł. Pozwany na powyższe wyraził zgodę i potwierdził, że z tytułu zawartego dnia 9 maja 2008 r. porozumienia zmienionego aneksem z dnia 25 marca 2009 r. wszelkie roszczenia Miasta L. zostaną zaspokojone. W § 3 umowy strony ustaliły, że zapłata kwoty 1.150.000 zł nastąpi w czterech równych ratach po 287.500 zł każda, w terminach kolejno do dnia 31 sierpnia 2012 r., do dnia 31 października 2012 r., do dnia 31 grudnia 2012 r. i do dnia 31 marca 2013 r. Tym samym powód zobowiązał się do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 1.150.000 zł z tytułu odnowienia zobowiązania wynikającego z porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. i z dnia 25 marca 2009 r. - przy czym odnowienie to polegać miało na tym, że w miejsce obowiązku wybudowania własnym kosztem odcina drogi powód zobowiązał się zapłacić pozwanemu kwotę 1.150.000 zł w czterech ratach po 287.500 zł. Jednocześnie co do obowiązku zapłaty w/w kwot we wskazanych powyżej terminach wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę w płatności powód poddał się z tego aktu egzekucji z art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

Pozwany oświadczył ponadto, że z chwilą wpływu kwoty 1.150.000 zł na konto Miasta L. wszelkie jego roszczenia wynikające z zawartego z powodem porozumienia zostaną zaspokojone. Termin zapłaty pierwszej z tych rat został zmieniony przez strony w dniu 11 lipca 2012 r. do dnia 10 października 2012 r. Strony jeszcze dwukrotnie dokonały modyfikacji umowy z dnia 15 maja 2012 r.

W toku załatwiania przez syna powoda M. U. pozwolenia na budowę budynku wielorodzinnego w L. przy ul. (...), tj. w sąsiedztwie poprzedniej inwestycji prowadzonej przez powoda, w Urzędzie Miasta L., pozwany uzależnił wydanie tzw. uzgodnień w przedmiocie tymczasowej lokalizacji miejsc parkingowych dla planowanej inwestycji oraz zgody na tymczasowe odprowadzanie wód opadowych do zbiornika bezodpływowego od dokonania przez powoda na rzecz pozwanego wpłaty kwoty 1.150.000 zł tytułem darowizny. Powód odmówił jednak jej dokonania. Następnie pozwany sformułował wobec M. U. kolejny warunek w postaci dokonania darowizny w kwocie 800.000 zł na rzecz pozwanego, co zostało uczynione w dniu 10 lipca 2012 r. na mocy aktu notarialnego. Po dokonaniu wpłaty pierwszej transzy darowizny w wysokości 200.000 zł M. U. wydano dokumenty tzw. uzgodnień niezbędne do uzyskania pozwolenia na budowę.

W dniu 10 maja 2013 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu R. L. wszczął przeciwko powodowi postępowanie egzekucyjne na podstawie aktu notarialnego z dnia 18 grudnia 2012 r., zmieniającego akt notarialny z dnia 15 maja 2012 r., oraz z dnia 24 października 2012 r., któremu nadano klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt II Co 655/13.

Powództwo w tak ustalonym stanie faktycznym w ocenie Sądu I instancji nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ostatecznie powód oparł swoje żądania na dwóch podstawach prawnych, w ramach których niezbędne było zbadanie ważności zobowiązania ujętego w akcie notarialnym z dnia 15 maja 2012 r.

Punktem wyjścia dla ustalenia, czy istnieje wierzytelność pozwanego w stosunku do powoda wynikająca z umowy odnowienia zobowiązania zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 15 maja 2012 r., było ustalenie, czy porozumienie z dnia 9 maja 2008 r. było ważne w świetle art. 58 § 1 k.c. Na nieważność tego porozumienia powoływał się powód podnosząc, że narusza ono postanowienia ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.jedn. Dz.U. 2013 r., poz. 594) i ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.jedn. Dz.U. 2013 r., poz. 260). W ocenie Sądu porozumienie z dnia 9 maja 2008 r. było w ważne i mogło być przedmiotem odnowienia (novatio) dokonanego w dniu 15 maja 2012 r., a co za tym idzie zobowiązanie z dnia 15 maja 2012 r. również jest ważne i nadal istnieje.

Stronami porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. był powód A. U. prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (osoba fizyczna) pod firmą (...), wpisaną wówczas do ewidencji działalności gospodarczej Urzędu Miasta P. pod nr (...) (jest niesporne, że w dacie wniesienia pozwu wpis ten został wykreślony wobec likwidacji przez powoda działalności gospodarczej w tej formie prawnej) oraz pozwany Miasto L.. Stronami umowy odnowienia zawartej w dacie 15 maja 2012 r. był powód A. U. oraz pozwany Miasto L.. Treść porozumienia w dniu 9 maja 2008 r. mieściła się w granicach wyznaczonych zasadą swobody umów, statuowaną przez art. 353 ¹ k.c. Porozumienie to zostało zawarte wg § 1 „w celu stworzenia możliwości obsługi komunikacyjnej budowanych przez Inwestora budynków mieszkalnych”. W preambule do porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. strony zgodnie oświadczyły, że zostaje ono zawarte w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej, zgodnie z ustawowymi zadaniami Miasta L.. Podstawą prawną był art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Zgodnie z ich brzmieniem, budowa lub przebudowa dróg publicznych spowodowana inwestycją niedrogową należy do inwestora tego przedsięwzięcia. Szczegółowe warunki budowy lub przebudowy dróg, o których mowa w ust. 1, określała umowa między zarządcą drogi, a inwestorem inwestycji o tym charakterze. W ramach dyspozycji art. 16 ust. 2 cyt. ustawy mieściło się uzgodnienie, że szczegółowy zakres prac niezbędnych do zrealizowania inwestycji określa dokumentacja projektowo-kosztorysowa (§ 2). Chociaż art. 16 ust. 1 tej ustawy nie wyjaśnia pojęcia inwestycji niedrogowej, to jednak nie budzi wątpliwości, że budowane przez powoda jako inwestora osiedle budynków mieszkalnych (osiedle developerskie) mieści się w pojęciu inwestycji niedrogowej. Uznanie zaś, że powód realizował tego typu inwestycję niedrogową w świetle art. 16 ust. 1 cyt. ustawy sprawiało, że ważne było na gruncie tych przepisów zobowiązanie przyjęte przez powoda, a określone w § 2 umowy, a mianowicie zobowiązanie do zbudowania odcinka ulicy (...) od rejonu posesji nr (...) do ulicy (...) II o długości 150m. Powód zawierając w dniu 25 marca 2009 r. aneks do tego porozumienia nie podważał ważności zobowiązania przyjętego na siebie w dacie 9 maja 2008 r.

Podnosząc nieważność zobowiązania z dnia 9 maja 2008 r. powód powołał się na przepisy ustawy o samorządzie gminnym, m.in. art. 7 ust. 1 pkt 2 wg, którego zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, w szczególności zadania własne obejmują sprawy gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego. Przepis art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Przewiduje on zatem ustawowe odstępstwa od reguły wyrażonej w zdaniu pierwszym, że do zakresu działań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym. Ustawowym odstępstwem jest m.in. przywołany art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o drogach publicznych. Zdaniem Sądu pozwany powołując się na postanowienia ustawy o samorządzie gminnym ignoruje jednocześnie istnienie w obrocie prawnym przepisu art. 16 ustawy o drogach publicznych. Tymczasem ustawodawca wyraźnie przewidział, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Z regulacji art. 16 cyt. ustawy wynika obowiązek powoda uczestniczenia w wymaganym zakresie, w realizacji inwestycji drogowej, przy czym udział ten został skonkretyzowany przez strony w porozumieniu z dnia 9 maja 2008 r.

Burmistrz Miasta L. D. S. jest w świetle postanowień ustawy o drogach publicznych zarządcą dróg. Udział powoda miał dotyczyć budowy drogi publicznej nie skutkując jednocześnie tym, że droga ta nabierze charakteru drogi wewnętrznej. Stanowi to przypadek legalnego i przewidzianego prawem przeniesienia ciężaru finansowania inwestycji drogowej na inwestora przedsięwzięcia niedrogowego. Powód nie kwestionował przy tym w procesie, że w ramach prowadzonej działalności developerskiej wybudował i sprzedał kilkaset lokali mieszkalnych, a budowa odcinka ulicy spowodowana została koniecznością zapewnienia obsługi komunikacyjnej dla inwestycji deweloperskiej powoda.

W tym stanie rzeczy zarzut nieważności porozumienia z dnia 5 maja 2008 r. jako niezgodnego z ustawą był bezzasadny (art. 58 § 1 k.c.). Bez znaczenia przy tym była kwestia przedawnienia (wg powoda z dniem 25 marca 2012r.) roszczenia pozwanego o spełnienie świadczenia przez powoda z porozumienia z dnia 5 maja 2008 r. Roszczenie przedawnione nie wygasa, nadal istnieje, dłużnik pozostaje w dalszym ciągu zobligowany do jego spełnienia; jest natomiast pozbawione ochrony prawnej w tym znaczeniu, że z upływem terminu przedawnienia staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym. Powód nie podał podstawy prawnej przedawnienia roszczenia objętego porozumieniem zawartym w dniu 9 maja 2008 r. Ewentualne przedawnienie tego roszczenia nie miało także znaczenia z tej przyczyny, że w dniu 15 maja 2012 r. strony zawarły w formie aktu notarialnego umowę odnowienia zobowiązania, na mocy której w celu umorzenia zobowiązania do wybudowania odcinka drogi wynikającego z porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. zobowiązał się powód do zapłaty pozwanemu kwoty 1.150.000 zł.

W § 1 tej umowy strony oświadczyły, że dnia 9 maja 2008 r. zostało zawarte między nimi porozumienie, zmienione aneksem z dnia 25 marca 2009 r., w którym A. U. reprezentowany wówczas przez pełnomocnika R. T.. Interpretacja § 1 i § 2 umowy odnowienia z dnia 15 maja 2012 r., zawartej przez strony wskazywała, że powód zobowiązał się do zapłacenia pozwanemu kwoty 1.150.000 zł w celu umorzenia zobowiązania do wybudowania w/w drogi, wynikającego z porozumienia z dnia 5 maja 2008 r. (w brzmieniu nadanym w dniu 25 marca 2009 r.). Nawet jeśliby przyjąć, że roszczenie o spełnienie świadczenia z porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. uległo przedawnieniu, to roszczenie to i tak nie wygasło, a powód odnowił swoje zobowiązanie uzyskując zgodę pozwanego jako wierzyciela na zmianę świadczenia z rzeczowego na pieniężne. W ocenie Sądu umową odnowienia zobowiązania powód potwierdził czynności dokonane przez jego pełnomocnika R. T.. Podniesiony przez powoda zarzut niewłaściwego umocowania R. T. jako wpływający na ważność zobowiązania z dnia 9 maja 2008 r. nie mógł zatem być oceniony jako skuteczny. Nawet jeśli dawne zobowiązanie było dotknięte wadami i z tej przyczyny można byłoby je wzruszyć, to zawarcie umowy odnowienia zniweczyło tę możliwość – pod warunkiem, że były dłużnikowi znane. Dlatego też, odnowienie dokonane z udziałem dłużnika mającego świadomość np. posiadania uprawnienia kształtującego do uchylenia się od skutków wadliwie złożonego oświadczenia woli, przesądza o tym, że nie może z niego skorzystać .

Instytucja odnowienia, nazywana także nowacją - określona w normie art. 506 k.c. - należy do grupy zdarzeń prawnych powodujących wygaśnięcie zobowiązania, przy czym ustawodawca ukształtował odnowienie jako czynność prawną o charakterze dwustronnym (umowę). Warunkiem umorzenia dotychczasowego zobowiązania dłużnika jest zaciągnięcie przez niego nowego zobowiązania, tzn. wolą stron umowy odnowienia jest umorzenie dotychczasowego zobowiązania i zastąpienie go nowym zobowiązaniem lub opartym na innej podstawie prawnej. Jak podkreśla się w orzecznictwie, konieczną przesłanką nowacji jest istnienie ważnego zobowiązania. Zakwalifikowanie określonej umowy jako nowacji wymaga w pierwszej kolejności ustalenia istnienia skonkretyzowanego pierwotnie świadczenia. Z uwagi na to, że Sąd podzielił pogląd strony pozwanej, że porozumienie z dnia 9 maja 2008 r. w brzmieniu zmienionym aneksem z dnia 25 marca 2009 r. było ważne uznać trzeba, że dopuszczalne było zawarcie przez strony umowy odnowienia w dacie 15 maja 2012 r. Wobec tego, że przedmiotem odnowienia może być każde zobowiązanie cywilnoprawne niezaskarżalne z powodu przedawnienia, traci na znaczeniu zarzut powoda, że ciążące na nim zobowiązanie z mocy porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. przedawniło się w dniem 25 marca 2012 r. Ważność zobowiązania ciążącego na pozwanym z mocy porozumienia z dnia 9 maja 2008 r. sprawia, że mogło być ono przedmiotem nowacji dokonanej przez strony w dniu 15 maja 2012 r. Znamienne jest, że jeszcze po wniesieniu pozwu strony umowy odnowienia zmieniły dwukrotnie umowę z dnia 15 maja 2012 r., tj. aktem notarialnym z dnia 24 października 2012 r. oraz z dnia 18 grudnia 2012 r. Ten ostatni został opatrzony klauzulą wykonalności na rzecz pozwanego, który skierował wobec powoda egzekucję kwoty 575.000 zł. Świadczy to o tym, że powód nie jest konsekwentny w kwestionowaniu ciążącego na nim aktualnie zobowiązania o treści wskazanej obecnie w umowie odnowienia.

Ustalenie zatem, że zobowiązanie objęte umową odnowienia (w brzmieniu nadanym w/w czteroma aktami notarialnymi) istnieje i jest ważne uniemożliwiało uwzględnienie powództwa opartego o art. 189 k.p.c. i art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Sąd uznał podnoszone przez powoda okoliczności dotyczące darowizny dokonanej przez jego syna M. U. na rzecz pozwanego za bez znaczenia w rozpatrywanej sprawie, a ponadto w żaden sposób nie wpływające na istnienie lub nie stosunku prawnego łączącego powoda z pozwanym.

Apelację od wyroku wniósł powód, zaskarżył go w całości i zarzucił:

1.  naruszenie przepisu postępowania - art. 233 § 1 k.p.c. - mające istotny wpływ

na wynik sprawy, polegające na dowolnej ocenie zebranego w sprawie materiału, a w konsekwencji bezpodstawnym ustaleniu, że R. T., zawierając i w dniu 9 maja 2008 r. umowę z pozwanym, działał w oparciu o pełnomocnictwo : udzielone przez powoda lub że powód potwierdził czynności dokonane w jego imieniu przez R. T.;

2. obrazę prawa materialnego poprzez:

a/ naruszenie art. 103 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu w okolicznościach sprawy i uznanie, że nastąpiło potwierdzenie przez powoda czynności rzekomego pełnomocnika ze skutkami wskazanymi w tym przepisie;

b /naruszenie art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o drogach publicznych przez niewłaściwe (bezpodstawne) zastosowanie tych przepisów w niniejszej sprawie i uznanie, że (...) zawarte w dniu 9 maja 2008 r. było umową przewidzianą w tych przepisach, podczas gdy w zebranym w sprawie materiale i w ustaleniach Sądu brak przesłanek do przyjęcia, że (...) z 9 maja 2008 r. wypełnia esentialia negotii umowy przewidzianej w art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o drogach publicznych;

c/ naruszenie art. 3531 k.c. przez bezpodstawne zastosowanie tego przepisu do oceny zobowiązania wynikającego z (...) z 9 maja 2008 r. i uznanie, ; że zawarcie umowy, której treścią jest przerzucenie ustawowego obowiązku gminy wynikającego z art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r. na osobę fizyczną nie narusza bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i mieści się w granicach swobody umów przyznanej art. 353 ¹ kc,

d/ naruszenie art. 58 k.c. w zw. z art. 7 ust. l pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r. oraz art. 189 k.p.c. poprzez odmowę stwierdzenia nieważności umowy - (...) z 9 maja 2008 r. zawartej przez R. T. w imieniu powoda w sytuacji braku umocowania działającego pełnomocnika do takiego działania i braku potwierdzenia przez powoda złożonego w jego imieniu oświadczenia woli oraz w sytuacji, gdy postanowienia (...) naruszały bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy o samorządzie gminnym, według których budowa dróg należy do zadań własnych gminy;

e/ naruszenie art. 58 k.c. i art. 506 k.c. przez odmowę stwierdzenia nieważności zobowiązania wynikającego z odnowienia dokonanego aktem notarialnym z dnia 15 maja 2012 r., zmodyfikowanego w aktach notarialnych z 11 łipca 2012 r. i 24 października 2012 r., a w konsekwencji naruszenie art. 189 k.p.c. oraz art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. przez odmowę ustalenia nietanienia wierzytelności oraz odmowę pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności zgodnie z żądaniem powoda w sytuacji, gdy nieważne było pierwotne zobowiązanie wynikające z umowy - (...) z 9 maja 2008 r. stanowiące przedmiot odnowienia w dniu 15 maja 2012 r. i nie istniała causa do jego dokonania, jaką jest istnienie ważnego pierwotnego zobowiązania.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę wyroku i orzeczenie, że Sąd

1. ustala, iż nie istnieje wierzytelność pozwanego względem powoda w kwocie 575.000 zł wynikająca z umowy zawartej między stronami w formie aktu notarialnego z dnia 15 maja 2012 r., rep. A nr (...), z uwzględnieniem zmian tej umowy dokonanych aktami notarialnymi z 11 lipca 2012 r., rep. A nr (...) i 24 października 2012r.w zakresie trzeciej i czwartej raty należności, których termin płatności został określony na 28 lutego 2013 r. i 30 kwietnia 2013 r.

2. pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy, tj. akt notarialny z dnia 24 października 2012 r., rep. A nr(...), któremu nadano klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt II Co 655/13 - co do kwoty 575.0002zł ;

3. o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych;

Po ponownym rozpoznaniu sprawy w granicach apelacji Sąd odwoławczy uznał, że nie zasługiwała ona na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny za własne przyjął ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji oraz ocenę prawną danej pod osąd sprawy. W odniesieniu zaś do podniesionych w apelacji zarzutów zważył, co następuje.

Zaskarżony wyrok nie narusza wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego. Podkreślić należy, że wniesione powództwo zostało wnikliwie zbadane i rozważone w aspekcie treści tych przepisów. Podniesione argumenty są w zasadzie powtórzeniem przytaczanych wcześniej zarzutów.

Zebrany w sprawie materiał dowody nie daje żadnych podstaw do wniosku, że powód nie potwierdził czynności swojego pełnomocnika tj. R. T. (art. 103 § 1 kc). Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji i przytoczone na jego wsparcie argumenty, że powód zawierając umowę odnowienia zobowiązania tym samym potwierdził porozumienie z dnia 9 maja 2008r. Konstytutywną cechą odnowienia jest związek pomiędzy starym i nowym zobowiązaniem. W świetle postanowień umowy odnowienia istnienie tego związku, podobnie jak zamiaru stron umorzenia dawnego zobowiązania przez zawarcie nowego ( animus novandi), nie może budzić w ocenie Sądu Apelacyjnego żadnych wątpliwości. Potwierdzenie umowy (art. 103 § 1 kc) może nastąpić w drodze oświadczenia woli osoby reprezentowanej, jak i w sposób dorozumiany (art. 60 k.c.). Tak więc nawet jeśli uznać, że przystępując do umowy odnowienia powód nie składał wyraźnego oświadczenia, to oczywiste jest, że nastąpiło to w sposób dorozumiany. Wbrew opinii apelującego istota umowy odnowienia (art. 506 kc) nie sprzeciwia powyższemu wnioskowi. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy w tym zakresie nie budziła żadnych zastrzeżeń. Pomimo sformułowania zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc powód nie wskazał konkretnie czym miała polegać dowolność tej oceny. Podniósł wyłącznie w uzasadnieniu apelacji, że R. T. umocowaniem do zawarcia porozumienia z dnia 9 maja 2008r nie dysponował, a istnienia tego umocowania pozwany nie dowiódł (art. 6 kc). Sąd dokonując ustaleń wskazał, że porozumienie zawarł pełnomocnik R. T.. Następnie rozważając zarzut braku jego umocowania stwierdził, że powód potwierdził umowę. Jest tutaj pewna dysharmonia, nie miała ona jednak istotnego znaczenia wobec niewątpliwego faktu potwierdzenia umowy. Dodać należy, że w świetle zeznań R. T. byłyby podstawy do ustalenia, że był on pełnomocnikiem powoda. Świadek ten bowiem składając zeznania stwierdził, że dysponował pełnomocnictwem notarialnym od powoda (dowód nagranie zeznań świadka - rozprawa z dnia 17.12.2013r. k.154). To zeznanie nie pociągnęło za sobą próby wyjaśnienia istnienia tego pełnomocnictwa, jednakże uznać należy, że usprawiedliwiała to okoliczność zawarcia umowa odnowienia przez powoda skutkująca potwierdzeniem porozumienia.

Słuszna była ocena Sądu I instancji, że porozumienie zostało zawarte w oparciu o przepis art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych (Dz. U 2013r. 260 tj). Choć treść tego porozumienia wprost nie odwołuje się do wskazanego przepisu, to nie ma żadnych wątpliwości, że właśnie on był jego podstawą. Postanowienia tego porozumienia, szczegółowo przeanalizowane przez Sąd, jednoznacznie odwołują się do tego, że budowa drogi miała na celu umożliwienie komunikacji pomiędzy budowanymi przez powoda, jako inwestora, budynkami mieszkalnymi. Stroną umowy był burmistrz, a więc w rozumieniu art. 19 ust. 2 pkt 4 ustawy o drogach jej zarządca. Nie było potrzeby określania w porozumieniu burmistrza jako zarządcy drogi, skoro jego umocowanie wynika z ustawy. Nie jest jasne, jakie skutki powód chciałby wyprowadzić z zarzucanej nieprecyzyjności terminologicznej, której w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma.

Wprowadzenie do porządku prawnego ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2013.594 j.t) później niż ustawy o drogach publicznych nie ma wpływu na wykładnię przepisu art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych. Pozostawienie tego przepisu, a nawet jego zmiany po wejściu w życie przepisu art. 7 ustawy o samorządzie gminnym dowodzą jednoznacznej woli ustawodawcy - to inwestora przedsięwzięcia obciąża budowa lub przebudowa drogi publicznej jeśli spowodowana jest ona inwestycją niedrogową. Przepis art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o drogach ma charakter szczególny w stosunku do przepisu art. 7 pkt. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym i wbrew opinii apelującego poddany został przez Sąd Okręgowy ścisłej wykładni. Wskazanie w treści porozumienia, że zostaje ono zawarte w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej, zgodnie z ustawowymi zadaniami Miasta L., nie oznacza przerzucenia na powoda obowiązku należącego do zadania własnego gminy. Oczywiste jest, że taka inwestycja będzie zaspokajała potrzeby społeczności lokalnej, skoro miała ułatwić komunikację pomiędzy budynkami mieszkalnymi. Z punktu widzenia przepisu art. 16 ust. 1 i 2 istotna była jednak przyczyna budowy drogi, nie zaś cel, który ona miała spełnić.

W porozumieniu strony wskazały warunki budowy drogi, przy czym szczegółowy zakres niezbędnych prac określiły w dokumentacji projektowo – kosztorysowej, do której odwołały się w porozumieniu. Skoro tak, to nie było uzasadnionej potrzeby precyzowania obowiązków powoda w samym porozumienie. Zastosowana technika określenia istotnych elementów umowy nie jest sprzeczna z przepisem art. 16 ust. 1 i 2. Poddawanie w wątpliwość, czy zobowiązanie do budowy drogi wynikło z inwestycji niedrogowej jest bezpodstawne. Poza sporem jest, że powód zajmował się budową domów mieszkalnych, co nie można uznać za inwestycją drogową. W każdym razie wobec treści dokumentu to jego obciążał obowiązek wykazania, że budowa drogi nie była konieczna z uwagi na zamierzoną inwestycję niedrogową (art.6 kc, 245, 247 kpc)

Słusznie zatem Sąd Okręgowy wskazał, że porozumienie stron to przypadek legalnego i przewidzianego prawem przeniesienia ciężaru finansowania inwestycji drogowej na inwestora przedsięwzięcia niedrogowego. Nie jest ono sprzeczne z żadnym przepisem ustawy i nie ma na celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 kc)

Powód nie podważył istnienia ważnego zobowiązania wynikającego z omawianego porozumienia, ważnie zaciągnął nowe zobowiązanie i to z zamiarem umorzenia dawnego zobowiązania przez zawarcie nowego, czym dokonał skutecznego odnowienia zobowiązania (art. 506 kc). Nie ma zatem podstaw do ustalenia nieistnienia wierzytelności pozwanego i pozbawiania wykonalności tytułu wykonawczego.

Apelacja z braku uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Jan Futro Elżbieta Fijałkowska Andrzej Adamczuk