Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak (spr.)

Sędziowie: SSA Ewa Naze

SSO del. Joanna Kasicka

Protokolant: sekr. sądowy Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2014 r. w Łodzi

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o dodatek dla sieroty zupełnej,

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 25 września 2013 r., sygn. akt: VI U 1985/13;

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje J. K. dodatek do renty rodzinnej dla sierot zupełnych poczynając od dnia 1 marca 2013 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. na rzecz J. K. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 2498/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 25 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił odwołanie J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z dnia 15 maja 2013 r. odmawiającej przyznania wnioskodawczyni dodatku dla sieroty zupełnej.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na tle następująco ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego:

J. K. urodziła się w dniu (...) W akcie staniu cywilnego w rubryce matka ubezpieczonej została wpisana E. K.. Jako ojca odwołującej wpisano A. K. nazwisko rodowe K., rubrykę data urodzenia i miejsce urodzenia ojca pozostawiono niewypełnioną.

Decyzją z dnia 15 maja 2013 r. zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał J. K. rentę rodzinną po ojczymie J. R..

Matka odwołującej, E. K., zmarła (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał odwołanie za niezasadne. Zauważył, że dodatek dla sieroty zupełnej przysługuje na podstawie art. 76 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatek przysługuje do renty rodzinnej, natomiast sam fakt przyznania renty rodzinnej nie powoduje automatycznie prawa do dodatku sierocego. Tym samym śmierć matki biologicznej dziecka i jego ojczyma nie uprawnia do dodatku sierocego. Sąd zauważył, że w art. 76 chodzi o sieroctwo biologiczne. Wskazał, że sierotą zupełną jest dziecko, którego oboje rodzice nie żyją lub gdy jedno z nich nie żyje, a drugie nie jest znane. Jednakże nie można tej oceny rozciągać na sytuację, gdy ojciec nie utrzymuje kontaktów z dzieckiem. W ocenie Sądu na tle przedstawionego stanu faktycznego, a przede wszystkim analizy odpisu zupełnego aktu urodzenia J. K., nie można wywieść wniosku, że ojciec odwołującej nie żyje lub nie jest znany. Podstawy takiej nie daje akt urodzenia, bowiem w przypadku gdy ojciec jest nieznany (nie działa domniemanie ojcostwa, nie było uznania dziecka, ani ustalenia ojcostwa), zgodnie z art. 34 dekretu Prawo o aktach stanu cywilnego z 8 czerwca 1955 r., w akcie czyni się stosowną adnotację. W przypadku ubezpieczonej takiej adnotacji brak. Powyższe uchybienie powoduje, że nie zostały usunięte wątpliwości, czy ojciec odwołującej rzeczywiście nie jest znany a jego dane są fikcyjne. W toku postępowania nie przedstawiono poza odpisem aktu urodzenia innych dowodów na okoliczność, że ojciec dziecka nie jest znany. Nie wiadomo też czy ojciec żyje. W ocenie Sądu brak formalny w akcie urodzenia, powoduje, że odwołująca nie udowodniła , że jest sierotą zupełną.

Apelację od wyroku złożyła przedstawiciel ustawowy odwołującej. Wskazała, że Sąd błędnie przyjął, iż ubezpieczona nie jest sierotą zupełną. Wniosła o przyznanie żądanego świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest prawo do dodatku dla sieroty zupełnej. Zgodnie z art. 76 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U.2013.1440 z zm.) przysługuje on uprawnionej do renty rodzinnej sierocie zupełnej.

Sąd Okręgowy odmówił wnioskodawczyni prawa do tego świadczenia, przyjmując, że nie ma dowodów na to, iż jest ona sierotą zupełną w rozumieniu tego przepisu. Sąd pierwszej instancji założył przy tym, że w artykule 76 ustawy chodzi o sieroctwo biologiczne, a więc wynikające z obumarcia obojga rodziców. Przyjął również sieroctwo zupełne zachodzi także i wtedy gdy matka biologiczna nie żyje a ojciec naturalny nie jest znany (np. nie jest ustalone ojcostwo). Zaznaczył jednakże stanowczo, że nie można tej oceny rozciągać na sytuację, gdy ojciec nie utrzymuje kontaktów z dzieckiem. W przypadku odwołującej, Sąd Okręgowy ustalił, że niewątpliwie jej matka nie żyje. Nie można natomiast stwierdzić, że jej ojciec jest osobą nieznaną. Sąd pierwszej instancji dowodził tu, że zgodnie z prawem o aktach stanu cywilnego obowiązującego w momencie urodzin ubezpieczonej (w 1957 r.), okoliczność, iż ojciec jest nieznany musiała być odnotowana w akcie urodzenia. Tu takiej adnotacji nie ma. To powoduje, zdaniem Sądu Okręgowego, że nie zostały usunięte wątpliwości czy rzeczywiście ojciec ubezpieczonej nie jest znany, a zatem nie można J. K. uznać za sierotę zupełną.

Sąd Apelacyjny nie podziela powyższej argumentacji. Akceptuje oczywiście wykładnię przepisu art. 76 i przyjmuje, że sierotą zupełną jest także osoba, której jeden rodzic zmarł, natomiast drugi nie jest znany, jak również tezę, że z sieroctwem nie mamy do czynienia, gdy jeden z rodziców nie utrzymuje żadnych kontaktów ze swym dzieckiem. Jednakże uważa za niezasadne stanowisko, że w okolicznościach tej sprawy nie ma podstaw do przyjęcia, że ojciec J. K. jest nieznany.

Jak już wspomniano Sąd Okręgowy oparł się na ścisłej wykładni przepisów dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.1955.25.151 z zm.). Jego art. 34 stanowi, że w przypadku gdy według przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie istnieje domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki, a nie doszło do uznania dziecka lub ustalenia ojcostwa kierownik urzędu stanu cywilnego wpisze do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca - nazwisko matki i uczyni o tym w akcie adnotację w rubryce "Uwagi". W ocenie Sądu Okręgowego brak takiej adnotacji, w przypadku aktu urodzenia J. K., nie pozwala uznać, że jej ojciec jest nieznany. Jest to stanowisko zbyt daleko idące. Trzeba bowiem przede wszystkim dostrzec to, że w rubryce nazwisko ojca wpisano (...). Jest to nazwisko rodowe matki. Zaś taką procedurę tj, wpisanie nazwiska matki jako nazwiska ojca, gdy nie jest on ustalony, przewidywał wprost art. 34 ust. 2 Prawa o aktach stanu cywilnego. Zatem jeżeli nie zakładamy, że znanym ojcem dziecka jest ktoś z najbliższej rodziny lub osoba nosząca to samo nazwisko (co nie jest prawdopodobne i brak jest na to jakichkolwiek dowodów), to można z pełnym przekonaniem twierdzić, iż ojciec jest nieznany. Podobny wniosek nasuwają niewypełnione rubryki dotyczące daty urodzenia ojca, miejsca urodzenia i miejsca zamieszkania. Przypomnieć trzeba, że w świetle prawa ojciec jest znany jedynie gdy działa domniemanie jego ojcostwa (w związku z małżeństwem z matką) lub też gdy uznał on ojcostwo lub je ustalono. Jak wskazywał art. 34 ust. 1 dekretu, podobnie jak czyni to art. 42 ust. 1 obecnie obowiązującej ustawy z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (j.t. Dz.U.2011.212.1264 z zm.) jedynie wówczas wpisuje się dane ojca zgodne z rzeczywistością. Artykuł 32 pkt 3 dekretu nakazywał umieścić wówczas w akcie urodzenia nazwisko i nazwisko rodowe, imię, zawód, miejsce urodzenia, datę urodzenia lub rok urodzenia i miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka. W innym przypadku, a więc a contrario gdy ojciec jest nieznany, wpisuje się do akt urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe - nazwisko matki. I są to jedyne dane jakie umieszcza się gdy ojciec nie jest znany. Zatem i brak wypełnienia innych rubryk w tym przypadku potwierdza konkluzję, że akt urodzenia J. K., dotyczy ojca nieznanego.

Zgodnie z art. 4 ustawy z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Skoro na podstawie przedmiotowego aktu urodzenia odwołującej można stwierdzić, że jej ojciec jest nieznany, to okoliczność ta nie musi być dowodzona jakimikolwiek innymi środkami.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny zmienia w tym zakresie ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje, że ubezpieczona jest sierotą zupełną wobec śmierci jej biologicznej matki i faktu, że jej biologiczny ojciec jest nieznany.

Konsekwencją tego jest stwierdzenie, że wnioskodawczyni nabyła prawo do dodatku dla sieroty zupełnej, spełniła bowiem wszystkie warunki wynikające z art. 76 ustawy emerytalnej (niewątpliwie ma prawo do renty rodzinnej). Wobec tego konieczna stała się zmiana, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego i przyznanie J. K. żądanego świadczenia, począwszy od 1 marca 2013 r. (mając na względzie datę złożenia wniosku i treść art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej).

O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 4 k.p.c., przyjmując że składa się na nie opłata od apelacji.