Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Krystyna Hadryś

Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Sędzia SR (del.) Anna Hajda (spr.)

Protokolant Renata Krzysteczko

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa P. P.

przeciwko E. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 15 października 2013 r., sygn. akt I C 613/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.454 zł (dwa tysiące czterysta pięćdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Anna Hajda SSO Krystyna Hadryś SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Ca 183/14

UZASADNIENIE

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 25.075,94 zł z ustawowymi odsetkami od 31 listopada 2012r. oraz zasądzenia kosztów procesu. W uzasadnieniu żądania wskazał, że strony pozostając we wspólności majątkowej małżeńskiej zawarły 18 stycznia 2009r. umowę kredytu hipotecznego walutowego z Bankiem (...)w G. z przeznaczeniem na spłatę kredytu hipotecznego pobranego na budowę domu w P.. Powód podał również, że w dniu 12 stycznia 2011r. strony zawarły dwie umowy: majątkową umowę małżeńską, na podstawie której ustanowiły rozdzielność majątkową oraz umowę o podział majątku wspólnego. Od chwili ustanowienia rozdzielności majątkowej powód dokonał spłaty rat kredytowych na rzecz banku w łącznej wysokości 50.151,89 zł, a dochodzona kwota stanowi równowartość połowy spłaconej kwoty.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 18 lutego 2013r. w sprawie sygn. I Nc 243/13 uwzględniono powództwo w całości.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Wskazała, że porozumieniem z 21 stycznia 2011r. strony dokonały podziału pozostałej części majątku wspólnego. Zgodnie z postanowieniami umowy powód otrzymał cały majątek zgromadzony i związany z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą pod firmą PW (...) – P. P.. Wskazała, że powód zobowiązał się do spłaty miedzy innymi kredytu hipotecznego zwalniając ją z obowiązku jego spłaty.

W piśmie procesowym z 9 maja 2013r. powód podnosił, że umowa z 12 stycznia 2011r. nie stanowiła umowy o częściowy podział majątku wspólnego. Wskazał, że intencją zawartego porozumienia było postanowienia zawarte w § 10 dotyczące prowadzenia życia prywatnego, a nadto zaprzeczył by zwalniał pozwaną z długu związanego ze spłatą kredytu. Zgodnie z treścią porozumienia miała ona zostać zwolniona z obowiązku spłaty wyłącznie jednego zobowiązania, a to kredytu nr (...), zaciągniętego na firmę powoda. Podnosił przy tym, że porozumienie nie jest wykonywane z przyczyn leżących po stronie pozwanej, wobec czego należy przyjąć, iż wygasło.

Pozwana w kolejnych pismach procesowych podtrzymała swoje stanowisko w sprawie dodatkowo wskazując, że zawarte w § 8 ust. 2 postanowienie stanowi w istocie zwolnienie z długu, a w razie wątpliwości winno być interpretowane przy uwzględnieniu art. 376 § 1 kc.

Na rozprawie w dniu 1 października 2013r. powód wywodził, ze zawarte przez strony porozumienie jest dotknięte nieważnością, bowiem narusza wynikającą z art. 23 kro zasadę równości praw i obowiązków małżonków, ewentualnie wygasło na skutek niewykonywania w zakresie służebności mieszkania i „nieingerowania” w życie prywatne.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 października 2013r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 25.075,94 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2012r. nadto zasądził od pozwanej na rzecz powoda 3.671 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 2.400 zł kosztów zastępstwa procesowego.

Orzeczenie powyższe zapadło przy ustaleniu, że powód i pozwana zawarli związek małżeński 16 kwietnia 1994r. Strony nadal są małżeństwem. W dniu 18 listopada 2009r. małżonkowie zawarli z Bankiem (...)w G. umowę kredytu hipotecznego walutowego nr (...), z przeznaczeniem na spłatę kredytu hipotecznego pobranego na budowę domu w P. przy ul. (...). Zgodnie z postanowieniami umowy bank udzielił małżonkom kredytu na kwotę 100.000 euro (400.000 zł), który strony miały spłacić w 300 miesięcznych ratach począwszy od 18 listopada 2009r. do 20 listopada 2034r.

W dniu 12 stycznia 2011r. małżonkowie zawarli w formie aktu notarialnego umowę majątkową małżeńską, na mocy której ustanowili rozdzielność majątkową. W tym samym dniu zawarli również umowę o podział majątku wspólnego. Zgodnie z § 2 przedmiotowej umowy w skład majątku objętego wspólnością ustawową wchodziły dwie nieruchomości: niezabudowana działka położona w P. w rejonie ul. (...) o pow. 5,35.99 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) oraz nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym położona w P., w rejonie ul. (...), o pow. 2,61.16 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), obciążona dwiema hipotekami na rzecz Banku (...)w G.. Zgodnie z postanowieniami umowy strony dokonały podziału majątku wspólnego w ten sposób, że obie nieruchomości nabyła pozwana, bez obowiązku spłaty na rzecz P. P.. Małżonkowie oświadczyli, że wyrażają zgodę na taki podział oraz w związku z zawartą umową nie będą mieć w przyszłości względem siebie żadnych roszczeń pieniężnych i niepieniężnych. Jednocześnie pozwana ustanowiła na rzecz powoda na zabudowanej nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), nieodpłatną i dożywotnią służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie swobodnego zamieszkiwania w budynku mieszkalnym numer (...) na dotychczasowych zasadach oraz na prawie korzystania z obejścia wokół tego budynku.

Sąd ustalił także, że małżonkowie pozostawali w konflikcie, a powód zobowiązał się przejąć zobowiązania finansowe wynikające z kredytów w zamian za nieingerowanie przez pozwaną w jego życie prywatne.

W dniu 21 stycznia 2011r. strony zawarły w formie pisemnej „porozumienie”. Na jego podstawie powód zobowiązał się do spłaty kredytu hipotecznego nr (...) i pożyczki hipotecznej nr (...), zaciągniętych w Banku Spółdzielczym, na ogólną kwotę 700.000 zł, a nadto zobowiązał się ponosić koszty mediów dotyczących nieruchomości w P. przy ul. (...) oraz wszelkie koszty związane z utrzymaniem i funkcjonowaniem stajni (§ 8 ust 4 porozumienia). Oświadczeniem zawartym w § 8 ust. 5 porozumienia powód zwolnił pozwaną z długu dotyczącego kredytu nr (...)- (...)- (...)- (...) dla firmy (...), który przejął w całości do spłaty. Nadto małżonkowie ustalili, że każde z nich będzie prowadziło prywatne życie, a żadna ze stron nie będzie ingerowała w sposób prowadzenia życia, przy czym zachowanie każdej ze stron nie będzie miało wpływu na warunki ustalone w porozumieniu oraz rozstrzygnięcie ewentualnych sporów (§10 porozumienia).

Po zawarciu porozumienia stosunki między małżonkami nie uległy poprawie. Małżonkowie wspólnie mieszkali w budynku posadowionym na nieruchomości w P.. W sierpniu 2012r. miała miejsce interwencja Policji, po której powód opuścił wspólny dom, a następnie wynajął dom w N..

W okresie od 12 stycznia 2011r. do 18 października 2012r. powód spłacał z majątku odrębnego raty kredytowe na poczet kredytu udzielonego małżonkom. Łącznie w tym okresie wpłacił na rzecz banku kwotę 50.151,89 zł. Pismem z 16 listopada 2012r. powód wezwał pozwaną do zapłaty połowy tej kwoty w terminie do 30 listopada 2012r. Wezwanie pozostało bezskuteczne.

Wskazując na treść art. 23 – 30 kro Sąd Rejonowy uznał zawarte między małżonkami w dniu 21 stycznia 2011r. porozumienie za sprzeczne z wynikającymi z tych przepisów zasadami regulującymi prawa i obowiązki stron w małżeństwie. Sąd podkreślał, że w § 10 porozumienia małżonkowie w zasadzie zdecydowali o wprowadzeniu zakazu ingerencji w życie prywatne drugiej strony, co pozostawało w sprzeczności z przepisami prawa i godziło w instytucję małżeństwa. W rezultacie Sąd uznał zawarte porozumienie za nieważne w świetle art. 58 § 1 kc. Podkreślając wagę postanowienia zawartego w § 10 porozumienia, a w szczególności wskazując, że było ono podstawą przyjęcia przez powoda na siebie licznych zobowiązań, Sąd doszedł do przekonania, iż nieważnością objęte jest całe porozumienie, bowiem bez spornych zapisów do porozumienia między stronami w ogóle by nie doszło. Konsekwencją uznania za nieważne porozumienia zawartego między małżonkami w dniu 21 stycznia 2011r. było ustalenie, że na jego mocy nie doszło do zwolnienia pozwanej z długu, ani wyłączenia żądania regresowego powoda względem pozwanej po zaspokojeniu wierzyciela, a tym samym powodowi przysługiwało prawo żądania od pozwanej połowy tego co świadczył na rzecz banku. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 kc zasądzając je od dnia następnego po upływie wyznaczonego pozwanej, pismem z dnia 16 listopada, terminu. Koszty procesu rozliczono w oparciu o art. 98 kpc zasądzając je od pozwanej, jako strony przegrywającej proces.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana. Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 58 § 1 kc przez jego błędne zastosowanie i w przyjęcie, że sprzeczność z prawem dotycząca jednego z postanowień zawartego przez strony 21 stycznia 2011r. porozumienia skutkuje nieważnością całego porozumienia. Nadto zarzuciła naruszenia przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 kpc przez dowolną ocenę materiału dowodowego poprzez uznanie za kluczowe dla ustalenia woli stron, jaka przyświecała im przy zawieraniu porozumienia oraz uznanie za w pełni wiarygodne zeznań S. L., który reprezentuje powoda w innych sprawach. Za sprzeczne z zasadami wynikającymi z art. 233 § 1 kpc apelująca uznała również uznanie za wiarygodne zeznań złożonych w charakterze strony przez powoda w sytuacji, gdy z ich treści wynika, że leczył się psychiatrycznie, a w chwili przesłuchania znajdował się pod wpływem leków oraz całkowite pominięcie przy ustalaniu woli stron dowodów świadczących o tym, jaka była wola pozwanej przy zawieraniu porozumienia i w rezultacie ustalenie zgodnej woli stron jedynie na zeznaniach powoda oraz osoby trzeciej – świadka S. L., co skutkowało naruszeniem art. 65 § 2 kc przez błędną interpretację zamiaru stron oraz celu porozumienia. Z ostrożności procesowej pozwana zarzuciła ponadto naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 kc przez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy roszczenie powoda, który sam przyjął na siebie zobowiązanie do spłacenie kredytu w całości, należało uznać za nadużycie prawa podmiotowego. W oparciu o tak podniesione zarzuty pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa. Ewentualnie wnosiła o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Nadto wniosła o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądami obu instancji.

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanej kosztów procesu. W uzasadnieniu wywodził, że orzeczenie Sądu pierwszej instancji jest trafne i znajduje podstawę w zgromadzonym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej musiała odnieść skutek.

Podkreślenia wymaga, iż ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia są prawidłowe i w pełni znajdują potwierdzenie w zgromadzonych dowodach. Zostały one poddane wnikliwej ocenie, zgodnej z wypływającymi z treści art. 233 kpc dyrektywami. Z tych to przyczyn Sąd Okręgowy podzielił je i przyjął za własne. W sposób prawidłowy przytoczono również przepisy prawa. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego doprowadziła jednak Sąd Odwoławczy do odmiennych wniosków niż Sąd Rejonowy.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgłoszony przez powoda w piśmie datowanym na 25 lutego 2014r. wniosek dowodowy powoda zmierzający do wykazania okoliczności świadczących o nękaniu powoda przez pozwaną, agresywnych zachowań wobec niego, prowokowania go i wszczynania awantur przez pozwaną, podlegał oddaleniu. Stosownie do treści art. 381 kpc Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Zgłoszony wniosek dowodowy zmierzał do wykazania okoliczności, które były już podnoszone w toku postępowania przed Sadem pierwszej instancji. Nadto okoliczności te nie mają waloru istotności dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z tych przyczyn zgłoszony na etapie postępowania odwoławczego wniosek podlegał oddaleniu.

Przechodząc do analizy zarzutów apelacji należy podkreślić, że Sąd Odwoławczy rozważał znaczenie treści § 10 porozumienia zawartego przez strony postępowania w dniu 21 stycznia 2011r. Analiza jego treści doprowadziła Sąd Okręgowy do innych konstatacji niż Sąd pierwszej instancji. Ustalając znaczenie wskazanego postanowienia przedmiotowego porozumienia nie można tracić z pola widzenia, że zostało ono zawarte po uprzedniej konsultacji z prawnikiem. Okoliczność ta nie budzi wątpliwości w świetle zeznań świadka S. L. oraz stron postępowania. Mając powyższe na uwadze, przy uwzględnieniu logiki oraz zasad doświadczenia życiowego, gdyby istotnie dla którejś ze stron znaczenie podstawowe miało porozumienie dotyczące życia prywatnego, nie ingerowania wzajemnego w tę sferę życia każdego z małżonków, to w ocenie Sądu Okręgowego znalazłoby to wyraz w porozumieniu, a w szczególności takie postanowienie przybrałoby inną formę i znalazło się w innym miejscu umowy.

Analizując konstrukcję porozumienia należy zwrócić uwagę, że w przeważającej większości jego postanowień umownych zawarte są zobowiązania. Taką treść i taką formę mają zwłaszcza zobowiązania, które powód przyjmuje na siebie na podstawie tego dokumentu. Natomiast zgodnie z treścią § 10 strony jedynie przyjmują do wiadomości pewną okoliczność, a mianowicie, że każdy z małżonków będzie prowadził swoje prywatne życie, a żadna ze stron nie będzie ingerowała w sposób jego prowadzenia. W żadnym zakresie wykonanie pozostałych punktów porozumienia nie zostało uzależnione od właściwej realizacji postanowień § 10 porozumienia i odwrotnie. Co więcej, z treści wskazanego paragrafu wynika jednoznacznie, że małżonkowie ustalili, iż zachowanie każdej ze stron porozumienia nie będzie miało wpływu na warunki ustalone w przedmiotowym porozumieniu oraz na rozstrzygnięcie ewentualnych sporów. W rezultacie choć faktycznie treść § 10 porozumienia, co prawidłowo wskazał Sąd pierwszej instancji, stoi w sprzeczności z konstrukcją, powołanych w pisemnych motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia, przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie może skutkować nieważnością całego zawartego przez małżonków w dniu 21 stycznia 2011r. porozumienia. Sąd Okręgowy przyjmuje, że porozumienie to miało na celu uregulowanie pewnych kwestii związanych ze stosunkami majątkowymi stron, o czym, w ocenie Sądu Odwoławczego, świadczy dodatkowo fakt powoływania się w treści porozumienia przez małżonków na zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. K. w dniu 12 stycznia 2011r. umowę dotyczącą podziału majątku wspólnego. A zatem porozumienie to było niejako uściśleniem zawartej umowy i uszczegółowieniem rozwiązań oraz kwestii dotyczących stosunków majątkowych między stronami.

Mając na uwadze powyższe rozważania należało uznać postanowienia poszczególnych punktów, zawartego przez strony w dniu 21 stycznia 2011r., porozumienia za wiążące. Uznanie ich za prawnie wiążące skutkowało z kolei koniecznością rozważenia, czy rzeczywiście, wobec treści § 8 pkt 4 porozumienia, powód zobowiązał się do spłaty kredytu hipotecznego nr (...) i pożyczki hipotecznej nr (...), zaciągniętych w Banku Spółdzielczym, na ogólną kwotę 700.000 zł i czy to zobowiązanie stanowiło jednocześnie zwolnienie pozwanej od obowiązku zwrotu na jego rzecz kwot, które uiścił tytułem spłaty wierzyciela – banku.

Analizując całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należało uznać ze istotnie tak było. Dokonując prawnej oceny zagadnienioa należy mieć na uwadze treść art. 376 § 1 kc, zgodnie z którym, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie małżonkowie, mocą porozumienia zawartego 21 stycznia 2011r., ustalili, że zobowiązanie wobec banku będzie w całości realizował powód. Takie uregulowanie wzajemnych stosunków między małżonkami wyklucza zatem uprawnienie powoda do żądania od pozwanej zwrotu części spełnionego już na rzecz wierzyciela świadczenia. O takim własnie zamiarze stron, w ocenie Sądu Odwoławczego, świadczy dodatkowo treść § 8 pkt 7 porozumienia, w którym zostało zawarte oświadczenie pozwanej, że spełnienie przez powoda warunków określonych w § 8 i § 7 porozumienia wyczerpuje wszelkie roszczenia pozwanej wobec powoda.

K ierując się powyższą argumentacją, na podstawie art. 386 § 1 kpc, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w sposób wskazany w sentencji. Zmiana zaskarżonego orzeczenia pociągnęła za sobą również zmianę w zakresie kosztów procesu, którymi w całości obciążono powoda jako stronę przegrywającą proces. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i § 3 kpc oraz § 8 pkt 1 kpc. Złożył y się na nie opłata od apelacji w kwocie 1.254 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 1.200 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 461 t.j.).

SSR (del.) Anna Hajda SSO Krystyna Hadryś SSO Gabriela Sobczyk