Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie:SSA Jacek Zajączkowski (spr.)

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2012 r. w Łodzi

sprawy W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 18 listopada 2011 r., sygn. akt: VIII U 1094/11;

1.  zmienia zaskarżony wyrok tylko w ten sposób, że przyznaje W. K. prawo do emerytury od 21 maja 2011 roku;

2.  oddala apelację w pozostałej części.

Sygn. akt III AUa 254/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 czerwca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił W. K. prawa do emerytury na tej podstawie, iż do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy nie uznał okresu zatrudnienia w (...) od 1 września 1966 r. do 22 czerwca 1969 r., gdyż w tym czasie wnioskodawca zajmował stanowisko ucznia. Nie uznał także okresu od 23 czerwca 1969 r. do 20 października 1969 r. z uwagi na brak dokumentów potwierdzających pracę stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych oraz z powodu rozbieżności w nazewnictwie zajmowanego stanowiska pomiędzy świadectwem pracy wystawionym przez zakład pracy, a przedłożonym angażem.

Odwołanie od decyzji ZUS w dniu 11 lipca 2011 r. złożył wnioskodawca wnosząc o jej zmianę i przyznanie emerytury. W uzasadnieniu wskazał, iż w warunkach szczególnych pracował w Zakładach (...) od 31 marca 1980 r. do 31 maja 1984 r. i od 1 lipca 1984 r. do 28 sierpnia 1987 r. W tym ostatnim wykonywał pracę robotnika magazynu tworzyw sztucznych (azbest).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2011 roku wnioskodawca poparł odwołanie. Wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Zakładach (...) od 1 czerwca 1984 r. do 28 sierpnia 1987 r. Co od okresu pracy w Zakładzie (...) oświadczył, że nie jest w stanie udowodnić wykonywania tam pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 18 listopada 2011 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał W. K. prawo do emerytury od dnia 1 maja 2011 roku.

Powyższe orzeczenie zapadło na gruncie następujących ustaleń faktycznych:

Wnioskodawca W. K. urodził się 16 stycznia 1950 r. Od 1997 r. pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną na okres do 30 czerwca 2013 r.

W dniu 30 maja 2011 r. wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o emeryturę.

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 25 lat, 2 miesiące i 8 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Organ rentowy jako okres pracy w warunkach szczególnych uwzględnił wnioskodawcy okres pracy w wymiarze 13 lat, 6 miesięcy i 16 dni, to jest okresy zatrudnienia: w Zakładach (...) od 2 października 1972 r. do 15 lipca 1975 r.; w Zakładach (...) S.A. od 20 listopada 1975 r. do 11 lipca 1978 r.; w Zakładach (...) od 31 marca 1980 r. do 31 maja 1984 r.; w Zakładach (...) „9-go M." od 1 września 1987 r. do 19 grudnia 1987 r.; w Zakładach (...) od 5 stycznia 1989 r. do 24 lipca 1989 r., od 16 sierpnia 1989 r. do 1 października 1989 r., od 10 października 1989 r. do 31 grudnia 1989 r., od 16 marca 1990 r. do 31 maja 1990 r., od 1 lipca 1990 r. do 31 lipca 1990 r., od 1 listopada 1990 r. do 28 lutego 1991 r. i od 1 marca 1991 r. do 30 listopada 1993 r.

W Zakładach (...) w Ł. wnioskodawca był zatrudniony od 1 września 1966 r. do 20 października 1969 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 20 czerwca 1994 r. ostatnio był zatrudniony na stanowisku pomocy drukarza.

W Zakładach (...) w Ł. wnioskodawca został zatrudniony na podstawie zawartej w dniu 1 września 1966 r. umowy o naukę, jednocześnie był uczniem (...) Szkoły Zawodowej. Zgodnie z umową szkolenie miało trwać trzy lata to jest od 1 września 1966 r. do 31 sierpnia 1969 r. i odbywać się miało zgodnie z obowiązującym programem nauczania. W pierwszym roku nauki wnioskodawca miał otrzymywać wynagrodzenie w kwocie 150 zł miesięcznie, w drugim - 320 zł miesięcznie, a w trzecim - w wysokości najniższej kategorii płacowej.

Po zakończeniu nauki w (...) Szkole Zawodowej z dniem 23 czerwca 1969 r. wnioskodawca zgodnie z angażem z 27 czerwca 1969 r. został zatrudniony na stanowisku przepuszczacza podkładki. Zgodnie z kartami obiegowymi zmian w stosunku pracy i opiniami o pracowniku po zakończeniu nauki w szkole wnioskodawca został zatrudniony na drukarni rotacyjnej jako pomoc przy drukarzu.

Od 31 marca 1980 r. do 28 sierpnia 1987 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 27 sierpnia 1987 r. wnioskodawca ostatnio zajmował stanowisko robotnika magazynu.

Zgodnie z umową o pracę i angażami wnioskodawca kolejno zajmował stanowiska:

-

od 31 marca 1980 r. - praser;

-

od 1 czerwca 1981 r. - ślusarz-gratowacz;

-

od 1 lipca 1981 r. - praser;

-

od 1 stycznia 1983 r. - praser-tabletkarz;

-

od 2 stycznia 1984 r. - praser;

-

od 1 czerwca 1984 r. - robotnik magazynu na magazynie HZ-46.

Zakłady (...) (dawniej Zakłady (...)) zostały przekształcone w (...) Spółkę Akcyjną.

W dniu 30 kwietnia 2010 r. (...) Spółka Akcyjna wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym zaświadczyła, iż wnioskodawca w okresie od 31 marca 1980 r. do 31 maja 1984 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku prasera wymienionym w dziale IV poz. 17 pkt. 2 wykazu A.

W świadectwie pracodawca wskazał, iż charakter pracy został określony ściśle wg wykazu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r., gdyż stanowisko praser odpowiada stanowisku formierz wyrobów z tworzyw sztucznych.

W dniu 1 czerwca 2010 r. (...) Spółka Akcyjna wystawiła wnioskodawcy kolejne świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym zaświadczyła, iż wnioskodawca w okresie od 31 marca 1980 r. do 31 maja 1984 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę „produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli" na stanowisku praser tworzyw sztucznych wymienionym w dziale IV poz. 17 pkt. 2 wykazu A.

W świadectwie pracodawca wskazał, iż charakter pracy został określony ściśle wg wykazu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r., gdyż stanowisko praser tworzyw sztucznych odpowiada stanowisku formierz wyrobów z tworzyw sztucznych .

Okres pracy w Zakładach (...) od 31 marca 1980 r. do 31 maja 1984 r. organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych .

Zakłady (...) zajmowały się przetwórstwem tworzyw sztucznych, w tym tworzyw zawierających w swoim składzie azbest. W procesie produkcji azbest był wykorzystywany do 1986 r. W maju 1986 r. zamiast azbestu wprowadzony został inny wypełniacz.

Jako robotnik magazynu wnioskodawca pracował w okresie od 1 czerwca 1984 r. do 28 sierpnia 1987 r. w magazynie mieszczącym się przy ul. (...). Był to magazyn, w którym składowane były tworzywa sztuczne typu tworzywa fenolowe, różnego rodzaju bakelity, melamina (to jest żywica do produkcji tworzyw sztucznych), włókna szklane, a także tworzywa azbestowe. Tworzywo sztuczne składało się z żywicy, a ich napełniaczem był azbest, bakelit, mączka drzewna, włókno szklane. Żywice były formaldehydowe, fenolowe, melaminowe. Wszystkie one były szkodliwe dla zdrowia. W magazynie były także przechowywane pudełka, opakowania tekturowe.

W magazynie tym było kilka (2-4) pomieszczeń magazynowych, w sumie zajmowały około 500-600 m . Azbest był w postaci sproszkowanej, przechowywany w papierowych workach, ale i jako element składowy innych tworzyw. Tworzywa sztuczne były także w postaci sypkiej, w workach o wadze około 25 kg. Worki były na paletach - jedna ważyła około tony. Wnioskodawca brał palety na wózek widłowy i przewoził je na salę produkcyjną. Opakowania zajmowały może 25 % powierzchni magazynu, a pozostałą tworzywa sztuczne, bakelity, w tym azbest około 25 %. Wnioskodawca pomagał także przy rozładunku przywiezionych na magazyn tworzyw.

Na magazynie wnioskodawca pracował sam, dostawał do pomocy jednego z pracowników produkcyjnych. Pracował przez 8 godzin dziennie w godzinach od 7.00 do 15.00, także w soboty. Zdarzało się że pracował w godzinach nadliczbowych. Wnioskodawca miał biurko bezpośrednio w magazynie. Osobnego kantorka nie miał.

Poza magazynem głównym przy ul. (...) były także magazyny na ul. (...), ul. (...), a także przy pl. (...). Ten ostatni był magazynem elektrycznym. Wnioskodawca ubiegał się u następcy prawnego pracodawcy o wystawienie świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych także za okres pracy w charakterze magazyniera. Zakład pracy odmówił mu wystawienia takiego świadectwa, gdyż w aktach kadrowych figurował jako osoba zatrudniona na magazynie przy pl. (...).

Oceniając dowód z zeznań świadków Sąd uznał je za w pełni wiarygodne, spójne i konsekwentne. Świadkowie pracowali z wnioskodawcą w spornych latach w Zakładach (...), zgodnie i obszernie opisali czym zajmował się wnioskodawca, a ich zeznania korespondują z tym co podał wnioskodawca.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sad Okręgowy powołując się na treść art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm) uznał, iż wnioskodawca spełnia wszystkie wymagane ustawą warunki do przyznania mu wcześniejszej emerytury, w szczególności legitymuje się spornym ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji z poczynionych ustaleń wynika, iż niewątpliwe w okresie, co najmniej od 1 czerwca 1984 r. do 30 kwietnia 1986 r., odwołujący wykonywał prace w magazynie, w którym przechowywany był azbest. Data końcowa tego okresu nie pokrywa się z datą zakończenia pracy przez wnioskodawcę, gdyż z zeznań świadków wynika , że azbest był w zakładzie przetwarzany do końca kwietnia 1986 roku, a następnie zastąpiono go innym wypełniaczem. Tak więc jedynie ten okres sąd pierwszej instancji uznał za okres pracy w warunkach szkodliwych.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów w postaci dokumentacji pracowniczej nie pozwalał uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych zakwestionowana przez organ rentowy pracę w Zakładach (...) od 1 września 1966 r. do 20 października 1969 r.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t. jedn. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227) oraz § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz.43 ) poprzez ustalenie, że odwołujący się spełnił ustawowe przesłanki do nabycia emerytury oraz naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. polegające na wydaniu wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie w całości odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do o ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł, iż Sąd Okręgowy ustalił prawo do emerytury w oparciu o wskazane wyżej przepisy od 1.05.2011 r. tj. od daty zgłoszenia wniosku, naruszając w sposób rażący dyspozycję art. 184 ust.2 ustawy emerytalnej stanowiącą o wymogu rozwiązania stosunku pracy. Wnioskodawca nie pozostaje w zatrudnieniu od 21.05.2011 r. co sąd I instancji całkowicie pominął.

Niezależnie od powyższego w ocenie strony skarżącej ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego w zakresie udowodnienia przez w wnioskodawcę 15 letniego okresu świadczenia pracy w szczególnych warunkach są bezpodstawne i oparte na dowolnym uznaniu spornego okresu tj. z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodu.

Według apelującego sąd pierwszej instancji dokonując ustaleń faktycznych w sposób dowolny przyjął za pracę w szczególnych warunkach, zatrudnienie wnioskodawcy w okresie od 1.06.1984r. do 28.07.1987r. w Zakładach (...)- bez względu na wystawione w tym zakresie świadectwo wykonywania takiej pracy, a ograniczające zatrudnienie w szczególnych warunkach do okresu od 31.03.1980r. do 31.05.1984r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest częściowo zasadna, bowiem skutkuje zmianą wyroku w części dotyczącej daty przyznana świadczenia. W pozostałym natomiast zakresie apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji w sposób uprawniony przyjął, iż wnioskodawcza spełnia wszystkie wymagane prawem przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury, znajdujące uzasadnienie w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy i treści obowiązujących i powołanych w uzasadnieniu wyroku, przepisach prawa materialnego.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie zaś z treścią§ 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Pracą w warunkach szczególnych jest przy tym praca świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wskazanych w załączniku A do rozporządzenia z 7.02.1983r. (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Bezspornie, organ rentowy uznał za udowodniony okres 13 lat 6 miesięcy i 16 dni pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a sporne było jedynie, iż w warunkach szczególnych, wnioskodawca pracował także od 1.06.1984 r. do 28.07.1987 r w Zakładach (...).

Dla wyjaśnienia charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z zeznań świadków oraz wnioskodawcy, których zeznania skonfrontował z załączonymi do sprawy dowodami w postaci dokumentów w szczególności świadectwem pracy wystawionym przez pracodawcę odwołującego z dnia 30 kwietnia 2010roku i na tej podstawie, wyprowadził trafny wniosek, iż ubezpieczony był zatrudniony stale i pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze pracownika magazynu, na którym składowane były tworzywa sztuczne, różnego rodzaju bakelity oraz używane przy ich produkcji żywice i ich wypełniacze, w tym azbest, a zatem tworzywa szkodliwe dla zdrowia, a zatem świadczył prace w warunkach szczególnych o których mowa w dziale VII poz. 9 w/w rozporządzenia.

Powyższych wniosków Sądu Okręgowego nie podważają zarzuty organu rentowego, który w sposób polemiczny kwestionują prawidłowe ustalenia sądu pierwszej instancji w zakresie wykonywanej pracy przez wnioskodawcę w spornym okresie. Swoje twierdzenia organ rentowy wywodzi jedynie ze świadectwa pracy ubezpieczonego - którym następca prawny pracodawcy ubezpieczonego nie potwierdził jego pracy w warunkach szczególnych, nie odnosząc się do szczegółowych ustaleń Sądu Okręgowego na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego. Ponadto organ rentowy w zarzutach apelacji całkowicie pominął fakt przeprowadzonych dowodów w postaci przesłuchania świadków i wnioskodawcy na okoliczność wykonywania przez niego pracy w warunkach szczególnych formułując jedynie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jednakże bez wskazania jakie kryteria sędziowskiej oceny dowodów zostały naruszone, przedstawiając jedynie własną ocenę zasadności odwołania ubezpieczonego. Oczywistym jest, że w postępowaniu przed organem rentowym, Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje oceny prawa do świadczenia w oparciu o dokumenty potwierdzające przebieg zatrudnienia takie jak np. świadectwo pracy. Jednakże w postępowaniu przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w którym nie obowiązują żadne ograniczenia dowodowe w tym zakresie, organ rentowy nie może kwestionować zasadności rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji całkowicie w oderwaniu od ustaleń faktycznych dokonanych na podstawie dowodów przeprowadzonych w toku postępowania.

Jak wynika bowiem z materiału dowodowego sprawy, wnioskodawca nie otrzymał odpowiedniego dokumentu, poświadczającego jego pracę w spornym okresie jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, z uwagi na błędne przeświadczenie następcy prawnego jego pracodawcy o faktycznym miejscu świadczenia pracy ubezpieczonego.

Natomiast ja słusznie wskazał Sąd materiał dowodowy jednoznacznie potwierdził, iż w spornym okresie, co najmniej od 1 czerwca 1984 r. do 30 kwietnia 1986 r., odwołujący wykonywał prace w magazynie, w którym przechowywany był azbest. Data końcowa tego okresu nie pokrywa się z datą zakończenia pracy przez wnioskodawcę, gdyż z zeznań świadków wynika jednoznacznie, że azbest był w zakładzie przetwarzany do końca kwietnia 1986 roku, a następnie zastąpiono go innym wypełniaczem. Tak więc jak słusznie podniósł Sąd Okręgowy jedynie ten okres można uznać za okres pracy w warunkach szkodliwych. Ponadto pracę tę ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na postawie zeznań powołanych świadków oraz wnioskodawcy, które ocenił zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

W związku z powyższym w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji wszechstronnie rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz dokonał jego prawidłowej oceny, nie przekraczając granic wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. W sposób uprawniony, przyjął Sąd orzekający iż wnioskodawca udowodnił okres 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a zatem spełnia warunki do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia.

Słusznie natomiast podnosi organ rentowy, iż wnioskodawca nie pozostaje w zatrudnieniu dopiero od dnia 21 maja 2011 roku. W związku z tym skoro w myśl art. 129 ust 1 w/w ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, a prawo do świadczeń zgodnie z art. 100 ust 1 ustawy powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa należało przyznać W. K. prawo do emerytury od dnia 21 maja 2011 roku. Uwzględniając zatem apelację w powyższym zakresie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji.

Mając powyższe na uwadze, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji w pozostałym zakresie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt. 2 sentencji.

Przewodniczący: Sędziowie: