Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 października 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Iwona Wróblewska-Pokora

Sędziowie SO Małgorzata Balcerak-Tkacz

SO Beata Janiszewska (spr.)

Protokolant Joanna Rekruciak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 października 2014 r. w W.

sprawy z wniosku Banku (...) S.A. w W.

z udziałem M. J. (1) i M. J. (2)

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestniczki M. J. (2)

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w W.

z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt I Ns 354/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi-Północ w W. pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 481/14

UZASADNIENIE

Apelacja okazała się skuteczna, gdyż z przyczyn bliżej określonych
w dalszych wywodach niniejszego uzasadnienia zachodziły podstawy do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 par. 2 k.p.c.).

Trafnie Sąd I instancji ustalił krąg osób powołanych do dziedziczenia po J. J. z mocy ustawy i stwierdził nabycie przez nie spadku. Sąd Okręgowy jednak, stosownie do treści art. 382 k.p.c., orzeka na postawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Jak wynika natomiast z wywodów apelacji uczestniczki M. J. (2), pragnie ona odrzucić spadek po ojcu i jednocześnie uchylić się, na podstawie art. 1019 k.c., od skutków prawnych niezłożenia stosownego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zgodnie z powołanym ostatnio unormowaniem, spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia, przy czym powinien on jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też odrzuca. Uchylenie się wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Niewątpliwie, o czym szerzej w dalszych wywodach uzasadnienia, załączone do apelacji oświadczenie uczestniczki nie mogło wywołać oczekiwanego przez nią skutku prawnego. Skoro jednak uczestniczka dała jednoznaczny wyraz dążeniu do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, Sąd Rejonowy winien wyłączyć zgłoszone przez nią w apelacji żądanie i przeprowadzić w tym zakresie stosowne postępowanie rozpoznawcze. Wbrew twierdzeniom apelacji wskazać bowiem należy, że oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, w odróżnieniu od samego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, może być dokonane tylko przed sądem. Wynika to wprost z wykładni art. 1019 k.c.

Nie jest zatem wystarczające „złożenie go przed Sądem” w postaci oświadczenia uczestniczki na piśmie, nawet jeśli podpis został potwierdzony przez notariusza. Do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o przyjęciu lub odrzuceniu spadku dochodzi bowiem w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia (albo niezłożenia oświadczenia) o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Podczas takiego postępowania Sąd, przeprowadzając rozprawę, dokonuje merytorycznej kontroli wniosku, obejmującej badanie spełnienia przesłanek uzasadniających skuteczne uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia, a w szczególności bada wystąpienie błędu lub groźby oraz okoliczności zaistnienia tych wad. W razie natomiast stwierdzenia ku temu stosownych podstaw prawnych, wydaje postanowienie o zatwierdzeniu złożonego przez spadkobiercę oświadczenia (art. 1019 par. 3 k.c.). Dopiero z chwilą wydania przez Sąd postanowienia o zatwierdzeniu oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia i następczym odebraniu od strony „właściwego” oświadczenia, staje się ono skuteczne.

Wprawdzie skarżąca wadliwie przedstawiła w apelacji czynności, które miałyby doprowadzić do wywołania skutku odrzucenia spadku, jednak niewątpliwie zawarła w niej wnioski zmierzające do osiągnięcia tego rezultatu. Skoro zatem Sąd I instancji nie wyłączył przedmiotowego żądania w celu rozpoznania go przez Sąd Rejonowy, a jedynie apelację (jako całość) przekazał do rozpoznania Sądowi II instancji, nie było obecnie możliwe orzeczenie co do istoty sprawy. Rozstrzygnięcie o zasadności apelacji wymaga bowiem uprzedniego rozpoznania wniosku uczestniczki dotyczącego uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Uchylenie takie stanowi zagadnienie wstępne dla toczącej się sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, w przypadku bowiem jego zatwierdzenia przez Sąd oraz odrzucenia spadku przez uczestniczkę, zajdzie konieczność ustalenia aktualnego kręgu spadkobierców.

Z uwagi natomiast na samodzielny charakter postępowania w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, Sąd Okręgowy, nie będąc Sądem spadku, nie był władny do prowadzenia całego postępowania rozpoznawczego i rozstrzygania w tym przedmiocie. Konieczne stało się zatem uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji w celu rozstrzygnięcia o podstawach wniosku uczestniczki.

Ocenie tego Sądu będzie poddana m.in. kwestia zachowania terminu do złożenia oświadczenia, o którym stanowi art. 1019 k.c. Uczestniczka jako datę dowiedzenia się o rzeczywistym stanie spadku po ojcu wskazała dzień doręczenia zawiadomienia w niniejszej sprawie, z uwagi na zawarcie informacji o zadłużeniu spadkodawcy we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. W aktach sprawy brak zwrotnego potwierdzenia odbioru przez uczestniczkę zawiadomienia o terminie posiedzenia przeprowadzonego w dniu 2 października 2013 roku. Niewątpliwie jednak uczestniczka dowiedziała się o stanie spadku przed posiedzeniem, na którym była obecna (k. 87). Do rozważenia Sądu pozostanie zatem, czy o zachowaniu rocznego terminu świadczy fakt zawarcia w apelacji z dnia 13 października 2013 roku stosownego wniosku, niewyłączonego jednak do odrębnego rozpoznania, lecz w ramach kontroli instancyjnej przekazanego Sądowi II instancji.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł, jak w sentencji postanowienia.