Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Z. B. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa Prezesowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 18 kwietnia 2012 r. sygn. akt I C 1151/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I A Ca 1044/12

UZASADNIENIE

Powód Z. B. (1) wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. kwoty 400.000 zł w tym tytułem odszkodowania kwoty 300.000 zł oraz tytułem zadośćuczynienia pieniężnego kwoty 100.000 zł z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty.

Uzasadniając roszczenie powód wskazał na postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II GZ(...), które w jego ocenie stwierdza naruszenie prawa przez WSA wK.Podał, że w dniu 11 maja 2009 r. złożył w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosek o dopłaty do gruntów rolnych za 2009 r., których nie uzyskał. Wobec odmownej decyzji wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K.. Powód podniósł, iż WSA wK.odmówił mu prawa pomocy, mając już w założeniu nierozpoznanie skargi na decyzję Agencji. Następnie Sąd ten oddalił skargę powoda bez możliwości jej weryfikacji przez NSA. W konsekwencji powód nie uzyskał pomocy publicznej w postaci dopłat i nie osiągnął dochodów z działalności rolniczej opisanych w pozwie. Nieuzyskanie dopłat do gruntów spowodowało też brak możliwości ubiegania się przez niego o dopłaty na uruchomienie działalności gospodarczej innej aniżeli rolnicza (podstawą otrzymania kwot na uruchomienie takiej działalności było otrzymanie dopłat do gruntów). W ocenie powoda postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II GZ(...) stanowi prejudykat dla dochodzonych w niniejszym postępowaniu roszczeń. Jak wskazał, NSA stwierdził w nim winę WSA w K.powstania szkody po stronie powoda. Zadośćuczynienia pieniężnego powód domagał się za naruszenie jego dobra osobistego w postaci utraty zaufania do Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Strona pozwana Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniosła o oddalenie powództwa. Zarzuciła, iż twierdzenia powoda o rzekomym naruszeniu przez organy państwa przepisów prawa są gołosłowne i wyrażają w rzeczywistości jedynie niezadowolenie powoda z faktu wydania wyroków sądowych. W szczególności nie istnieje prejudykat w postaci stwierdzenia we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem wydanych orzeczeń, czego wymaga art. 417 ¹ § 2 k.c. Powód przed wniesieniem powództwa nie skorzystał ze środka prawnego, o którym mowa w D. (...) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tj. nie złożył skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Nie jest również możliwe w przedmiotowej sprawie stwierdzenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za wyrządzoną szkodę, skoro nie została spełniona podstawowa przesłanka w tym zakresie, tj. bezprawność działania pozwanego. Niezależnie od braku w niniejszej sprawie orzeczenia prejudycjalnego żądanie powoda dotyczące zadośćuczynienia jest niezasadne, gdyż powód nie przedstawił jakichkolwiek dowodu na zaistnienie naruszenia jego dóbr osobistych.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem wydanym w dniu 18 kwietnia 2012 roku oddalił powództwo, odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu w sprawie.

Wyrok powyższy został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 10 listopada 2009 r. Z. B. (1) wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. skargę na decyzją Dyrektora (...) Oddziału (...) w K. z dnia 29 października 2009 r. Nr (...), którą ten utrzymał w mocy decyzję organu I instancji (w przedmiocie przyznania płatności bezpośrednich i płatności uzupełniających do gruntów rolnych na 2009 r. - decyzją z dnia 7 października 2009 r. nr nr(...) (...) Kierownik Biura Powiatowego (...) w T. odmówił Z. B. (1) przyznania płatności do gruntów rolnych na rok 2009).

W skardze do Sądu Z. B. (1) zarzucił organowi rażące naruszenie przepisów postępowania i prawa materialnego, a to art. 6, art. 7, art. 8, art. 9, art. 77 § 1, art. 75 w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 i 5 oraz art. 107 § l i § 3 k.p.a. Skarżący wniósł o zmianę zakwestionowanych decyzji organów obydwu instancji poprzez przyznanie płatności bezpośrednich za 2009 r. zgodnie z pierwotnym wnioskiem. Powtórnie zażądał naprawienia szkody wynikłej z nieotrzymania w terminie należnych dopłat.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Oddziału (...) podtrzymując w całości swe dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o oddalenie skargi.

Zarządzeniem z dnia 31 grudnia 2009 r. skarżący Z. B. (1) został wezwany do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 160 zł w terminie 7 dni od daty doręczenia odpisu zarządzenia o wezwaniu do uiszczenia wpisu, pod rygorem odrzucenia skargi.

W skierowanym do WSA w K. piśmie z dnia 11 stycznia 2010 r. skarżący wniósł o zwolnienie z kosztów sądowych w całości i udzielenie prawa pomocy poprzez ustanowienie pełnomocnika.

Postanowieniem z dnia 12 lutego 2010 r. referendarz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. oddalił wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów i ustanowienie adwokata. Skarżący wniósł w piśmie z dnia 19 lutego 2010 r. od powyższego postanowienia sprzeciw.

Postanowieniem z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Kr (...) Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. odmówił Z. B. (1) przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym – w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata. Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. odmawiając skarżącemu przyznania prawa pomocy uznał, że skarżący nie wykazał, iż nie posiada środków pieniężnych na pokrycie jakichkolwiek kosztów postępowania sądowego. Skarżący nie wskazał jakie są jego źródła i wysokość dochodu oraz jakie są jego koszty utrzymania. Samo wskazanie posiadanej nieruchomości, kwoty zadłużenia i wysokości opłat za energię nie jest wystarczające w tym zakresie. W ocenie Sądu informacje przedstawione przez skarżącego w toku postępowania były niewystarczające do oceny jego stanu majątkowego i możliwości płatniczych. Pomimo wezwania, skarżący nie przedłożył potrzebnych danych, dlatego ocena sytuacji materialnej skarżącego jest niemożliwa.

Pismem z dnia 12 kwietnia 2010 r. Z. B. (1) złożył zażalenie na powyższe postanowienie WSA w K. z 19 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Kr(...) wnosząc o jego zmianę. W uzasadnieniu skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu I instancji, że nie zostały spełnione przesłanki przyznania prawa pomocy. Podał, że nie jest prawnikiem, a okoliczności uzasadniające przyznanie prawa pomocy wykazał tak jak potrafił.

Po rozpoznaniu zażalenia Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. II GZ (...)uchylił zaskarżone postanowienie (pkt 1); przyznał Z. B. (1) prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych (pkt 2); oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy w pozostałym zakresie (pkt 3). Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie NSA wskazał, iż w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji analizując, czy skarżący spełnił przesłanki przyznania prawa pomocy ograniczył się do stwierdzenia, że skarżący nie wykazał jakie są jego źródła i wysokość dochodu oraz jakie są jego koszty utrzymania, a samo wskazanie przez skarżącego posiadanej nieruchomości, kwoty zadłużenia i wysokości opłat za energię nie jest wystarczające do uznania, że nie jest on w stanie ponieść kosztów postępowania. Zajmując takie stanowisko Sąd I instancji nie odniósł się do przedłożonych przez skarżącego wraz z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy zawiadomień o wszczęciu egzekucji komorniczej, z których wynika wysokość zadłużenia skarżącego na łączną kwotę przekraczającą 18.000 zł. Ponadto Sąd I instancji nie odniósł się do znajdującej się w aktach sprawy decyzji Wójta Gminy S. z dnia 29 września 2009 r. w sprawie umorzenia zaległości podatkowej z tytułu niezapłaconego podatku w kwocie 102 zł. Z uzasadnienia tej decyzji wynika, że skarżący nie pracuje, nie posiada prawa do zasiłku oraz że poniósł on duże straty w gospodarstwie rolnym, spowodowane obfitymi opadami deszczu oraz powodzią. WSA podał, że mimo wezwania skarżący nie przedłożył potrzebnych danych, tymczasem w aktach sprawy znajduje się odpowiedź skarżącego na wezwanie Sądu, w której odniósł się on do wszystkich zagadnień wymienionych w wezwaniu. Do pisma tego skarżący nie dołączył dokumentów takich jak wyciągi z kont bankowych obejmujących operację z ostatnich trzech miesięcy ani wyciągów z lokat bankowych, ponieważ, jak wyjaśnił, nie ma lokat bankowych i nie dokonywał w ostatnich trzech miesiącach żadnych operacji. Przedstawione wyjaśnienia, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazują, że sytuacja majątkowa skarżącego uzasadnia przyznanie mu prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. Jednocześnie wskazano, że na obecnym etapie postępowania ustalenia poczynione w zakresie sytuacji majątkowej skarżącego nie uzasadniają zwolnienia Z. B. (1) od kosztów postępowania w całości.

W dniu 28 października 2010 r. przed WSA w K. odbyła się rozprawa, na której Sąd rozpoznał sprawę ze skargi Z. B. (1) na decyzję Dyrektora (...) Oddziału (...) w K. z dnia 29 października 2009r. Nr (...) w przedmiocie płatności do gruntów rolnych za 2009 r. Po wywołaniu sprawy stawili się skarżący oraz pełnomocnik Dyrektora Agencji. Strony podtrzymały zajęte stanowiska. Przewodniczący zamknął rozprawę i po naradzie ogłosił wyrok. Udzielono pouczeń co do doręczenia pisemnego uzasadnienia wyroku oraz co do skargi kasacyjnej od zapadłego rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 28 października 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w K., sygn. akt I SA/Kr (...)oddalił skargę Z. B. (1) na decyzję Dyrektora (...) Oddziału (...) w K. z dnia 29 października 2009r. Nr (...) w przedmiocie płatności do gruntów rolnych za 2009 r. W uzasadnieniu wyroku WSA stwierdził, że nie dopatrzył się naruszenia prawa skutkującego koniecznością uchylenia zaskarżonej decyzji. Wskazał, że przedmiotem wokół którego toczył się spór w rozpoznawanej sprawie była kwestia przyznania płatności bezpośrednich rolnikowi, który nie posiada własnego numeru identyfikacyjnego. Skarżący stał na stanowisku, że przysługuje mu prawo do otrzymania dopłaty na zasadach następstwa prawnego w oparciu o numer identyfikacyjny zmarłej matki. W ocenie sądu ze stanowiskiem przedstawionym przez skarżącego nie można się zgodzić. Sąd przeprowadził analizę odpowiednich regulacji prawnych i wskazał, że nadanie numeru identyfikacyjnego jest warunkiem koniecznym przysługiwania rolnikowi płatności bezpośredniej w danym roku. W rozpoznawanej sprawie właściwe organy administracji publicznej ( (...)) odmawiając przyznania płatności na 2009 r. nie kwestionowały na żadnym etapie postępowania administracyjnego, że skarżący jest rolnikiem posiadającym działki rolne uprawniające go do występowania o dopłaty, nie negowano powierzchni jak i charakteru prowadzonych przez niego upraw. Organy wykazały natomiast, że skarżący nie spełnia wszystkich wymaganych przez prawo kryteriów, albowiem nie został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów. Nie zostały bowiem uwzględnione wnioski skarżącego o zmianę danych w krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności poprzez przyznanie mu numeru identyfikacyjnego jego matki Z. B. (2). Sąd w pełni podzielił stanowisko organów obydwu instancji w tym zakresie i przedstawioną na jego poparcie argumentację. Zgodnie z przytoczonymi przepisami numer identyfikacyjny nadany w trybie ustawy jest niepowtarzalny i nie przechodzi na następcę prawnego. Oznacza to, że skarżący nie może przejąć numeru identyfikacyjnego swojej zmarłej matki i wykorzystywać go w dalszym ciągu jako własny. Podkreślono, że o konieczności dokonania wpisu do ewidencji producentów i uzyskania indywidualnego numeru identyfikacyjnego oraz niemożności przejęcia numeru identyfikacyjnego zmarłej matki, skarżący był wielokrotnie informowany przez organy obydwu instancji w toku postępowań z wniosków o przyznanie płatności za ubiegłe lata. Również w postępowaniu z wniosku o dopłaty na 2009 r. taka informacja do skarżącego została skierowana. Złożenie wniosku o przyznanie płatności na 2009 r. ze wskazaniem jako wnioskodawcy (producenta rolnego) - zmarłej w dniu 25 grudnia 2004r. matki Z. B. (2) i podaniem w tym wniosku jej numeru identyfikacyjnego wywołało zasadną reakcję Kierownika Biura Powiatowego (...) w postaci wydania decyzji odmawiającej przyznania wnioskowanych dopłat. Ponadto w skardze został postawiony zarzut naruszenia przy wydaniu zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji szeregu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 6, art. 7, art. 8, art. 9, art. 75 w związku z art. 156 § 1 pkt 2 i 5, art. 77 § 1, art. 107 § 1 i § 3), jednakże skarżący nie wskazał na czym powyższe naruszenia przepisów postępowania miałyby polegać. Sąd dokonując z urzędu kontroli przebiegu postępowania administracyjnego z wniosku o przyznanie płatności na 2009 r. nie dopatrzył się naruszenia przepisów postępowania, które mogłoby mieć istotny wpływ na rozstrzygniecie w sprawie, a tylko stwierdzenie takiego naruszenia w myśl art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi czyni koniecznym uchylenie zaskarżonej decyzji.

Na skutek złożonego przez Z. B. (1) wniosku z dnia 12 listopada 2010 r. o przyznanie prawa pomocy, postanowieniem z dnia 3 lutego 2011 r. referendarz sądowy WSA w K.ustanowił dla Z. B. (1) pełnomocnika z urzędu, wskazując na sytuację osobistą i majątkową skarżącego, jak również na to, że strona chce zaskarżyć zapadłe orzeczenie a ustawa przewiduje wymóg sporządzenia środka zaskarżenia – skargi kasacyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika.

Postanowieniem z dnia 30 marca 2011 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę Z. B. (1) na przewlekłość postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w K. w sprawie o sygn. I SA/Kr (...)

Pełnomocnik z urzędu Z. B. (1) - adwokat A. C. nie stwierdził podstaw do sporządzenia i wniesienia w imieniu powoda skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 28 października 2010 r., co wyjaśnił w opinii prawnej z dnia 20 lipca 2011 r. Przedmiotowy wyrok uprawomocnił się z dniem 4 stycznia 2011 r.

Poza powoływanym przez siebie postanowieniem NSA z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. II GZ (...) powód nie uzyskał innego orzeczenia, które stwierdzałoby (jak twierdzi), że orzeczenie, które wyrządziło mu szkodę jest niezgodne z prawem.

Przed Sądem Okręgowym w Krakowie toczyła się pod sygn. akt I C (...)sprawa z powództwa Z. B. (1) przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. o zapłatę. Przedmiotem powództwa było skierowane wobec Skarbu Państwa żądanie zapłaty odszkodowania w związku z niezgodnością z prawem 2 orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K.: wyroku z dnia 16 stycznia 2009 r. i postanowienia z dnia 13 listopada 2009 r., zapadłych w sprawie I SA/Kr (...) Wydanie tych orzeczeń, zdaniem powoda, wywołało negatywne skutki w jego sferze majątkowej, stanowiące szkodę podlegającą naprawieniu na podstawie art. 417 § 1 k.c. Wyrokiem z dnia 6 września 2011 r. Sąd I instancji oddalił powództwo. Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2012 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie, sygn. akt I ACa (...), oddalił apelację powoda. Powyższy stan faktyczny sprawy Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz przesłuchania powoda. Dokumenty urzędowe korzystały, zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c., z domniemania prawdziwości oraz domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone.

W świetle takich ustaleń uznał sąd I instancji ,że powód wywodzi swoje roszczenie tzw. bezprawia judykacyjnego. Szczególny wypadek odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wywołaną bezprawiem judykacyjnym reguluje przepis art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c. Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: szkoda; zdarzenie ją wyrządzające (wydanie prawomocnego orzeczenia); związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą; niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia „stwierdzona we właściwym postępowaniu”. Zwrócił uwagę sąd I instancji ,że z ostatniej ze wskazanych przesłanek wynika, że sąd rozpoznający roszczenie odszkodowawcze (sąd cywilny) nie może samodzielnie ustalić niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (w szczególności prawomocnego wyroku sądu administracyjnego). Oddalający skargę Z. B. (1) wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 28 października 2010 r., uprawomocnił się z dniem 4 stycznia 2011 r. Właściwe postępowanie, o którym mowa w art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c. (a ściślej – stwierdzenie w tym postępowaniu niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia), powinno zatem wyprzedzać wniesienie powództwa odszkodowawczego. Możliwość wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego przewidują przepisy art. 285a-285l ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( tekst jednolity - Dz. U. z 2012 r., poz. 270). W niniejszym procesie powód był więc obowiązany przedstawić Sądowi prejudykat stwierdzający niezgodność z prawem wskazanego wyroku WSA w K. z dnia 28 października 2010 r., czego nie uczynił. Za taki prejudykat nie mogło natomiast być zdaniem sądu I instancji uznane powoływane przez powoda postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. II GZ (...)Postanowienie NSA dotyczy wniosku powoda o przyznanie prawa pomocy. Postanowieniem z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Kr(...) WSA w K. odmówił Z. B. (1) przyznania tego prawa w zakresie całkowitym – w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata. Po rozpoznaniu zażalenia powoda NSA uchylił zaskarżone postanowienie (pkt 1) i przyznał Z. B. (1) prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych (pkt 2) oraz oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy w pozostałym zakresie (pkt 3). Z powyższego wynika, że wskazane przez powoda postanowienie NSA z 15 czerwca 2010 r. jedynie poprzedzało merytoryczne rozpoznanie przez WSA w K.skargi na decyzję Dyrektora (...) Oddziału (...) w K. z dnia 29 października 2009 r. i oczywiście nie mogło odnosić się działań WSA w K., które dopiero miały nastąpić (merytorycznego rozpoznania skargi). Przedmiot tego postanowienia nie pozostaje w związku z ewentualną odpowiedzialnością odszkodowawczą za rozstrzygnięcie zawarte w wyroku z dnia 28 października 2010 r. Powód nie może też upatrywać odpowiedzialności jedynie w postanowieniu WSA w K. z dnia 19 marca 2010 r., które zostało zweryfikowane w sądowo-administracyjnym toku instancji i nie wywołało negatywnych dla niego skutków. Te okoliczności skutkowały oddaleniem powództwa.

Apelacje od powyższego wyroku wniósł powód , który wyrok zaskarżył w całości i wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania mający wpływ na jego wynik – art. 328 § 1 kpc

- naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie istnienia negatywnej przesłanki do przyznania zadośćuczynienia opartego na art. 445kc, art.448 kc, art. 24- 25 kc.

W uzasadnieniu zarzutów apelacji skarżący podnosił ,ze w jego przekonaniu prejudykatem o którym mowa w art. 417/1 § 2 kc j4est orzeczenie NSA z dnia 15 czerwca 2010 roku , II Gz (...), co oznacza obowiązek uwzględnienia tego faktu przez sąd odwoławczy. Nadto zdaniem powoda istniały podstawy do zastosowania art. 417 kc gdyż wyrok WSA w K. wyrządził mu szkodę.

Z powołaniem się na te zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.