Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Kazimierz Wilczek

Sędziowie: SSO Jadwiga Żmudzka (spr.)

SSR del. Tadeusz Dąbrowski

Protokolant: prot. Aneta Woźniczka

przy udziale Wiesława Zięby Prokuratora Prokuratury Okręgowej,

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2014 roku, sprawy

M. W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 286 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego,

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie z dnia 15 stycznia 2014r. sygn. akt II K 100/13/P,

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Krakowa - Podgórza w Krakowie do ponownego rozpoznania.

SSO Jadwiga Żmudzka SSO Kazimierz Wilczek SSR Tadeusz Dąbrowski

Sygn. akt IV Ka 234/14

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 1 października 2014 roku

M. W. został oskarżony o to, że:

w nieustalonym dniu miesiąca listopada 2008 roku w K., działając wspólnie i w porozumieniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie w błąd poprzez przedłożenie przez A. R. jako autentycznej uprzednio podrobionej przez M. W. umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 listopada 2008 r. na nazwisko S. K. na kwotę 1.000 zł,

tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie, wyrokiem z dnia 15 stycznia 2014 roku sygn. II K 100/13/P orzekł w tym przedmiocie następująco:

I.  uznaje oskarżonego M. W. za winnego tego, że w dniu 7 listopada 2008 roku w K., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, skazaną prawomocnym wyrokiem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie w błąd poprzez przedłożenie w celu użycia jako autentycznej przez A. R. uprzednio podrobionej przez M. W. umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 listopada 2008 r. na nazwisko S. K. na kwotę 1.000 zł, co stanowi występek z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za ten czyn na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierza mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej w K., ul. (...), adw. L. D. kwotę 2022, 12 (dwa tysiące dwadzieścia dwa 12/100) złotych tytułem nieopłaconej obrony oskarżonego z urzędu;

III.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwalnia oskarżonego w całości od obowiązku zapłaty kosztów sądowych, którymi obciąża Skarb Państwa.

Wyrok ten zaskarżył obrońca oskarżonego i zarzucił mu:

I. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia polegający na ustaleniu, iż:

-S. K. nie był świadomy, że M. W. wykorzystując jego dane zamierza zawrzeć z (...) SA umowę pożyczki na jego nazwisko podpisując się na umowie jego nazwiskiem podczas, gdy podrobienie podpisu S. K. działo się z inicjatywy i w porozumieniu ze S. K., a beneficjentem pożyczki był S. K., który wcześniej udostępnił swoje dane A. R., w tym przekazał jej nr dowodu osobistego,

-do zawarcia umowy doszło w miejscu pracy A. R., podczas, gdy nastąpiło to w mieszkaniu oskarżonego,

- oskarżony W. wykorzystał dane S. K. zawarte w PIT 11 i w innych nieustalonych przekazanych mu przez K. dokumentach, podczas, gdy to A. R. wypełniała ze S. K. stosowne dokumenty na podstawie danych przekazanych jej przez tegoż K. i znanych jej osobiście wcześniej z racji znajomości towarzyskiej od dzieciństwa z K.

-S. K. od września 2008 nie dysponował dowodem osobistym, ponieważ go zgubił i posiadał go nie później niż w dniu 8 kwietnia 2010 podczas, gdy posługiwał się dowodem osobistym co najmniej do listopada 2008 udostępniając dane A. R. dla celów zaciągnięcia pożyczki o nr (...) w dniu 7 listopada 2008

-S. K. otrzymał pod koniec listopada 2008 od M. W. i jego brata S. kwotę 500 zł z tytułu umowy pożyczki podczas, gdy K. otrzymał całą kwotę pożyczki wieczorem w dniu jej zawarcia od brata oskarżonego i rozpoczął spłacanie rat pożyczki

- w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) SA do I niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wprowadzenie w błąd poprzez przedłożenie

-w celu użycia jako autentycznej uprzednio podrobionej przez M. W. umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 listopada 2008 na nazwisko S. K. na kwotę 1000 zł podczas, gdy w chwili podpisywania umowy i jej przedłożenia w (...) SA nie było po stronie oskarżonego, jak i pozostałych osób zamiaru niewywiązania się ze spłaty zaciągniętej pożyczki

II. obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

-art. 2§2 kpk, art. 4 kpk, art. 5§1 i §2 kpk, art. 7 kpk poprzez dowolna ocenę wyjaśnień oskarżonego, zeznań S. K., S. W., A. R. bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia Życiowego, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych skutkujących przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia,

-art. 170§ 1 w zw- z art- 193§1 kpk, 202§1 kpk poprzez oddalenie wniosku obrony o powołanie innych biegłych lekarzy psychiatrów, pomimo, ze obaj biegli nie uczestniczyli w badaniu oskarżonego, a dotychczasowa opinia pozostaje w sprzeczności z historią choroby M. W. oraz treścią orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dot. oskarżonego W. z daty 24.05.2013, gdzie jako przyczynę niepełnosprawności wskazano chorobę psychiczną symbol 02-P, prawidłowa ocena kwestii poczytalności oskarżonego ma znaczenie dla jego odpowiedzialności karnej i jej zakresu

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, względnie

zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I w ten sposób, że:

uznaje oskarżonego M. W. za winnego tego, że w dniu 7 listopada 2008 roku w K. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami w celu użycia za autentyczną podrobił podpis S. K. pod umową pożyczki nr (...) z dnia 11 listopada 2008 na nazwisko S. K. na kwotę 1000 zł, która to umowa następnie została przez A. R. przedłożona (...) SA co stanowi występek z art. 270§1 kk i przy uznaniu, że czyn stanowi wypadek mniejszej wagi na mocy art. 270§2 a kk wymierzenie mu kary ograniczenia wolności w dolnych granicach.

Apelujący wniósł również o zasądzenie od kosztów obrony z urzędu za II instancję oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone ani w całości ani nawet w części.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Wniesiona w niniejszej sprawie skarga apelacyjna okazała się być o tyle zasadna, iż skutkować musiała uchyleniem orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy.

W orzecznictwie wyrażono trafny pogląd, iż „Sąd orzekający, rozstrzygając o winie lub niewinności oskarżonego, kieruje się własnym wewnętrznym przekonaniem, nieskrępowanym żadnymi ustawowymi regułami dowodowymi, a przekonanie to pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k., dopóki nie zostanie wykazane, że Sąd I instancji oparł swoje przekonanie o winie oskarżonego bądź na okolicznościach nieujawnionych w toku przewodu sądowego, bądź ujawnionych, ale ocenionych w sposób sprzeczny ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 grudnia 2007r., sygn. akt II AKa 381/07, Prok. i Pr. - wkł. 2008/9/31).

Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku dokonana przez pryzmat obrazy przepisu art. 7 k.p.k. prowadzi do wniosku, że Sąd I instancji dokonał oceny dowodów, która nie może korzystać z ochrony powołanego przepisu, a ponadto postępowanie dowodowe zawiera istotne braki.

W ocenie Sądu Odwoławczego ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie wykraczają poza ramy swobodnej oceny dowodów, gdyż nie obejmują ich wszechstronnej analizy, brak w nich zwłaszcza wnikliwej i gruntownej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i to zarówno w zakresie argumentów wspierających wersję aktu oskarżenia, jak i dowodów popierających wersję zdarzenia prezentowaną przez oskarżonego.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż kontrola instancyjna prowadzi do wniosku, że Sąd a quo dopuścił się naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia poprzez oddalenie wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego o powołanie nowego zespołu biegłych lekarzy psychiatrów. Trafnie wskazano w apelacji, iż Sąd I Instancji oddalił wniosek dowodowy, chociaż wcześniej sporządzona opinia sądowo-psychiatryczna nie uwzględniała wszystkich istotnych danych zawartych w dokumentacji medycznej przedłożonej przez oskarżonego. Należy zgodzić się ze skarżącym, iż wykluczenie przez biegłych u opiniowanego choroby psychicznej stało w sprzeczności z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności M. W., w którym zdiagnozowano u niego chorobę psychiczną o symbolu 02-P. Okoliczność ta uszła uwadze Sądu Rejonowego, a z uwagi na zachodzącą sprzeczność winna budzić uzasadnione wątpliwości co do spełniania przez pierwszą z opinii warunków określonych w art. 201 k.p.k. i skutkować powołaniem nowego zespołu biegłych.

W tym zakresie, dostrzegając uchybienie w procedowaniu Sądu I Instancji, Sąd Odwoławczy skorzystał z przysługującemu mu uprawnienia przewidzianego w art. 452 § 2 k.p.k. i uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadził dowód, nabrawszy przekonania, iż przyczyni się to do przyśpieszenia postępowania. Opinia sądowo-psychiatryczna (k. 559-562) została sporządzona przez biegłych psychiatrów lek. med. K. Z. oraz dr. med. A. W. po przeprowadzeniu badania oskarżonego oraz przy uwzględnieniu danych zawartych w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności i książeczce zdrowia oskarżonego. Z opinii w sposób jednoznaczny wynika, iż M. W. miał zachowaną zdolność rozpoznania znaczenia swojego czynu i pokierowania swoim postępowaniem, a w konsekwencji nie zachodzą warunki określone w art. 31 § 1 lub § 2 k.k.; ponadto jest on zdolny do brania udziału w toczącym się postępowaniu. Opinia ta jest w ocenie Sądu Odwoławczego spójna, pełna i pozbawiona sprzeczności, zawiera czytelne odpowiedzi na wszystkie zadane biegłym pytania, została sporządzona przez osoby posiadające wiedzę specjalistyczną oraz odpowiednie kwalifikacje, a w rezultacie zasługiwała na obdarzenie jej walorem wiarygodności w całości.

Równocześnie nie ma racji skarżący, wskazując, iż opinia biegłych psychiatrów z postępowania przygotowawczego została sporządzona z naruszeniem przepisu art. 202 § 1 k.p.k. W tym zakresie apelujący opiera się jedynie na gołosłownych twierdzeniach oskarżonego, iż był badany przez jednego z lekarzy. Kontrola instancyjna stwierdza, iż przedmiotowa opinia została podpisana przez dwóch biegłych Sądu Okręgowego w Krakowie i brak jest uzasadnionych przesłanek do kwestionowania, iż wspólnie badali oni M. W.. Nie budzi wątpliwości Sądu Odwoławczego, że posiadali wiedzę na temat treści przepisu art. 202 § 1 k.p.k., jak również mieli świadomość grożącej im odpowiedzialności karnej za wydanie niezgodnej z prawdą opinii. Ponadto przesłuchani w toku rozprawy potwierdzili w sposób niebudzący wątpliwości, iż wspólnie sporządzili opinię.

Przed rozpoznaniem zasadniczych zarzutów apelacji obrońcy oskarżonego, podkreślenia wymaga, iż zarzuty te sprowadzały się w istocie do kwestionowania prawidłowości wywiązania się przez Sąd I instancji z obowiązku swobodnej oceny dowodów, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, przewidzianego w art. 7 k.p.k. Obraza tego przepisu stanowi błąd pierwotny. Przyznanie bowiem waloru wiarygodności zeznaniom określonych świadków i niedanie wiary wyjaśnieniom oskarżonego skutkowało poczynieniem konkretnych ustaleń faktycznych, które wymienia skarżący. Stwierdzić należy zatem, iż zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest wtórny wobec zarzutu obrazy przepisu art. 7 k.p.k. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, podstawy odwoławcze z art. 438 § 2 i § 3 k.p.k. mogą być wykorzystane do ujęcia w środku odwoławczym tych samych uchybień, jednak zarzut błędu w ustaleniach faktycznych winien pojawić się wówczas po zarzutach natury procesowej jako stanowiący zwieńczenie wywodu co do naruszenia reguły swobodnej oceny dowodów, czego efektem są wadliwe ustalenia faktycznego (T. Grzegorczyk, J. Tylman: Polskie postępowanie karne, Warszawa 2005, s. 776-777). W konsekwencji, uznając zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jako wtórny i pomocniczy wobec obrazy przepisu art. 7 k.p.k., Sąd Odwoławczy rozpoznał je łącznie, mając przy tym na względzie treść wszystkich podniesionych w apelacji uchybień w ustaleniach faktycznych.

Kontrola instancyjna za zasadny uznaje zarzut apelacyjny naruszenia zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, zwłaszcza w odniesieniu do mało krytycznego podejścia do zeznań S. K. i równoczesnego niepopartego przekonującą argumentacją odmówienia waloru wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego. W ocenie Sądu ad quem ocena zeznań świadka S. K., które stanowiły mający kluczowe znaczenie dowód w sprawie, była w znacznej mierze dowolna i dlatego nie podlegała ochronie przewidzianej w art. 7 k.p.k. Sąd I Instancji ocenił zeznania świadka jako w zasadzie wiarygodne, podkreślając, iż były one logiczne, rzeczowe i konsekwentne, a nadto zostały ocenione przez biegłego jako wiarygodne z psychologicznego punktu widzenia. Sąd Rejonowy dostrzegł wprawdzie rozbieżności w zeznaniach S. K., jednakże wskazał, iż nie odnosiły się one do kwestii zasadniczych i nie mogły prowadzić do podważenia wiarygodności całości zeznań. Z taką oceną dokonaną przez Sąd I Instancji nie sposób się zgodzić.

Szczegółowa analiza depozycji S. K. prowadzi do wniosku, iż zawierają one liczne sprzeczności i nieścisłości, które nie dotyczą jedynie kwestii pobocznych. W szczególności Sąd Rejonowy pominął milczeniem twierdzenia świadka, iż konsekwentnie podawał on, że otrzymał informacje z (...) S.A., iż pożyczka zaciągnięta na jego nazwisko została spłacona, kiedy kontaktował się z pożyczkodawcą już po zawarciu umowy jeszcze w 2008 roku. Co więcej, S. K. stwierdził, iż podczas zawierania kolejnych umów z (...) S.A. widział w komputerze, że pożyczka została spłacona w całości. Tymczasem z dokumentacji przedłożonej przez pożyczkodawcę, która stała się podstawą ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd meriti, wynika, iż do dnia 1 lipca 2013 roku spłacona została jedynie kwota 678 zł z tytułu rzeczonej pożyczki, zaś do uiszczenia pozostało 1090 zł.

Sąd I instancji w żaden sposób nie zweryfikował również twierdzeń S. K., iż nie zapłacił pożyczkodawcy żadnej kwoty z tytułu przedmiotowej pożyczki w kontekście przedłożonych przez (...) S.A. potwierdzeń wpłat dotyczących umowy o numerze (...) (k. 532-541). Wynika z nich, iż dziewięć spośród dwunastu wpłat dokonanych począwszy od 23 listopada 2008 roku aż do 22 lutego 2009 roku opatrzonych zostało podpisem (...), zaś pozostałe podpisem (...). Do przedmiotowej dokumentacji Sąd I Instancji w żaden sposób nie odniósł się w uzasadnieniu orzeczenia, nie ustalając, czy podpisy pod poszczególnymi wpłatami w istocie naniósł S. K., czy też zostały podrobione. Nie poczyniono w tym zakresie żadnych ustaleń, a nie ulega wątpliwości, iż rozstrzygnięcie to ma zasadnicze znaczenie dla przypisania waloru wiarygodności zeznaniom S. K., jak również może nie pozostawać bez wpływu na ustalenie zamiaru, z jakim w zakresie zarzucanego mu czynu działał oskarżony. Nie uszło nadto uwadze Sądu Odwoławczego, iż S. K. pierwszą z rat miał wpłacić w dniu 23 listopada 2008 roku, natomiast oświadczenie o tym, iż nie zaciągał pożyczki, sporządził w dniu 10 grudnia 2008 roku. Tym bardziej istotne jest zatem przesądzenie, czy raty w rzeczywistości były wpłacane przez S. K., czy przez oskarżonego albo przez inną osobę. Ponadto Sąd I Instancji nie wyjaśnił, kto, jako przedstawiciel (...) S.A. miał przyjmować poszczególne wpłaty i czyj podpis widnieje pod dokumentacją wpłat. Sąd II instancji stwierdza, iż A. R. zeznawała, że to ona przyjmowała i dokumentowała wpłaty. Okoliczności tej nie zweryfikowano, choć na podstawie podpisów złożonych na drukach wpłat można było to uczynić.

Sąd Rejonowy w niewystarczającym stopniu ocenił zeznania S. K. w części dotyczącej dokumentów, jakie miał on przekazać oskarżonemu M. W.. W pierwszej kolejności kontrola instancyjna zauważa, iż we włączonych do materiału dowodowego kserokopiach wniosku o pożyczkę, umowy pożyczki oraz potwierdzeniu otrzymania gotówki (k. 29-32) wpisany został numer dowodu osobistego S. K.. Numer ten nie mógł zostać uzyskany przez oskarżonego M. W. – przy przyjęciu wersji tegoż świadka – z dokumentu PIT 11, który nie zawiera rubryki na wpisanie numeru dowodu osobistego. Sąd nie wyjaśnił logicznie i przekonująco, w jaki sposób oskarżony miał wejść w posiadaniu numeru dowodu osobistego S. K.. W szczególności jako dowolne jawi się wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, iż S. K. przekazał oskarżonemu „PIT 11 oraz inne nieustalone dokumenty, z których wynikałyby wszystkie dane niezbędne do wpisania do umowy o pożyczkę z (...) na kwotę 1000 zł”, zwłaszcza że S. K. w żadnych ze złożonych zeznań nie podnosił, aby przekazał oskarżonemu jakiekolwiek inne dokumenty poza PIT 11. W ocenie Sądu II instancji nie jest wykluczone, iż M. W. znał numer dowodu osobistego z innego źródła, bądź też znała go A. R., jednakże także w tym zakresie Sąd meriti nie pokusił się o poczynienie precyzyjnych ustaleń. Uzasadnione wątpliwości Sądu ad quem budzą także ustalenia Sądu I instancji w zakresie okoliczności zagubienia dowodu osobistego przez S. K.. W toku postępowania nie zweryfikowano podanej przez świadka wersji w toku postępowania przygotowawczego, iż rzekomo zagubiony przez niego dowód osobisty został znaleziony przez Policję i odesłano go do urzędu (k. 63), jednakże po tym, kiedy wyrobił już nowy dowód. W szczególności nie wyjaśniono, czy S. K. posiadał nowy dowód osobisty w dniu 7 listopada 2008 roku, kiedy zawarta została umowa pożyczki, ani też dlaczego na formularzu umowy pożyczki znalazł się numer dowodu osobistego świadka, którym nie dysponował, według jego relacji, od września 2008 roku. W tym kontekście niewystarczające jest ustalenie, iż S. K. „wyrobił nowy dowód nieustalonego dnia”. Nadto nie wyjaśniono przekonująco, dlaczego S. K., chcąc znaleźć pracę, miał przekazać M. W. PIT 11.

Zauważyć za apelującym trzeba również, iż S. K. w toku postępowania przygotowawczego nie wskazywał na okoliczność, iż otrzymał od M. W. oraz jego brata kwotę 500 złotych tytułem wynagrodzenia za zaciągniętą na jego nazwisko pożyczkę. Okoliczność tę podał dopiero na etapie postępowania sądowego, przedstawiając w tym zakresie wersję w całości sprzeczną z wyjaśnieniami oskarżonego. Niepoparta jakąkolwiek rzetelną argumentacją konstatacja Sądu I Instancji, iż ujawnienie tej okoliczności w toku rozprawy zwiększa wiarygodność zeznań świadka stanowi w ocenie Sądu Odwoławczego przejaw dowolnej oceny materiału dowodowego. W szczególności nie zasługują na uwzględnienie postulaty wysuwane przez Sąd meriti, iż świadek mógł stresować się przesłuchaniem czy też zapomniał wspomnieć o przedmiotowej okoliczności. Kontrola instancyjna zauważa, podzielając w tym zakresie zarzuty apelacyjne, iż okoliczności przesłuchania w toku rozprawy nie różniły się od tych z postępowania przygotowawczego, a o fakcie rzekomego otrzymania 500 złotych od M. W. i jego brata S. K. nie był wprost indagowany. Poczynienie tego ustalenia wyłącznie na podstawie zeznań S. K. tym bardziej budzi wątpliwości Sądu Odwoławczego, iż zeznania te nie były konsekwentne i stały w sprzeczności z wyjaśnieniami M. W. i nie znalazły potwierdzenia w zeznaniach A. R..

Mając na uwadze powyższe, należy zwrócić uwagę, iż Sąd I Instancji odmówił waloru wiarygodności twierdzeniom oskarżonego (określonym przez Sąd mianem wyjaśnień), zawartym jedynie w piśmie do tego Sądu w zakresie, w jakim podnosił on, iż S. K., będący faktycznym pożyczkobiorcą, zaprzestał spłacania kolejnych rat pożyczki, kiedy dowiedział się podczas przesłuchania na Policji, że spłaca skradzione pieniądze. Postępowanie Sądu I instancji w tym zakresie polegające na oparciu się na treści pisma sporządzonego przez oskarżonego, poprzez uznanie tego za wyjaśnienia oskarżonego (k. 331), stoi w rażącej sprzeczności z dyspozycją przepisu art. 174 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Procedowanie Sądu było w tym zakresie obarczone wadą i tym bardziej nieprawidłowe, iż przesłuchany na rozprawie M. W. wyjaśnił, że pożyczka została spłacona przez S. K.. W związku z powyższym zapatrywania Sądu I instancji na treść wyjaśnień oskarżonego, czyli ich ocena nie mogą się ostać.

Sąd Rejonowy lakonicznie odniósł się do treści zeznań A. R., mających w niniejszej sprawie niezwykle istotne znaczenie. Uzasadnienie, z jakich przyczyn Sąd przyznaje walor wiarygodności jednemu świadkowi, a dlaczego odmawia go innemu, powinno być poprzedzone wyczerpującym i logicznym procesem argumentacji. Niezbędne jest przedstawienie toku rozumowania Sądu I Instancji i to w taki sposób, żeby można było skontrolować słuszność tego rozumowania oraz jego zgodność z materiałem dowodowym (wyrok SN z dnia 29.09.1973r., sygn. akt IIKR 105/73, OSNPG 1974, nr 3-4, poz. 47; wyrok SN z dnia 18.01.1980r., sygn. akt IIIKR 424/79, OSNPG 1980, nr 7 poz. 98). Podkreślić trzeba, że jako niezrozumiałe jawi się stwierdzenie Sądu I Instancji, iż fakt, że sprawę A. R. wyłączono sprawę do osobnego postępowania, w którym była oskarżoną, nakazuje podchodzić do jej zeznań z dużą ostrożnością. Wprawdzie jako oskarżona nie miała ona obowiązku mówienia prawdy, jednakże tak kategoryczne sformułowanie niepoparte konkretnymi wątpliwościami uzasadnia postawienie Sądowi I Instancji zarzutu naruszenia art. 4 k.p.k. i 7 k.p.k. Sąd I Instancji odmówił waloru wiarygodności zeznaniom świadka jedynie w zakresie stwierdzenia, iż S. K. wyraził przez telefon zgodę na to, by oskarżony podpisał za niego umowę pożyczki – czyli w zakresie ustalenia niekorzystnego dla oskarżonego – zaś w pozostałej części przyznał im walor wiarygodności. Równocześnie z pola widzenia Sądu I Instancji uszły sprzeczności, które należało dostrzec w uznanych za wiarygodne zeznaniach A. R.. W toku postępowania przygotowawczego świadek podała, iż raty pożyczki spłacał wyłącznie M. W. (k. 126-127), zaś na rozprawie stwierdziła, że raty wpłacał do niej oskarżony albo S. K. (k. 392). Nadto zachodzą istotne rozbieżności w treści zeznań A. R. co do wiedzy i świadomości S. K. o tym, iż pożyczka została zaciągnięta na jego nazwisko. Początkowo A. R. (k. 127) zeznała, że S. K. wskazywał, iż nie wiedział o fakcie zawarcia umowy pożyczki, natomiast w toku kolejnego przesłuchania (k. 197) stwierdziła, że S. K. w rozmowie telefonicznej przekazał jej, żeby udzielić na jego dane pożyczkę, a on pieniądze odbierze od M. W.. Uwadze Sądu Odwoławczego nie uszło, iż Sąd I Instancji w poczynionych ustaleniach wskazał, że S. K. nie był świadomy, że oskarżony zamierza, wykorzystując jego dane, zawrzeć umowę z (...) S.A. na jego nazwisko, podpisując się na umowie jego nazwiskiem. Jako jeden z dowodów, który posłużył do ustalenia tej okoliczności, Sąd powołał się na zeznania A. R. z karty 392. Stwierdziła ona w nich, iż częściowo słyszała rozmowę, w której oskarżony powiedział „dobrze, to ja podpiszę, przyjedziesz do mnie do domu to się rozliczymy”. Z zeznań tych nie wynika zatem ustalenie poczynione przez Sąd a quo, lecz okoliczność przeciwna – iż S. K. miał świadomość i wyraził zgodę na zawarcie przez oskarżonego umowy pożyczki.

Przyznając słuszność apelującemu w zakresie powyższych uchybień, w ocenie Sądu Odwoławczego jako przedwczesne jawi się rozpoznanie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na stwierdzeniu, iż do zawarcia umowy doszło w miejscu pracy A. R., podczas gdy nastąpiło to w mieszkaniu oskarżonego. Sąd w stanie faktycznym nie poczynił ustaleń w tym zakresie, wskazując jedynie, iż do zawarcia umowy miało dojść w dniu 7 listopada 2008 roku, a zatem nie sposób mówić o dokonaniu błędnych ustaleń faktycznych. Równocześnie w przekonaniu Sądu ad quem ustalenie takie winno znaleźć się w uzasadnieniu orzeczenia Sądu I instancji jako mające istotne znaczenie dla okoliczności sprawy, a także zweryfikowania podawanych przez A. R. i M. W. wersji – w tym zakresie ze sobą sprzecznych. Sąd Odwoławczy nie stracił z pola widzenia okoliczności, iż Sąd meriti odniósł się do nieścisłości w zakresie miejsca podpisania umowy pożyczki, odmawiając wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego i przyznając ten walor zeznaniom A. R., jednakże nie poczynił ustaleń w tym zakresie.

Z uwagi na stwierdzenie istotnych wad przeprowadzonego postępowania i braków dowodowych, przedwczesnym jest rozpoznanie zarzutu, iż po stronie M. W. nie było zamiaru niewywiązania się ze spłaty zaciągniętej pożyczki. Sąd Odwoławczy zauważa, iż przywołane przez apelującego orzeczenie Sądu Najwyższego odnosi się jedynie w sposób wybiórczy i niepełny do ustalania postaci zamiaru przy dokonywaniu oceny, czy doszło do realizacji znamion podmiotowych przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. Trafnie w orzecznictwie wskazuje się, iż tylko opierając się na kompleksowej ocenie okoliczności uzyskania pożyczki i wagi przyczyn jej niespłacenia można wysnuć logiczne wnioski, czy mamy do czynienia z oszustem czy też niekaralnym niedotrzymaniem warunków zwrotu pożyczki (wyrok SN z dnia 3 kwietnia 1980 roku, II KR 73/80, niepubl.). Z uwagi na powyższe jako zbyt stanowcze i kategoryczne jawi się sformułowanie zawarte w apelacji, iż nie jest możliwe przyjęcie, że oskarżony przez samo podpisanie się za S. K. na dokumentach umowy pożyczki miał zamiar doprowadzenia (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Ocena takiego zachowania oskarżonego musi zostać bowiem poczyniona w kontekście całości jego zachowania oraz wszystkich istotnych okoliczności sprawy.

Stwierdzając powyższe uchybienia, które mogły mieć wpływ na treść wyroku, Sąd Odwoławczy, na zasadzie art. 437 § 2 k.p.k., zaskarżony wyrok uchylił w całości i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Krakowa - Podgórza w Krakowie do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe celem pełniejszej weryfikacji prezentowanej przez oskarżonego linii obrony, jak również wersji aktu oskarżenia. Konieczne jest ponowne przesłuchanie oskarżonego (chyba że będą podstawy do prowadzenia rozprawy pod jego nieobecność) oraz świadków S. K. oraz A. R. (chyba że zaistnieją względy określone w art. 391 § 1 k.p.k., uzasadniające odczytanie poprzednio złożonych zeznań), na okoliczność ustalenia dokładnego przebiegu inkryminowanych zdarzeń. Sąd przesłucha nadto świadka S. W. (chyba że zaistnieją względy określone w art. 391 § 1 k.p.k., uzasadniające odczytanie poprzednio złożonych zeznań). Sąd zweryfikuje zeznania S. K. odnośnie odnalezienia przez Policję dowodu osobistego wymienionego i jego przesłania urzędowi, zwracając się w tym przedmiocie do (...) Komisariatu Policji w K. oraz Urzędu Miasta K. Wydział (...), precyzyjnie ustalając czas odnalezienia dowodu osobistego oraz okres, w którym wymieniony rzekomo pozostawał bez dowodu osobistego. Sąd Rejonowy wyjaśni również, czy i jakie inne dokumenty poza PIT 11 S. K. przekazał M. W. i czy był w nich zawarty numer dowodu osobistego świadka, ewentualnie czy i w jaki inny sposób oskarżony powziął informację o numerze dowodu osobistego wymienionego. Sąd I Instancji ustali również, w którym miejscu doszło do zawarcia umowy pożyczki. Celem weryfikacji zeznań S. K. na okoliczność, iż posiadał on wiedzę, że przedmiotowa pożyczka została spłacona, konieczne może okazać się zwrócenie do (...) S.A. o udzielenie informacji, czy S. K. po dniu 7 listopada 2008 roku zawierał u tego pożyczkodawcy umowy pożyczki. Ponadto niezbędna jest weryfikacja dokumentacji poszczególnych wpłat z tytułu zaciągniętej pożyczki (k. 532-541) i ustalenie, kto w istocie wpłat dokonywał oraz czy były one przyjmowane przez A. R.. Jeżeli między relacjami oskarżonego i świadków ujawnią się niemożliwe do usunięcia przy zastosowaniu art. 7 k.p.k. sprzeczności, niezbędne będzie dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa na okoliczność, przez kogo naniesione zostały przedmiotowe podpisy, obrazujące nazwisko K.. Sąd Rejonowy w trybie art. 442 § 2 k.p.k. może ujawnić zeznania świadków: M. G., S. N., K. W., G. K., P. R.. Może nadto przeprowadzić inne jeszcze dowody, jeżeli potrzebę taką dostrzeże.

SSO Jadwiga Żmudzka SSO Kazimierz Wilczek SSR Tadeusz Dąbrowski