Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2014 roku.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSO Krzysztof Gąsior

Sędziowie SO Sławomir Gosławski (spr.)

del. SR Piotr Nowak

Protokolant sekr. sądowy Dagmara Szczepanik

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim Izabeli Stachowiak

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2014 roku

sprawy R. K.

oskarżonego z art. 158§1 kk w zb. z art. 13§1 kk w zw. z art. 289§1 i 3 kk w zw. z art. 11§2 kk

M. L.

oskarżonego z art. 158§1 kk w zb. z art. 13§1 kk w zw. z art. 289§1 i 3 kk w zw. z art. 11§2 kk

z powodu apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 07 lipca 2014 roku sygn. akt II K 228/14

na podstawie art.437§1 kpk, art.438 pkt 4 kpk, art.635 kpk, art.627 kpk, art.624§1 kpk

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną w punkcie 4 kwotę zadośćuczynienia podwyższa do 6.000 (sześciu tysięcy) złotych;

w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

zasądza od oskarżonych R. K. i M. L. na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. D. kwoty po 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych w postępowaniu odwoławczym;

zwalnia oskarżonych od wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt IV Ka 544/14

UZASADNIENIE

R. K. i M. L. zostali oskarżeni o to, że:

w dniu 24 lutego 2014 r. ok. godz. 20:30, przy ul. (...) w S., gm. S., pow. (...), woj. (...), wspólnie i w porozumieniu usiłowali dokonać krótkotrwałego zaboru pojazdu m-ki H. (...) nr rej. (...) oraz dokonali pobicia M. D. w ten sposób, że uderzali go rękoma, kopali nogami, szarpali próbując wyciągnąć z pojazdu, powodując u poszkodowanego obrażenia ciała w postaci stłuczenia ciała z otarciami naskórka i zasinieniami w okolicy oczu, czoła i wargi górnej, ogólnych potłuczeń ciała, które to obrażenia spowodowały u pokrzywdzonego M. D. naruszenie czynności jego ciała trwające nie dłużej niż siedem dni w rozumieniu przepisów kodeksu karnego, tj. o czyn z art. 158 § 1 kk w zb. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 289 § 1 i 3 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 7 lipca 2014 roku w sprawie II K 228/14:

1.  uznał oskarżonych R. K. i M. L. za winnych popełnienia zarzucanego im czynu i za to na podstawie art. 14§1 kk w zw. z art. 289§3 kk w zw. z art. 11 §3 kk wymierzył każdemu z oskarżonych kary po 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 69§1 i §2 kk, art. 70§2 kk, art. 71 §1 kk i art. 73§2 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił każdemu z oskarżonych na okres próby 3 lat i oddał każdego z nich w tym czasie pod dozór kuratora oraz orzekł wobec każdego z nich grzywnę w ilości 40 stawek dziennych po 10 złotych stawka;

3.  na podstawie art. 72§1 pkt 2 kk zobowiązał każdego z oskarżonych do przeproszenia pokrzywdzonego w formie pisemnej w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się wyroku;

4.  na podstawie art. 46§1 kk zasądził solidarnie od obu oskarżonych na rzecz pokrzywdzonego M. D. kwotę 500 złotych tytułem zadośćuczynienia;

5.  zasądził solidarnie od obu oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. D. kwotę 500 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

6.  zasądził od każdego z oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 108,42 złotych tytułem zwrotu wydatków oraz kwoty po 340 złotych tytułem opłat

Powyższy wyrok w części dotyczącej orzeczenia o zadośćuczynieniu na rzecz pokrzywdzonego na niekorzyść oskarżonych zaskarżył pełnomocnik oskarżycielka posiłkowego M. D..

Wyrokowi zarzucił obrazę przepisu prawa materialnego, a to art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. art. 445 § 1 k.c. i art. 444 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie solidarnie od obu oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego jedynie symbolicznej kwoty tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy wskutek popełnienia przez nich przestępstwa.

W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie solidarnie od obu oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty 6 000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, iż sąd I instancji prawidłowo ustalił sprawstwo oskarżonych, które w skardze apelacyjnej nie jest kwestionowane; nie musi być więc przedmiotem szczegółowych rozważań sądu okręgowego. Ponadto do czynu przypisanego oskarżonym sąd ten zastosował właściwą kwalifikację prawną.

Należy zaznaczyć, że w niniejszej sprawie prokurator złożył wniosek w trybie art. 335kpk o skazanie oskarżonych bez rozprawy i wymierzenie im uzgodnionych kar.

Sąd rejonowy uzależnił uwzględnienie tego wniosku od zasądzenia od sprawców solidarnego obowiązku naprawienia szkody w wysokości 500 złotych ( art. 46 § 1 kk ); po akceptacji przez prokuratora i oskarżonych przedstawionej korekty, w wyroku orzekł od tych ostatnich na rzecz pokrzywdzonego kwotę 500 złotych tytułem zadośćuczynienia.

Sąd I instancji odnosząc się do kwoty zasądzonego w wyroku zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego stwierdził jedynie, iż jest ona odpowiednia

( oskarżeni i prokurator wyrazili zgodę na modyfikację wniosku w tym zakresie).

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kontrolę instancyjną wyroku wydanego w trybie określonym w art. 343 kpk, poza modyfikacją wynikającą z art. 434 § 3 kpk, przeprowadza się na zasadach ogólnych ( zobacz: uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Karna z 2013-09-25, I KZP 5/13 ), co daje sądowi odwoławczemu możliwość zmiany zaskarżonego orzeczenia, bez konieczności jego uchylania.

Pokrzywdzony już w toku postępowania przygotowawczego domagał się zasądzenia od oskarżonych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę kwoty 6000 złotych ( k 62 ). Zgodnie z art. 2 § 1 pkt 3 kpk celem postepowania karnego jest między innymi to, ażeby zostały w nim uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Natomiast prokurator, a następnie sąd w sposób nieproporcjonalny ograniczyły wysokość roszczeń odszkodowawczych pokrzywdzonego, a tryb postępowania sądowego wynikający ze złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze po zawartym pomiędzy oskarżonymi a oskarżycielem publicznym porozumieniu co do wymierzenia im uzgodnionych kar ( i ostatecznie środka karnego określonego w art. 46 § 1 kk ), dawał pokrzywdzonemu jedynie możliwość postulowania określonych rozstrzygnięć.

Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jako środek karny będący formą reakcji na przestępstwo, realizuje takie same cele jak kara. W doktrynie zwraca się uwagę, że kary i środki karne spełniają cele kompensacyjne; środek ten bez względu na swą rolę wychowawczo-represyjną, spełnia jednocześnie główną funkcję, tj. kompensację dla osób pokrzywdzonych przestępstwem Jego istotą jest naprawienie szkody, a cel ten jest dominujący i posiada pierwszoplanowe znaczenie. Umożliwia ofierze przestępstwa otrzymanie należnej jej satysfakcji materialnej i moralnej i to szybciej niż na drodze procesu cywilnego. Cel ten wynika z podstaw i zakresu jego stosowania. Środek ten ma zabezpieczyć majątkowe interesy pokrzywdzonego. Dla pokrzywdzonych niejednokrotnie ważniejsze jest nie tyle ukaranie sprawcy, co wyrównanie powstałych szkód. Stwarza on pewną dolegliwość oskarżonemu, jednakże chodzi w nim nie tylko o odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego, ale także o odpokutowanie na rzecz ofiary.

Ma rację skarżący, iż przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należy kierować się zasadami prawa cywilnego, uregulowanymi w art. 445 i 448 kc.

W myśl art. 445 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, jak też w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zgodnie zaś z art. 448 kc, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Ma rację skarżący , iż prawidłowe ustalenie „odpowiedniej” sumy pieniężnej musi uwzględniać charakter i stopień cierpień psychicznych i fizycznych, ich intensywność, czas trwania, następstwa dla zdrowia i dla życia osobistego. Przy czym oceny tej należy dokonywać z uwzględnieniem indywidualnego charakteru danej sprawy. Jeżeli zważyć, że przepis art. 445 § 2 kc wskazuje, iż zadośćuczynienie winno być „odpowiednie”, to o rażącym naruszeniu zasady ustalania „odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy. Przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia oznacza przyznanie takiej kwoty, która rozsądnie oceniana da się określić jako godziwa w realiach danej sprawy. Skutkiem tej oceny winno zaś być zasądzenie zadośćuczynienia które wystarcza do złagodzenia doznanych cierpień. Zadośćuczynienie spełnia swoją kompensacyjną funkcję, jeżeli jest realne - tj. jego wysokość przedstawia dla poszkodowanego odczuwalną ekonomicznie wartość. Kompensacja krzywdy ma odmienny charakter niż kompensacja szkody majątkowej - polega na wynagrodzeniu cierpień, jakich pokrzywdzony doznał w wyniku czynu niedozwolonego, dlatego wysokość zadośćuczynienia jest w pierwszym rzędzie uwarunkowana intensywnością cierpień i czasem ich trwania (por. wyr. SN z 29 września 2004 r., II CK 531/03, Legalis). Funkcja represyjna zadośćuczynienia oznacza, że jego wysokość powinna być dla sprawcy szkody adekwatną sankcją do popełnionego czynu i spowodowanej krzywdy. Funkcja prewencyjno-wychowawcza realizowana jest, jeśli wysokość zadośćuczynienia jest proporcjonalna do stopnia potępienia zachowania sprawcy krzywdy w odbiorze społecznym. Art. 445 kc dotyczy tylko zdrowia, wolności oraz integralności seksualnej, natomiast art. 448 kc ( wszystkich dóbr osobistych). Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Naruszenie integralności cielesnej polega na kontakcie fizycznym( np.uderzenie, popchnięcie). Z naruszeniem godności mamy do czynienia jeśli działanie albo zaniechanie stanowiące naruszenie innego dobra osobistego następuje w sposób godzący w wartość jednostki ludzkiej. Wolność, czyli autonomia, wyraża się w możliwości swobodnego podejmowania decyzji dotyczących jednostki.

Oskarżeni w obu tych sferach wyrządzili krzywdę M. D..

Pokrzywdzony był obiektem agresywnej napaści; w żaden sposób sprawców nie sprowokował. Naruszyli oni gwałtownie i brutalnie nietykalność cielesną i własność. Napastnicy wywołali u ofiary strach wynikający z możliwości uszkodzenia i utraty mienia, a zwłaszcza doznania poważnego uszczerbku na zdrowiu. Napadnięty był uderzany wielokrotnie w twarz, przyduszany oraz kopany. Agresywne działania zmierzające do wyegzekwowania na pokrzywdzonym woli sprawców naruszały jego godność ( również przez ukierunkowanie ciosów ), godziły w wolność do przebywania w określonym miejscu, dysponowania własną osobą i mieniem. W wyniku pobicia M. D. doznał realnych obrażeń ciała, które powodowały dotkliwy ból, wielodniowe następstwa, zasinienia i otarcia naskórka na twarzy skutkujące okresowym zeszpeceniem, wpływające na normalne funkcjonowanie w tym stanie i wywołujące poczucie zawstydzenia. W konsekwencji poniósł on dotkliwe cierpienia fizyczne i psychiczne, na długo naruszające jego poczucie bezpieczeństwa.

Uwzględniając powyższe zasady i przenosząc jej na realia niniejszej sprawy sąd odwoławczy uznał argumentację i wnioski apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego za całkowicie zasadne. W konsekwencji zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż zasądzoną w punkcie 4 kwotę zadośćuczynienia podwyższył do 6000 złotych; tym samym uznał, iż dopiero w tej wysokości ten środek karny spełni swoje funkcje wychowawcze i zapobiegawcze ( uświadomi sprawcom nieopłacalność inkryminowanych im zachowań i realność doznania należytej odpłaty ), a w szczególności – w danych warunkach – będzie miał realny wymiar kompensacyjny dla pokrzywdzonego.

Z tych względów sąd okręgowy orzekł, jak w wyroku. Na podstawie powołanych w nim przepisów zasądził od każdego z oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego po 210 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych w postepowaniu odwoławczym. Zwolnił oskarżonych od wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym uznając, iż dolegliwości wynikające z wyroku są dla nich już wystarczająco duże z uwagi na ich sytuację materialną.