Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt II C 492/13,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt: I ACa 543/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 lutego 2014r. Sąd Okręgowy w Katowicach:

1) oddalił powództwo;

2) zasądził od powoda Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w K. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Wskazał w uzasadnieniu, że powód Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości domagał się od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kwoty 141.236,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od 9.02.2013 do dnia zapłaty, oraz zwrot kosztów postępowania.

W uzasadnieniu żądania wskazał, że 21.09.2011r Sąd Rejonowy K. w K. ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku powodowej spółki. W toku analizy dokumentacji ustalono, że przed ogłoszeniem upadłości pozwana dokonała szeregu wpłat na rzecz pozwanego dotyczących zobowiązań z tytułu składek dotyczących ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego oraz Funduszu Pracy innego podmiotu tj. (...) Sp. zoo. Zapłata składek nastąpiła z rachunku bankowego upadłego, ale w tytułach przelewu wskazano NIP (...) Sp. zoo. Zapłaty dokonano w łącznej wysokości 141.236,99 zł . Z uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26.05.2008 (...) wynika, że nie jest możliwe regulowanie należności publiczno- prawnych do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej – z innego rachunku bankowego niż rachunek samego podatnika, a gdy taka sytuacja ma miejsce to nie wywołuje to skutku w postaci umorzenia zobowiązania podatkowego podatnika, tylko powoduje powstanie roszczenia o zwrot z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia po stronie tego z czyjego rachunku bankowego dokonano płatności. Na podstawie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych art. 59 § 1 pkt. 1 oraz 60 § 1 Ordynacji Podatkowej, przepisy będące podstawą dla podjętej uchwały znajdują zastosowanie do składek na ubezpieczenie społeczne. Podobnie w/w przepisy stosuje się do składek na ubezpieczenie zdrowotne i składek na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zatem po stronie upadłego jako bezpodstawnie zubożonego powstało roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wobec podmiotu na rzecz którego bezpodstawnej zapłaty dokonano. Jako podstawę dochodzonego roszczenia powód wskazał art. 405 kc. Bez znaczenia prawnego powstają wszelkie uzgodnienia stron, które przewidują płatności podatku obciążającego jeden podmiot przez drugi. Spółka (...) zaś, w żaden sposób nie zwróciła upadłemu środków przekazanych na rzecz Urzędu Skarbowego, a zatem stan zubożenia istnieje nadal.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 29.04.2013 w sprawie II Nc 132/13 (k-370) Sąd pierwszej instancji uwzględnił żądanie pozwu w całości.

Pozwany wniósł od tego nakazu sprzeciw domagając się oddalenia powództwa i zasadzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu zarzucił , że zachodzi brak legitymacji procesowej powoda, a to nie wykazanie faktu zubożenia upadłego. Powód winien wykazać, że dochodzona na jego rzecz należność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia istotnie istnieje i stanowi część masy upadłości przedkładając sporządzony przez siebie spis inwentarza. Nadto pozwany nie może być traktowany jako podmiot wzbogacony w zakresie kwoty 26.669,84 zł, na którą składają się składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albowiem pozwany wprawdzie na podstawie przepisu art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie Ubezpieczeń Społecznych prowadzi pobór wskazanych wyższej należności publiczno prawnych, jednakże czyni to na rzecz państwowej osoby prawnej – Narodowego Funduszu Zdrowia oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Pozwanemu nie przysługuje legitymacja procesowa bierna w zakresie kwoty 26.669,84 zł. Zdaniem pozwanego podobna sytuacja zachodzi również w przypadku środków przekazanych na rachunek Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 114.567, 15 zł, które nie stanowią przychodów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W., a stanowią przychody zarządzanego przezeń Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którymi pozwany nie może dysponować inaczej jak tylko w zakresie wskazanym w przepisie art. 54 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu pierwszej instancji powództwo na uwzględnienie nie zasługuje brak jest bowiem podstaw z art. 405 kc do uwzględnienia powództwa.

Powód wskazał jako podstawę dochodzonych przez siebie roszczeń art.405kc podnosząc, iż osobą wzbogaconą jest strona pozwana na skutek zapłaty przez powoda zobowiązań z tytułu składek wpłaconych do pozwanego dotyczących ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego oraz na Fundusz Pracy innego podmiotu tj. (...) Sp. zoo.

Zadaniem sądu pierwszej instancji brak jest podstaw do uznania strony pozwanej w świetle art. 405 kc. za wzbogaconą kosztem powoda bowiem kwoty przelane przez upadłego w sposób oczywisty dotyczą Spółki (...), co pozostaje bezsporne między stronami. Zapłata składek przez stronę powodową obejmujących inny podmiot niewystępujący w sprawie spowodowała stan bezpodstawnego wzbogacenia tegoż podmiotu kosztem podmiotu, który należne składki uiścił .

Mając powyższe na uwadze sąd pierwszej instancji powództwo oddalił .

O kosztach postępowania orzekł Sąd na mocy art. 98 kpc.

Od wyroku tego wniósł apelacje powód . Zaskarżył wyrok w całości.

Zarzucił :

1.  Naruszenie prawa materialnego- art. 59 § 1 pkt 1 oraz art. 60 § 1 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa w zw. z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zapłata zobowiązań z tytuł składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może zostać dokonana przez inny podmiot niż zobowiązany do zapłaty i tym samym taka zapłata prowadzi do umorzenia zobowiązania;

2.  Naruszenie prawa materialnego tj. art. 405kc i 410&1 i 2 kc poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że:

- zapłata składek ZPC (...) przez upadłego nie spowodowała po stronie pozwanego bezpodstawnego wzbogacenia;

- zapłata składek ZPC (...) przez upadłego wywołała skutek w postaci umorzenia zobowiązań ZPC (...) , podczas gdy z faktu otrzymania środków pieniężnych przez pozwanego ZPC (...) nie uzyskała żadnych korzyści .Tym samym na skutek prawnie niedopuszczalnej zapłaty nastąpiło jedynie bezpodstawne wzbogacenie pozwanego kosztem upadłego.

Powołując się na powyższe domagał się zmiany wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda zasadna nie jest i skutku odnieść nie może. Wbrew podnoszonym zarzutom zaskarżony wyrok jest ostatecznie trafny, chociaż uzasadnienie nie odpowiada wymogom z art. 328 § 2 kpc albowiem nie zawiera w ogóle części dotyczącej ustaleń faktycznych .

Zebrany jednakże w sprawie materiał dowodowy pozwala Sądowi Apelacyjnemu na poczynienie ustaleń, iż przed ogłoszeniem upadłości w 2007 roku (...) SA dokonała na rzecz pozwanego wpłat w łącznej kwocie 141.236, 99 zł z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy innego podmiotu tj. (...) spółki z o.o. Zapłata składek nastąpiła z rachunku bankowego upadłego, w tytułach przelewu wskazano NIP spółki (...).(dowód wydruki z konta spółki (...)).

Kwota 26.669,84 zł na którą składają się składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych została przekazana przez pozwanego na podstawie art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie Ubezpieczeń Społecznych na rzecz państwowej osoby prawnej – Narodowego Funduszu Zdrowia oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej Funduszu Pracy Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Natomiast kwota 114.567, 15 zł stanowiąca przychody zarządzanego przez pozwanego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych została w całości wydatkowana na wypłatę świadczeń finansowanych ze składek ZUS. Przychody ze składek na ubezpieczenia społeczne wyniosły 87.973.782 tys. złotych, dotacja budżetowa w 2007r. wyniosła 23.892.986 tys zł, refundacja ze składek przekazanych przez OFE wyniosła 16.219.292 tys. zł, zaś pozostałe przychody 1.634.947 tys. zł. Natomiast koszty funduszu wyniosły 123.755.016 tys. zł , w tym koszty emerytalno - rentowe finansowane ze składek 109.955.881 tys. zł , pozostałe świadczenia 8.057.368 tys. zł , wydatki bieżące 3.784.808tys. zł . Zatem przychody FUS zostały w całości wydane na wypłatę świadczeń finansowanych ze składek FUS.

(dowód: sprawozdanie z działalności ZUS za 2007r zatwierdzone uchwałą nr 30/2008 Zarządu ZUS z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie przyjęcia sprawozdania z działalności ZUS za 2007r)

Powód opierał swe żądanie na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z mocy art. 405kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby zobowiązany jest do wydania korzyści w naturze , a gdyby to nie było możliwe do zwrotu jej wartości.

Najistotniejszą zatem kwestią do rozstrzygnięcia było ustalenie , kto w tym stanie rzeczy jest osobą wzbogaconą w rozumieniu art. 405 kc i tym samym zobowiązaną do wydania korzyści majątkowej.

Sąd Apelacyjny w tym składzie podziela stanowisko wyrażone ostatnio w orzecznictwie Sądu Najwyższego , że zapłata podatku ( czy też należności , do której stosuje się przepisy ordynacji podatkowej) obciążającego inną osobę powoduje powstanie roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia , które przysługuje płacącemu (niezobowiązanemu) wobec podatnika, a nie wobec osoby, której tą kwotę uiszczono. Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 kwietnia 2013r., II CSK 368/12 oraz z dnia 7 marca 2013r.,IVCSK 442/12. Wskazane w sprawie świadczenie z tytułu składek dotyczących ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego oraz Funduszu Pracy obciążało inny , niewystępujący w sprawie podmiot tj. (...) Sp. zoo., zatem istniało ważne zobowiązanie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne zdrowotne i Fundusz Pracy, ponadto pozwana kwotę z tego tytułu przyjęła w sposób definitywny i nie zamierza jej zwracać traktując ją jako prowadzącą do umorzenia zobowiązania (...) spółki z o.o., co powoduje, że to osoba zobowiązana do zapłaty tych składek jest osobą bezpodstawnie wzbogaconą. Zatem powód nie może kierować swego żądania do pozwanego, gdyż nie jest on osobą bezpodstawnie wzbogaconą.

Już zatem z tego powodu powództwo nie mogło zostać uwzględnione, trafnie więc sąd pierwszej instancji powództwo oddalił.

Na marginesie wskazać trzeba , że podziela Sąd Apelacyjny podnoszone przez pozwanego zarzuty, że nie mógł być on bezpodstawnie wzbogacony kwotą 26.669,84zł , na którą składają się składki na ubezpieczenie zdrowotne , Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albowiem pozwany wprawdzie na podstawie art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych prowadzi pobór tych należności publiczno- prawnych, jednakże nie czyni tego na swoją rzecz, a na rzecz państwowej osoby prawnej, a to Narodowego Funduszu Zdrowia oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej: Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Nie mógł być także wzbogacony kwotą 114.567,15 zł stanowiącą przychody zarządzanego przez niego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż środki z tego tytułu zostały już w całości wydane w 2007r zgodnie z art. 54 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na wypłatę świadczeń finansowanych ze składek ZUS, a skoro powód płacąc składki podawał NIP osoby zobowiązanej nie ma podstaw do przyjęcia , że pozwany powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu (407kc).

Reasumując ostatecznie wyrok jest trafny, a apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw należało oddalić na mocy art. 385 kpc.

O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 kpc