Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Jolanta Deniziuk

SSO Elżbieta Jaroszewicz (spr.), del.SSR Beata Kopania

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Sobocińska

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2013 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. D.

przeciwko M. D.

o zniesienie współwłasności majątkowej małżeńskiej

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego
w Słupsku z dnia 4 grudnia 2012r., sygn. akt III RC 483/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanej M. D. na rzecz powoda P. D. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 82/13

UZASADNIENIE

Powód P. D. pozwem z dnia 22 maja 2012 roku wniósł o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej stron z dniem 18 stycznia 2011 roku.

Żądanie uzasadnił tym, że strony pozostają w długotrwałej separacji faktycznej, a od 18 stycznia 2011 roku toczy się ich sprawa rozwodowa. Dodał, że bez zgody pozwanej nie może zaciągać jakichkolwiek zobowiązań niezbędnych dla prowadzenia własnej firmy.

Na rozprawie w dniu 20 września 2012 roku pełnomocnik powoda podtrzymał żądanie zgłoszone w pozwie i wniósł o ewentualne orzeczenie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z dniem wydania orzeczenia w sprawie.

Pozwana M. D. wnosiła początkowo o oddalenie powództwa. Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2012 roku pozwana wyraziła zgodę na ustanowienie rozdzielności majątkowej między stronami.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2012 roku Sąd Rejonowy w Słupsku ustanowił, z dniem 18 stycznia 2011 roku rozdzielność majątkową małżeńską P. D. i M. D..

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny. P. D. i M. D. zawarli małżeństwo w dniu 15 lipca 1995 roku w S.. Z tego związku pochodzą dwie małoletnie córki: A. i A.. Między stronami toczy się proces o rozwód. Ani przed zawarciem małżeństwa ani w trakcie jego trwania powód i pozwana nie zawierali umów majątkowych. W trakcie trwania małżeństwa powód do 2008 roku pracował w firmie (...). Następnie przez rok był bezrobotny. W 2010 roku rozpoczął prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Zajmował się fotografią, a następnie rozszerzył profil prowadzonej działalności o recykling używanych części samochodowych. W 2011 roku uzyskał dochód w kwocie 31 357,64 zł.

Pozwana również pracowała w firmie (...) do 2008 roku. Później przez okres około ośmiu miesięcy pozostawała bezrobotna, z prawem do zasiłku. Następnie podjęła pracę w przedsiębiorstwie (...). Aktualnie pracuje w (...) na stanowisku kierownika służb pięter. Zarabiała średnio 1.600 zł netto miesięcznie, a od niedawna około 2.000 zł netto miesięcznie. Do pracy dojeżdża, na co przeznacza około 450 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w czasie trwania małżeństwa strony wspólnie zaciągały zobowiązania kredytowe. W 2006 roku strony wspólnie zaciągnęły kredyt na zakup domu na kwotę 150.000 zł. Kredyt został zaciągnięty na 15 lat. Jego rata wynosi około 1.000 zł miesięcznie. Kredyt spłacany jest przez powoda. Do spłaty pozostało około 80.000 zł. W przeszłości strony wspólnie ustaliły, iż powód będzie dokonywał spłaty raty oraz opłat za utrzymanie domu. W 2009 roku strony zakupiły samochód marki R. (...) (1996 rok produkcji). Pozwana ma kredyt odnawialny na koncie na kwotę 7.000 zł. Jej zadłużenie z tego tytułu obecnie wynosi około 3.000 zł. Do 2008 roku strony porozumiewały się w zakresie spraw finansowych. Od 2007 roku pozostają w separacji faktycznej. Od tego czasu nie prowadzą też wspólnego gospodarstwa domowego. W przeszłości M. D. pożyczała pieniądze od matki powoda – A. D.. Takie sytuacje miały miejsce dwukrotnie. Były to sumy 500 zł i 300 zł.

Jak wynika z ustaleń Sądu I instancji, w 2011 roku przed Sądem Rejonowym w Słupsku toczyło się postępowanie pod sygnaturą akt III RNs 245/11 z wniosku P. D. z udziałem M. D. o zezwolenie na dokonanie czynności bez zgody drugiego małżonka. W owym czasie P. D. rozszerzył prowadzoną działalność o handel używanymi częściami samochodowymi. W prowadzeniem takiej działalności wiązała się konieczność wskazania miejsca czasowego magazynowania tych części. P. D. zamierzał na ten cel przeznaczyć pomieszczenia w domu zajmowanym wspólnie z M. D.. Żona powoda nie wyrażała zgody na przekształcenie części podpiwniczonej domu na magazyn. Postępowanie zakończyło się uwzględnieniem wniosku P. D..

Pozwana od stycznia 2012 roku mieszka wraz z dziećmi u swojej matki. Dokłada się do opłat przekazując rodzicom około 500 zł miesięcznie. Strony nie rozmawiają z sobą w ogóle.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy w Słupsku uznał, że faktyczna separacja stron stanowi w świetle art. 52 § 1 k.r.o. ważny powód uzasadniający żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej. Wskazał przy tym, że między P. D. i M. D. toczy się proces o rozwód. Zarówno powód, jak i pozwana wykluczają możliwości kontynuowania związku – od dnia 18 stycznia 2011 roku strony nie porozumiewają się i nie współpracują z sobą w kwestii dotyczącej ich wspólnego majątku. Dodatkowo M. D. nie partycypuje w kosztach utrzymania wspólnej nieruchomości, a zaciągnięty na zakup domu kredyt jest spłacany przez powoda. W uzasadnieniu przytoczono m.in. tezy zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 roku (sygn. II CRN 148/94) odnoszące się do kwestii zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej ze skutkiem wstecznym i obowiązku uwzględnienia przez sąd wynikających z tego faktu zagrożeń dla interesów osób trzecich.

Pozwana M. D. zaskarżyła przedmiotowy wyrok apelacją domagając się jego zmiany poprzez ustanowienie rozdzielności majątkowej między stronami z dniem 4 grudnia 2012 roku, tj. z datą wydania wyroku przez sąd I instancji, nie zaś z data wcześniejszą. Nadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie art. 52 § 1 i 2 k.r.o., poprzez błędne przyjęcie, że interes wierzycieli uzasadnia ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną oraz nieuwzględnienie dobra rodziny, a także przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że w przedmiotowej sprawie istniały podstawy do przyjęcia, że wobec braku ustalenia rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data wydania wyroku ucierpi interes wierzycieli.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny i dokonał trafnych rozważań prawnych. Jego argumentacja jest spójna, logiczna i nie budzi żadnych zastrzeżeń. Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia i wnioski stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku. Zarzuty zaś podnoszone w tym zakresie przez skarżącą, stanowią jedynie nieuzasadnioną słowną polemikę.

Odnosząc się do podniesionych w apelacji zarzutówqa, stwierdzić należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona ocena dowodów może być skutecznie podważona (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie I ACa 513/05 – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex Omega).

Zgodnie z art. 52 § 1 k.r.o., z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W myśl z kolei art. 52 § 2 k.r.o., rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Godzi się zauważyć, że jedyną przesłanką ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej na żądanie małżonka jest istnienie „ważnych powodów”. Przez ważne powody, dające podstawę do ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, zwykło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. Ważny powód uzasadniający ustanowienie rozdzielności majątkowej może stanowić separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Obojętne jest przy tym, czy zachodzi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdzał, że w świetle art. 52 § 1 k.r.o., za owe „ważne powody” uznać należy okoliczności, których źródła tkwią w rozdźwiękach między małżonkami natury osobistej, stwarzających taką sytuację, że wykonywanie przez każdego z nich zarządu nad ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione i że wspólność majątkowa przestaje służyć dobru założonej przez małżeństwo rodziny (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 6 listopada 1972 r., sygn. III CRN 250/72 – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej LexPolonica; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r., sygn. II CKN 1070/98 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Legalis; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r., sygn. III CKN 51/97 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Legalis).

Do zniesienia wspólności ustawowej dochodzi w drodze kształtującego orzeczenia sądowego. Fakt, że drugi małżonek godzi się z żądaniem, nie zwalnia sądu od obowiązku ustalenia, czy istnieją "ważne powody" zniesienia i czy istniały wcześniej, wobec zgłoszenia żądania zniesienia wspólności z datą wsteczną. Wiąże się to z tym, że w odróżnieniu od umownego wyłączenia wspólności ustawowej sądowe zniesienie wspólności majątkowej wywołuje skutki wobec osób trzecich, a ponadto skutki te mogą zostać rozciągnięte w czasie na okres poprzedzający wyrok sądu. Dlatego w postępowaniu o zniesienie wspólności majątkowej sąd musi nadto rozważyć, czy powództwo nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków (uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2000 r., sygn. I CKN 293/00 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej LexOmega).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 grudnia 2008 r. (sygn. II CSK 371/08 - za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Legalis), ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tej dacie ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym.

Przenosząc powyższe rozważania do realiów rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że bezsprzecznie strony już od kilku lat żyją w faktycznej separacji. Zarówno powód, jak i pozwana podczas rozprawy w dniu 16 czerwca 2011 roku (k. 83 akt I RC 58/11 Sądu Okręgowego w Słupsku) potwierdzili, iż pożycie fizyczne między nimi ustało już w 2005 roku, zaś wspólność gospodarcza w 2009 lub 2010 roku. Co więcej, od dnia 18 stycznia 2011 roku, tj. od daty wystąpienia przez powoda z powództwem o rozwód, strony nie rozmawiają ze sobą i nie współpracują ze sobą w kwestii dotyczącej ich wspólnego majątku.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle ustaleń stanu faktycznego, to właśnie data 18 stycznia 2011 roku jest datą graniczną dla ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami. Wprawdzie stan faktycznej separacji między małżonkami D. istniał już wcześniej, jednakże dopiero na skutek wytoczenia przez powoda powództwa rozwodowego, nadszarpnięta i poważnie ograniczona już wcześniej nic porozumienia miedzy nimi została definitywnie zerwana. Konsekwencją tego jest fakt, iż M. D. i P. D. od tego momentu nie są w stanie w jakikolwiek sposób porozumieć się w kwestii wspólnego majątku. Potwierdzeniem powyższego jest m.in. prowadzone z wniosku powoda postępowanie o zezwolenie na dokonanie czynności bez zgody drugiego małżonka (sygn. III RNs 245/11). Nie ma tutaj znaczenia fakt, iż po tej dacie strony zamieszkiwały razem w stanowiącym ich współwłasność domu. Brak dialogu między nimi i de facto prowadzenie odrębnych gospodarstw domowych przesądza o słuszności orzeczenia Sądu I instancji.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutów pozwanej dotyczących uwzględnienia przez Sąd I instancji, przy orzekaniu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej interesu wierzycieli. Jak wynika z zaprezentowanego wyżej orzecznictwa Sądu Najwyższego, sąd orzekający na podstawie art. 52 k.r.o. ma obowiązek zbadać, czy ustanowienie rozdzielności majątkowej w danym przypadku nie będzie naruszać interesów wierzycieli, w szczególności utrudniając im wyegzekwowanie wymagalnych wierzytelności. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopatrzył się takiego niebezpieczeństwa (zaciągnięte zobowiązania są na bieżąco spłacane), czego wyrazem było wydanie orzeczenia zmieniającego ustrój majątkowy stron z datą poprzedzającą wniesienie pozwu. Innymi słowy Sąd I instancji uznał, iż wydane orzeczenie czyni zadość żądaniu stron i jednocześnie nie prowadzi – poprzez rozciągnięcie jego skutków na okres poprzedzający wydanie wyroku - do pokrzywdzenia wierzycieli. Bezsprzecznie nie doszło więc, jak zdaje się sugerować pozwana, do uwzględnienia interesu wierzycieli kosztem dobra jej rodziny. Zarzuty pozwanej wynikają w ocenie Sądu Okręgowego z niezrozumienia treści uzasadnienia.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację (punkt I sentencji).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6a ust. 1 pkt 9 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej prze radcę prawnego ustanowionego z urzędu przy ustalaniu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II sentencji).