Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Wojciechowski (spr.)

Sędziowie: SSO Marzena Ossolińska-Plęs

SSR del. do SO Anna Romańska

Protokolant: st.sekr.sądowy Ewa Gronko

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie - Mariusza Kowala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 listopada 2014 r.

sprawy J. F.

oskarżonego o przestępstwo z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 297 § 1 kk i inne

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 3 marca 2014 r., sygnatura akt X K 18/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II Ka 506/14

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 3 marca 2014 roku, sygn. akt X K 18/12 uznał oskarżonego J. F. za winnego tego, że:

I.  w dniu 13 stycznia 2010 roku działając w zamiarze, by A. J. poprzez przedłożenie u przedstawiciela (...) S.A. w W. Oddział w R. poświadczającego nieprawdę dokumentu dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu, uzyskał dla siebie pożyczkę gotówkową w kwocie 8.000,00 zł, przekazał mu zaświadczenie o zatrudnieniu i osiąganych dochodach, poświadczając nieprawdę co do zatrudnienia i osiąganych przez A. J. za wykonywaną pracę dochodach w wysokości 2.051,93 zł brutto w firmie (...) w G. M.., które wcześniej uzyskał od M. K. (2), wprowadzając tym samym przedstawiciela Banku w błąd co do zamiaru wywiązania się z podjętego zobowiązania, powodując szkodę w wysokości 8.000,00 zł na rzecz (...) S.A. z/s w W., przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się przed upływem 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w Poznaniu, sygn. akt III K 616/08, tj. przestępstwa z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 297 § 1 kk i art. 273 kk i art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i za ten czyn na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 46 § 1 kk zobowiązał oskarżonego J. F. do naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. z/s W W. Oddział w R. kwoty 8.000,00 zł (ośmiu tysięcy złotych).

II.  w dniu 13 stycznia 2010 roku w R., woj. (...) działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej kierował wykonaniem czynu zabronionego przez A. J., polegającego na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 10.000,00 zł (...) Bank S.A. z/s w W. za pomocą wprowadzenia w błąd pracowników oddziału tego Banku w R. przy ul. (...), przy zawarciu umowy pożyczki nr (...), poprzez przedłożenie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o swoim zatrudnieniu i zarobkach w firmie (...) z/s w G. M.., wystawionego przez M. K. (2), które to zaświadczenie miało istotne znaczenie dla uzyskania przedmiotowej pożyczki, w ten sposób, że przekazał mu podrobione zaświadczenie i jego zatrudnieniu i zarobkach, wskazał podmiot, w którym w/w ma się ubiegać o pożyczkę, przedmiot pożyczki oraz poinstruował o sposobie zachowania, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne wyrokiem Sądu Rejonowego w Poznaniu, sygn. akt III K 616/08 z dnia 6 marca 2008 roku na łączną karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którą to karę odbył m.in. w okresie od 22 grudnia 2006 roku do 9 czerwca 2008 roku, tj. przestępstwa z art. 18 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i art. 297 § 1 kk i art. 271§ 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 46 § 1 kk zobowiązał oskarżonego J. F. do naprawienia szkody w całości poprzez solidarną zapłatę z A. J. na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank S.A. z/s w W. Oddział w R. kwoty 10.000,00 zł (dziesięciu tysięcy złotych).

III.  w dniu 25 stycznia 2010 roku w R., woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej kierował wykonaniem czynu zabronionego przez A. F., polegającego na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 17.254,76 zł (...) Bank S.A. z/s w W., za pomocą wprowadzenie w błąd pracowników oddziału tego Banku w R. przy ul. (...), przy zawarciu umowy pożyczki nr (...) poprzez przedłożenie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o swoim zatrudnieniu i zarobkach w firmie (...) z/s w G. M.., wystawionego przez M. K. (2), które to zaświadczenie miało istotne znaczenie dla uzyskania przedmiotowej pożyczki, w ten sposób, że przekazał mu podrobione zaświadczenie o jego zatrudnieniu i zarobkach, wskazał podmiot, w którym w/w ma się ubiegać o pożyczkę, przedmiot pożyczki oraz poinstruował o sposobie zachowania, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne wyrokiem Sądu Rejonowego w Poznaniu, sygn. akt III K 616/08 z dnia 6 marca 2008 roku na łączną karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którą to karę odbył m.in. w okresie od 22 grudnia 2006 roku do 9 czerwca 2008 roku, tj. przestępstwa z art. 18 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i art. 297 § 1 kk i art. 271§ 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 46 § 1 kk zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody w całości poprzez solidarną zapłatę z A. F. na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank S.A. z/s w W. Oddział w R. kwoty 17.254,76 zł (siedemnaście tysięcy dwieście pięćdziesiąt cztery złote 76/100).

IV.  w dniu 29 stycznia 2010 roku w R., woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej kierował wykonaniem czynu zabronionego przez I. N. polegającego na usiłowaniu doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 10.000,00 zł (...) Bank S.A. z/s w W., za pomocą wprowadzenia w błąd pracowników oddziału tego Banku w R. przy ul. (...), przy zawarciu umowy pożyczki poprzez przedłożenie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o swoim zatrudnieniu i zarobkach w firmie (...) z/s w G. M.., wystawionego przez M. K. (2), które to zaświadczenie miało istotne znaczenie dla uzyskania przedmiotowej pożyczki, w ten sposób, że przekazał jej podrobione zaświadczenie o jej zatrudnieniu i zarobkach, wskazał podmiot, w którym w/w ma się ubiegać o pożyczkę, przedmiot pożyczki oraz poinstruował o sposobie zachowania, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne wyrokiem Sądu Rejonowego w Poznaniu, sygn. akt III K 616/08 z dnia 6 marca 2008 roku na łączną karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którą to karę odbył m.in. w okresie od 22 grudnia 2006 roku do 9 czerwca 2008 roku, tj. przestępstwa z art. . 18 § 1 kk w zw. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i art. 297 § 1 kk i art. 271 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk w miejsce orzeczonych kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzył oskarżonemu karę łączną 3 (trzech) lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 627 kpk zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 786,00 zł (siedemset osiemdziesiąt sześć złotych).

W osobistej apelacji oskarżony zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej wymiaru kary, zarzucając rażącą niewspółmierność wymierzonej kary, przejawiającą się w orzeczeniu wobec niego łącznej kary 3 lat pozbawienia wolności, w sytuacji gdy wystarczającym byłoby wymierzenie kary względniejszej dla oskarżonego. Sąd I instancji w wydanym wyroku nadmiernie skupił swoją uwagę na analizie okoliczności obciążających oskarżonego, zupełnie pomijając okoliczności przemawiające na jego korzyść. Oskarżony wyraża przekonanie, iż słusznym, w zaistniałej sytuacji, byłoby rozważenie możliwości wymierzenia kary pozbawienia wolności w niższym wymiarze, tj. 2 lat pozbawienia wolności przy zastosowaniu wobec niego warunkowego zawieszenia jej wykonania na okres próby 5 lat.

Podnosząc powyższy zarzut autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej kary, poprzez orzeczenie wobec niego kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok podlega uchyleniu, a orzeczenie następcze formułuje nakaz ponownego rozpoznania sprawy. Rozstrzygnięcie to jest procesową konsekwencją ujawnienia w trakcie kontroli odwoławczej uchybień, które winny być uwzględnione z urzędu, a przy tym są wystarczające do wydania orzeczenia. Dlatego też rozpoznanie zarzutu podniesionego przez skarżącego byłoby przedwczesne dla dalszego toku postępowania.

Przede wszystkim Sąd Rejonowy naruszył dyspozycję art. 410 kpk, skoro oparł się przy wyrokowaniu – i to w rozległym zakresie – na materiale dowodowym, który nie został ujawniony podczas rozprawy głównej. Rzecz mianowicie w tym, iż art. 387 § 4 kpk zezwala sądowi orzekającemu w trybie tzw. rozprawy skróconej na uznanie za ujawnione dowodów wymienionych w akcie oskarżenia lub dokumentów przedłożonych przez strony, jeżeli organ ten przychyla się do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Wskazana norma ustawy karnej procesowej obejmuje swym zasięgiem zatem nie tylko dowody, co do których prokurator złożył wniosek o odczytanie na rozprawie, lecz również te, których przeprowadzenia na rozprawie domagał się oskarżyciel publiczny.

Tymczasem uwarunkowania niniejszej sprawy są tego rodzaju, że sposób dokumentowania przebiegu rozprawy odbytej w dniu 24 lutego 2014 roku nie pozostawia żadnych wątpliwości, iż Sąd I instancji na podstawie art. 387 § 4 kpk uznał za ujawnione bez odczytywania jedynie dowody podlegające odczytaniu na rozprawie, które zostały wymienione w akcie oskarżenia właśnie w takim kontekście procesowym. W efekcie zawężenia zakresu zastosowania art. 387 § 4 kpk doszło do wykreowania takiego układu, że zarówno wyjaśnienia oskarżonego, jak również depozycje M. K. (2), A. J., I. N. i E. J. nie zostały wprowadzone do materiału dowodowego sprawy z zachowaniem zasady bezpośredniości, ani też w drodze odstąpienia od tej zasady w sposób przewidziany w Kodeksie postępowania karnego, tj. poprzez ich odczytanie, albo uznanie za ujawnione w całości bez odczytania.

Nieodzowne staje się przy tym zaakcentowanie, iż nawet pobieżna lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku jest wystarczająca do powzięcia nieodpartego przekonania w kwestii wykorzystania rzeczonych osobowych środków dowodowych w procesie odtworzenia przebiegu zdarzeń podlegających prawnokarnemu wartościowaniu w niniejszej sprawie. Konstatacja ta zyskuje tę doniosłość, że w dostatecznym stopniu uprawnia twierdzenie co do możności wywarcia wpływu obrazy art. 410 kpk na treść zaskarżonego wyroku. Względem wadliwości tej Sąd odwoławczy nie mógł przejść do porządku, jak również skorygować jej w toku postępowania odwoławczego.

Ponadto zastrzeżenia Sądu Okręgowego budzi zakończenie postępowania w trybie konsensualnym przewidzianym w art. 387 kpk i uwzględnienie (w ostatecznej wersji) wniosku obrońcy oskarżonego o wydanie wyroku skazującego oraz wymierzenie mu określonych kar i środków karnych bez przeprowadzenie postępowania dowodowego.

Przypomnieć trzeba, że użyte w art. 387 § 2 kpk sformułowanie „okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości” oznacza, iż brak wątpliwości dotyczy przestępstwa (przestępstw) zarzucanego oskarżonemu aktem oskarżenia i odnosi się do realizacji wszystkich niezbędnych znamion tego czynu, a w konsekwencji jego kwalifikacji prawnej, rodzaju i stopnia zawinienia, skutku przestępnego działania, rozmiaru wyrządzonej szkody, które mają wpływ na kształt i rozmiar odpowiedzialności karnej oskarżonego (tak wyrok Sadu Najwyższego z dnia 4 października 2013 roku III KK 168/13, Lex nr 1388227).

Powracając w realia niniejszej sprawy odnotować wypada, że zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy skazał oskarżonego za cztery przestępstwa (pozostające w realnym zbiegu), przy czym pomimo podobnego sposobu i okoliczności ich popełnienia w przypadku jednego przyjęto formę zjawiskową pomocnictwa, a w odniesieniu do pozostałych sprawstwa kierowniczego. Taki sposób ukształtowania odpowiedzialności karnej oskarżonego jest efektem bezkrytycznego zaakceptowania opisów czynów zarzuconych J. F. w dwóch aktach oskarżenia, które zostały sporządzone przez różnych prokuratorów.

Z kolei, już na wstępie pisemnych motywów zaskarżonego wyroku dostrzec można sformułowania dotyczące „opracowania sposobu działania” mającego na celu bezprawne uzyskiwanie pożyczek pieniężnych z banków, następczego „wejścia w porozumienie” z M. K. (2) w celu realizacji przestępnego przedsięwzięcia, a także dalszych czynności ukierunkowanych na osiągnięcie zamierzonego rezultatu, z równoczesnym podkreśleniem, że oskarżony „przez cały czas (…) czuwał nad przebiegiem realizacji przestępczego procederu”. Stylizacja ta niewątpliwie dalece bardziej wpisuje się w konstrukcję jednoczynowej odpowiedzialności karnej w ramach czynu ciągłego w rozumieniu art. 12 kk, która opiera się na wielości zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru.

Od razu też – niejako dla porządku – stwierdzić należy, że odmienność postaci zjawiskowych danego przestępstwa nie stanowi przeszkody do skutecznego zastosowania art. 12 kk w aspekcie subsumpcji prawnej. Jakościowo odrębnie zagadnienie to przedstawia się na gruncie ciągu przestępstw, określonego w art. 91 § 1 kk, którego jedną z przesłanek jest tożsamość znamion każdego z jednostkowych przestępstw, tworzących – jako zbiór – tenże ciąg. Wówczas wykluczone staje się objęcie jednym ciągiem przestępstw odzwierciedlających różne formy zjawiskowe tego samego typu czynu zabronionego.

Biorąc pod uwagę wyartykułowane powyżej racje oraz ugruntowane już stanowisko, że w razie zaistnienia przesłanek charakteryzujących czyn ciągły, albo ciąg przestępstw na Sądzie orzekającym ciąży obowiązek uwzględnienia tych konstrukcji prawnych w zakresie stosowania prawa materialnego. W związku z tym zakończenie postępowania rozpoznawczego wydaniem zaskarżonego wyroku w trybie określonym w art. 387 kpk obarczone zostało kolejnym mankamentem, który winien zostać wyeliminowanej w dalszym toku postępowania.

Rzeczą Sądu I instancji będzie zatem rozważenie w pierwszym rzędzie możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych oskarżonemu (z uwzględnieniem zapatrywań wyrażonych we wcześniejszej części niniejszego uzasadnienia), co powinno znaleźć odzwierciedlenie w decyzji procesowej podjętej w oparciu o art. 399 § 1 kpk. W ramach uprzedzenia, o którym traktuje wskazany przepis pożądane byłoby również wyrażenie przez Sąd orzekający własnego stanowiska co do relacji zachodzącej pomiędzy „przedłożeniem” poświadczającego nieprawdę dokumentu w rozumieniu art. 297 § 1 kk, a „używaniem” takiego dokumentu w ujęciu art. 273 kk, gdyż w pewnym układzie może dojść do dalszej redukcji w zakresie prawnej oceny zachowań będących przedmiotem osądu w rozpoznawanej sprawie. Dopiero wówczas zaktualizuje się problematyka dokonania we wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego takich zmian, które respektować będą w należytej mierze prawo materialne, gdyż w przeciwnym razie wykluczone w ogóle stanie się zakończenie postępowania rozpoznawczego w trybie konsensualnym przewidzianym w art. 387 kpk. Ponadto Sąd ten zadba, aby podstawę wydanego wyroku stanowił tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, bacząc szczególnie na zakres przedmiotowy regulacji pomieszczonej w art. 387 § 4 kpk.

Wyrok Sądu Okręgowego wydany został na podstawie art. 437 § 2 kpk w zw. z art. 438 pkt 2 kpk.