Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2013 r. w sprawie z powództwa M. Z. i B. Z. przeciwko Gminie M. Ł. – Urząd Miasta Ł. o zapłatę Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 3.395,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 850 zł od dnia 6 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty, 54 zł od dnia 11 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty, 1.510,50 zł od dnia 12 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty, 981,25 zł od dnia 14 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty, oraz kwotę 734 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od wskazanego wyroku apelację wywiódł pozwany, skarżąc go w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 610 k.c. oraz art. 635 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wskutek uznania, że spełnienie przesłanek z tego przepisu oceniać należy w kontekście pojedynczych zamówień, a zatem, jeżeli powodowie opóźnialiby się z wykonaniem jakiegoś przedmiotu tak dalece, że nie byłoby prawdopodobne, że zdołają go wykonać w umówionym terminie, pozwany mógłby odstąpić od umowy, ale w zakresie jedynie tego konkretnego przedmiotu, podczas gdy w sytuacji gdy umowa zaczęła obowiązywać od dnia 15 lutego 2012 r., a w niespełna miesiąc od podpisania występowały wadliwości co do właściwej realizacji przedmiotu umowy (stwierdzonymi wezwaniami do usunięcia wad z dnia 6, 19 i 27 marca 2012 r.), a przy tym powodowie nieterminowo te wady usuwali, było prawdopodobne, że powodowie nie zdołają wykonać w umówionym terminie każdorazowo zlecanej części umowy, a tym samym pozwanemu przysługiwała możliwość odstąpienia od całej umowy zawartej w dniu 15 lutego 2012 r.,

- art. 611 k.c. oraz art. 636 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a tym samym uznanie, że jeżeli pozwany otrzymał świadczenie, wprawdzie z opóźnieniem, ale przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy to uprawnienie do takiego odstąpienia już mu nie przysługuje, podczas gdy w § 2 umowy strony określiły termin zamówienia na 3 dni robocze, licząc od dnia złożenia zamówienia oraz 1 dzień roboczy – w trybie pilnym, zaś pozwany w pismach z dnia 6, 19 i 27 marca 2012 r. wzywał stronę powodową do dostarczania przedmiotu umowy wolnego od wad wyznaczając 3-dniowy termin, co dla przyjętych w umowie terminów, jest niewątpliwie terminem odpowiednim i co z powodu jego bezskutecznego upływu uprawniało pozwanego do odstąpienia od całej umowy z dnia 15 lutego 2012 r. na podstawie art. 611 k.c. (art. 636 k.c.), mimo złożenia takiego oświadczenia po otrzymaniu świadczenia,

- art. 5 k.c. przez zastosowanie i stwierdzenie, że nawet w przypadku uznania, iż pozwany miał możliwość odstąpienia od umowy na podstawie art. 611 k.c. (art. 636 k.c.) lub też art. 610 k.c. (art. 635 k.c.), to jego zachowanie należałoby oceniać jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą lojalności kontrahentów w kontekście precyzji sformułowania SIWZ i zawartej umowy oraz załączników do niej, podczas gdy powodowie otrzymali – już na etapie procedury zamówień publicznych – wszelkie wytyczne dotyczące sposobu realizacji poszczególnych zamówień, opis przedmiotu umowy był dostępny i szczegółowo opisany w SIWZ oraz księdze znaku, które stanowiły załączniki do umowy, a przy tym pisma z dnia 6 i 9 marca 2012 r. i także pismo z dnia 8 marca 2012 r. wyraźnie konkretyzowały poszczególne zamówienia, zatem powodowie mieli pełną wiedzę odnośnie sposobu wykonywania przedmiotu umowy, jednakże wykonywali je wadliwie, samych zaś wad nie usuwali w wyznaczonym odpowiednio z punktu § 2 umowy 3-dniowym terminie, co potwierdziła sama powódka wskazując, że „zdarzały się opóźnienia w wykonaniu zamówienia”,

- art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyprowadzenie niezgodnych z doświadczeniem życiowym i zasadami logiki wniosków, w szczególności uznanie, że warunki przetargu i postanowienia umowy nie były na tyle precyzyjne, żeby powodowie mogli się zorientować co do m.in. konieczności zakupu niestandardowej czcionki oraz że dopiero w dniu 20 lutego 2012 r. powodowie powzięli wiedzę o księdze znaku, podczas gdy wykonanie przedmiotu umowy oznaczało zastosowanie wymagań pozwanego, które zostały zawarte w Załączniku nr 3 do SIWZ, załączonych do umowy z dnia 20 lutego 2012 r., a nadto, (...) Identyfikacji Wizualnej, tzw. księga znaku, była dostępna na stronie internetowej Urzędu Miasta Ł. i powodowie powinni się z nią zapoznać przed przystąpieniem do realizacji zamówienia, a czego nie uczynili – a zatem wbrew stwierdzeniu Sądu można było ustalić, że księga znaku była znana powodom już na etapie przetargu, zwłaszcza wobec stwierdzenia samej powódki, że „zapoznała się ona ze stroną internetową Miasta, na której było ogłoszenie o tym przetargu i zmiany do tego ogłoszenia” oraz faktu, że do przygotowania materiałów niezbędnych do jej zawarcia (okres 2 miesięcy), powodowie mieli możliwość i powinni zapoznać się ze wszystkimi dokumentami związanymi z zamówieniem, tj. winni powziąć wiedzę odnośnie konieczności zastosowania czcionki Futura, papieru kukurydzianego oraz odpowiednich matryc.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu w całości.

Zaskarżone orzeczenie stanowi wynik prawidłowej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w niniejszym uzasadnienia.

Rozpoczynając analizę zarzutów apelacji, należy odnieść się w pierwszej kolejności do zarzutów prawa procesowego, gdyż prawidłowo ustalony i oceniony stan faktyczny determinuje kierunek dalszych rozważań w aspekcie prawa materialnego.

Za całkowicie chybiony należało uznać przede wszystkim sformułowany przez pozwanego w wywiedzionej apelacji zarzut obrazy przepisu prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. polegającej na dowolnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującej przyjęciem, że strona powodowa nie miała możliwości zapoznania się ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia oraz z Systemem Identyfikacji Wizualnej, tj. księgą znaków przed podpisaniem umowy z dnia 15 lutego 2012 r.

Przypomnieć należy, ż3 w myśl powołanego wyżej przepisu ustawy sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom apelującego w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu I instancji. Przede wszystkim – inaczej niż twierdzi skarżący, Sąd ten dostrzegł i należycie rozważył kwestię, czy powodowie mieli możliwość zapoznania się z księgą znaku jeszcze przed podpisaniem umowy i w sposób w pełni prawidłowy stwierdził, iż zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie jednoznacznych ustaleń, jakoby powodom przed przystąpieniem do wykonywania umowy z dnia 15 lutego 2012 r. i realizacji poszczególnych zamówień znane były wszystkie wytyczne dotyczące sposobu realizacji tychże zamówień, w szczególności w zakresie konieczności zastosowania czcionki Futura oraz wymogu zakupienia licencji na tę czcionkę. Odpowiedzi na pytanie, co do zakresu przedmiotowego umowy i kształtu wytwarzanych na rzecz zamawiającego rzeczy, poszukiwać bowiem należy przede wszystkim w treści samej umowy łączącej strony. Przedmiotowa umowa, ani załącznik nr 1 stanowiący jej integralną część i zawierający wykaz zamawianego asortymentu, nie wskazują jednak wymaganego przez zamawiającego rodzaju czcionki i rodzaju papieru, z jakiego miały zostać wykonane druki. Pozwany nie wykazał również, że informacja taka została zamieszczona w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, czy w Systemie Identyfikacji Wizualnej, tzw. księdze znaku, i udostępniona powodom przed przystąpieniem do realizacji zamówienia. W konsekwencji nie sposób uznać, że powodowie na podstawie materiałów udostępnionych im przez pozwanego mogli przygotować się do realizacji zamówień przed podpisaniem umowy. Z tych względów nie sposób podzielić zarzutu pozwanego odnośnie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się zaś do zarzutów materialnoprawnych w pierwszym rzędzie podnieść należy, że zdaniem Sądu odwoławczego Sąd I instancji dokonał poprawnej kwalifikacji prawnej zawartej pomiędzy stronami umowy z dnia 15 lutego 2012 r., uznając, iż stanowi ona umowę dostawy uregulowaną w art. 605 i nast. k.c. Kwestia ta ma jednak znaczenie jedynie porządkowe, a to wobec tożsamego uregulowania uprawnienia do odstąpienia od umowy zarówno w przepisach dotyczących umowy dostawy (art. 610 i 611 k.c.) jak i w przepisach dotyczących umowy o dzieło (art. 635 i 636 k.c.). W rozpoznawanej sprawie pozwany złożył w dniu 3 kwietnia 2012 r. oświadczenie o odstąpieniu od umowy powołując się na przepis art. 636 k.c. (odpowiadający brzmieniem art. 611 k.c.) oraz na § 11 umowy (stanowiący że w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego). Oznacza to, że skuteczność wskazanego oświadczenia powinna być rozpatrywana w świetle dwóch przesłanek wskazanych w przepisie art. 611 k.c. (odpowiadającemu art. 636 k.c.), tj. wykonywanie przedmiotu dostawy w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową oraz bezskuteczny upływ „odpowiedniego” terminu wyznaczonego w celu zmiany sposobu wykonywania. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy pozwany nie wskazał żadnych uchybień w wykonaniu przez powodów umowy, podając jedynie, że nawiązuje do wcześniejszej korespondencji w sprawie realizacji przedmiotu zamówienia. W tym zakresie Sąd I instancji dokonał poprawnej analizy stanowisk pozwanego wyrażonych w pismach kierowanych do powodów i trafnie uznał, że wadliwość towaru dostarczanego przez powodów mogłaby odnosić się co najwyżej do błędów w treści wizytówek, nazwisk jubilatów i nieprawidłowego bigowania, które zostały niezwłocznie naprawione przez powodów. Wykonawcy nie można zaś postawić zarzutu wadliwego wykonania druków poprzez zastosowanie niewłaściwej czcionki, bowiem wymagania w tym względzie zostały postawione dopiero w trakcie realizacji umowy. Oznacza to, że oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy należy ocenić jako nieskuteczne i niewywołujące skutków prawnych. Wobec takiej konkluzji za zbędne uznać należy odwołanie się przez Sąd I instancji do zasady wzajemnej lojalności kontrahentów i powołanie się na przepis art. 5 k.c., jako stojący na przeszkodzie uwzględnieniu zarzutu potrącenia roszczenia pozwanego wynikającego z nałożenia kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy z roszczeniem powodów. W konsekwencji również sformułowany w apelacji zarzut naruszenia ostatnio powołanego przepisu uznać należy za nietrafny.

Nie ma także racji pozwany formułując zarzut naruszenia art. 610 k.c. (art. 635 k.c.). Wobec jednoznacznej treści oświadczenia o odstąpieniu od umowy należy uznać, że pozwany nie skorzystał z uprawnienia do odstąpienia od umowy na podstawie tegoż przepisu, co niweluje konieczność dokonania analizy spełnienia przesłanek zawartych w tym przepisie. Na marginesie zauważyć jedynie wypada, że Sąd odwoławczy w pełni podziela wykładnię tejże normy prawnej przepisu dokonaną przez Sąd I instancji, wedle której w rozpoznawanej sprawie wobec ramowego charakteru umowy uprawnienie do odstąpienia od niej aktualizowałoby się jedynie w przypadku opóźnienia w rozpoczęciu każdorazowej partii zamówienia i dotyczyć by mogło jedynie tej konkretnej partii.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i stosownie do jego wyniku zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, obliczonych na podstawie § 6 pkt 3w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490).