Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa W. B.

przeciwko A. P. (1) prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo - Usługowa (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 16 maja 2014 roku, sygn. akt I C 124/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Opocznie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 538/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z powództwa W. B. przeciwko A. P. (1) prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo - Usługowa (...) z siedzibą w W. o zapłatę oddalił powództwo.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia Sądu Rejonowego.

W dniu 12 marca 2011r. W. B. zawarł z A. P. (1) prowadzącym działalność gospodarcza pod nazwą Firma Handlowo - Usługowa (...) umowę najmu lokalu użytkowego położonego w O. przy ul. (...). Lokal miał być wykorzystywany przez najemcę wyłącznie na cele prowadzenia działalności gospodarczej (§ 3 umowy). Czynsz najmu został określony na kwotę 2.100 złotych miesięcznie (§ 4 umowy). Czynsz płatny do 10 - go dnia miesiąca do rąk wynajmującego (§ 5 umowy). Umowa miała obowiązywać od dnia 1 kwietnia 2011 roku. Strony zastrzegły możliwość rozwiązania umowy z trzy miesięcznym wypowiedzenie (§ 11 umowy).

W dniu 16 marca 2011 roku A. P. (1) wpłacił W. B. kwotę 4.200 złotych. Na potwierdzenie wpłaty sporządzono pismo, w którym zapisano „zaliczka - kaucja" 4.200 złotych pobrałem do rozliczenia. Na tym piśmie zapisano również stan licznika w budynku przy ul. (...).

W lipcu 2013 roku A. P. (1) wypowiedział ustnie umowę najmu. Okres wypowiedzenia miał upłynąć w dniu 31 października 2013 roku. A. P. (1) rekomendował W. B. inną osobę, która chciała zawrzeć umowę najmu lokalu użytkowego. W dniu 20 sierpnia 2013 roku W. B. zawarł kolejną umowę najmu lokalu użytkowego z A. W.. Nowy najemca rozpoczął działalność gospodarczą od dnia 1 października 2013 roku.

A. P. (1) nie zapłacił czynszu za miesiąc sierpień i wrzesień 2013 roku. Żona pozwanego poinformowała ustnie powoda, iż nie zostanie zapłacony czynsz za dwa miesiące i że na poczet tego czynszu pozwany zalicza wpłaconą kwotę 4.200 złotych.

Pismem z dnia 21 grudnia 2013 roku W. B. wezwał A. P. (1) do zapłaty czynszu za dwa miesiące (sierpień i wrzesień 2013 roku) w łącznej kwocie 4.200 złotych.

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty A. P. (1)pismem z dnia 28 grudnia 2013 roku wskazał, że w oparciu o art. 498 § 1 k.c. na poczet faktur nr (...)na kwotę 2.100 złotych i nr (...)na kwotę 2.100 złotych zaliczył przekazaną W. B.„zaliczkę - kaucję" w kwocie 4.200 złotych.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków: A. P. (2), K. C.i A. W.na okoliczności, że po uzyskaniu przez pozwanego informacji o zawarciu umowy najmu przez powoda z A. W.pozwany powiadomił ustnie powoda o tym, że zalicza wpłaconą zaliczkę na dwa ostatnie okresy płatności. Wskazać należy, że okoliczność dotycząca złożenia oświadczenia o potrąceniu została wykazana dowodem z dokumentu. W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty A. P. (1)pismem z dnia 28 grudnia 2013 roku wskazał, że w oparciu o art. 498 § 1 k.c. na poczet faktur nr (...)na kwotę 2.100 złotych i nr (...)na kwotę 2.100 złotych zaliczył przekazaną W. B.„zaliczkę – kaucję” w kwocie 4.200 złotych.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie jest zasadne.

Poniósł, że roszczenie pozwu wywodzone jest z umowy najmu lokalu użytkowego zawartej z A. P. (1). Stosownie do treści art. 659 § 1 k.c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony. Najemca natomiast zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz - pozwany przyjął na siebie tego rodzaju obowiązek.

Jak wynika z dokonanych ustaleń faktycznych, strony łączy umowa najmu lokalu użytkowego położonego w O. przy ul. (...). Wobec tego, powód ma prawo żądać od pozwanego czynszu za sporne miesiące. Wysokość czynszu pozostawała poza sporem. Pozwany przyznał, że nie uiścił czynszu za dwa miesiące (sierpień i wrzesień 2013 roku) i podniósł zarzut potrącenia.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.).

Zarzut potrącenia jest oświadczeniem wymaganym w art. 499 k.c., składanym powodowi w celu umorzenia się wzajemnych wierzytelności i zarazem żądaniem skierowanym do sądu, aby uznając jego skuteczność, uwzględnił to umorzenie wierzytelności powoda i w takim zakresie oddalił jego powództwo. Dla osiągnięcia skutku pozwany powinien zatem zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Procesowy aspekt zarzutu wyraża się najpełniej w żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części. Ziszczenie się pozytywnych przesłanek potrącenia, przy braku przesłanek negatywnych, oznacza powstanie tzw. stanu potrącalności i aktualizuje uprawnienie wierzycieli. Potrącenie ustawowe dokonywane przez jednostronne oświadczenie woli złożone drugiej stronie ma, co do zasady, charakter konstytutywny i skutkuje umorzeniem nawzajem obu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 k.c.) ze skutkiem czasowym wskazanym w art. 499 k.c. Jeżeli do potrącenia dojdzie poza postępowaniem sądowym obrona w nim może polegać na podniesieniu zarzutu nieistnienia roszczenia, czasami utożsamianym z tzw. zarzutem potrącenia (vide wyrok S.N. z dnia 5.12.2013 r., VCSK 37/13, LEX 1413160).

Pozwany wskazał swoją wierzytelności do potrącenia wywodząc, że nie została rozliczona wpłacona przez niego w dniu 16 marca 2011 roku „zaliczka – kaucja” .

Okoliczność dokonanej w dniu 16 marca 2011 roku wpłaty kwoty 4.200 złotych nie była w sprawie sporna. Powód przyznał fakt dokonania wpłaty przez pozwanego kwoty 4.200 złotych w dniu 16 marca 2011 roku. Powód jednakże wskazał, że kwotę tę traktował jako zapłatę za czynsz za dwa pierwsze miesiące (kwiecień i maj 2011 roku). W przekonaniu Sądu zeznania powoda nie polegają na prawdzie. Sąd wskazał, że wystawiane przez powoda faktury za miesiąc kwiecień i maj 2011 rok (k. 26) nie wskazują, że została rozliczona zaliczka wpłacona na poczet czynszu należnego za miesiąc kwiecień i maj 2011 roku. Twierdzenia powoda, że nie mógł dokonać takiego opisu faktury z uwagi na okoliczność, że zawarta pomiędzy stronami umowa najmu nie regulowała kwestii zaliczki nie są przekonywujące. Tym bardziej, że pozwany przeczy temu wywodząc, że nie zapłacił czynszu tylko za miesiąc sierpień i wrzesień 2013 roku. Nadto wskazać trzeba, że W. B. zeznając wskazał, że „ ja w piśmie napisałem zaliczka - kaucja pobrane do rozliczenia. Ja wpisując kaucja miałem na myśli zabezpieczenie ewentualnych szkód lokalu dla mnie było to zabezpieczenie tzn. prostuję było to dla mnie zabezpieczenie zapłaty czynszu za dwa miesiące" (k.47v.). Zatem jak widać sam powód myli pojęcia co do kwalifikacji wpłaconej przez pozwanego kwoty 4.200 złotych. Zaliczka - to cześć należności wpłacona z góry na poczet tej należności (Słownik języka polskiego PWN). Kaucja - suma pieniężna złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania (Słownik języka polskiego PWN). W przypadku należytego wykonania umowy zaliczka podlega zwrotowi lub może zostać zaliczona na poczet należności. Kaucja zaś ma na celu zabezpieczenie należytego wykonania umowy. W sprawie niniejszej nie zostało wykazane aby miało miejsce nienależyte wykonanie umowy. Powód, co prawda usiłował podczas przesłuchania wskazać, że pozwany nie uiścił należności za energię elektryczną i wodę jednakże twierdzenia te są gołosłowne. Nadto zauważyć należy, że gdy zachodziła konieczność dopłaty za wodę to okoliczność ta znajdowała potwierdzenie w wystawionych przez powoda fakturach np. k.30. Wszystkie te okoliczności w przekonaniu Sądu prowadzą do wniosku, że skoro pozwany wpłacił w dniu 16 marca 2011 roku kwotę 4.200 złotych „ do rozliczenia jako zaliczkę - kaucję" to słusznie potrącił tę kwotę z należnym od niego czynszem za dwa miesiące sierpień i wrzesień 2013 roku.

W tych okolicznościach uznając zarzut potrącenia za uzasadniony powództwo należało oddalić.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda, który zaskarżył wskazany wyrok w całości i wniósł o jego zmianę i uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że „… skoro pozwany wpłacił w dniu 16 marca 2011r kwotę 4.200 zł do rozliczenia jako zaliczkę - kaucję to słusznie potracił tę kwotę z należnym od niego czynszem za dwa miesiące sierpień i wrzesień 2013r ".

Podniósł między innymi, że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego, fakt wykonania zobowiązania powinien w razie sporu udowodnić dłużnik, gdyż z faktu tego wywodzi skutki prawne dla siebie korzystne (art.6 k.c.). Dłużnik powinien wykazać zarówno to, że spełnił świadczenie jak też, że świadczenie to było wypełnieniem jego obowiązków wynikających z treści zobowiązania. Pozwany nie przedstawił Sądowi I instancji dowodów zapłaty dotyczących rachunków: nr.(...)z dnia 31.08.2013r oraz nr.(...)z dnia 30.09.2013r. W rachunkach tych był określony 7- dniowy terminem zapłaty. Wskazuje to jednoznacznie, że pozwany nie uregulował należności za te rachunki.

Wg ustaleń stron i za obopólną zgodą zaliczka — kaucja została pobrana jako zapłata z góry na poczet należności najmu za m-c kwiecień i maj 2011r. Z powyższego wynika że jeżeli za pierwsze dwa miesiące najmu ( kwiecień i maj 2011r) zapłata za najem lokalu wynosiła 4.200 zł a pozwany nie okazał Sądowi dowodów zapłaty za te miesiące to powód zgodnie z ustaleniami był upoważniony do rozliczenia pobranej od pozwanego w dniu 16.03.2011 r. kwoty zaliczki za te dwa miesiące w kwocie 4.200 zł. Rozliczenie przedmiotowej zaliczki zostało dokonane w pierwszej kolejności z wystawionymi fakturami VAT : nr.(...)na kwotę 2.100 zł oraz nr.(...)na kwotę 2.100 zł zgodnie z zasadami ustawy o rachunkowości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku.

W przedmiotowej sprawie powód wykazał, że łączyła go z pozwanym umowa najmu lokalu użytkowego, w ramach której miał prawo oczekiwać zapłaty czynszu w wysokości 2100 zł. w stosunku miesięcznym. Właściwe rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy determinuje konieczność ustalenia czy pozwany zapłacił czynsz za miesiąc kwiecień i maj 2011 r. dokonując stosownych wpłat po wystawieniu faktur ewentualnie czy powód zaliczył dokonaną w dniu 16 marca 2011 r. przez pozwanego wpłatę na poczet czynszu za wskazane wyżej miesiące. Zasady doświadczenia życiowego pozwalają jednocześnie na przyjęcie, że czynsz za wskazany okres został uiszczony. Gdyby było inaczej powód z pewnością nie zwlekałby z żądaniem realizacji wynikających z umowy najmu roszczeń prawie trzy lata, ponadto okoliczność że należność z tego tytułu za dwa pierwsze okresy najmu została zapłacona nie była sporna między stronami.

W ocenie Sądu Okręgowego rację ma skarżący podnosząc, że w realiach przedmiotowej sprawy obowiązek udowodnienia zapłaty czynszu za kwiecień i maj 2011 r. ciążył na pozwanym. Wykazanie powyższej okoliczności prowadziłoby do uwzględnienia zgłoszonego zarzutu potrącenia wpłaconej w dniu 16 marca 2011 r. powodowi kwoty 4200 zł. z należnościami z tytułu czynszu za sierpień i wrzesień 2013 r. Pozwany z tego faktu wywodził więc skutki prawne. Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 6 k.c., fakt wykonania zobowiązania powinien w razie sporu udowodnić dłużnik, gdyż to on wywodzi z niego skutki dla siebie korzystne. Ułatwieniu przeprowadzenia dowodu tych okoliczności służy instytucja pokwitowania. Stosownie do treści przepisu art. 462 § 1 k.c. dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela złożenia oświadczenia woli w postaci pokwitowania. Ustawa nie określa, jaka ma być jego treść. Należy uznać, że powinna ona umożliwiać stwierdzenie wykonania określonego zobowiązania.

W przedmiotowej sprawie pozwany uiszczając comiesięczny czynsz nie żądał od powoda pokwitowań. W szczególności pokwitowań nie stanowiły wystawiane przez powoda faktury. W umieszczonych na nich adnotacjach znalazło się jedynie stwierdzenie, że zapłata nastąpi w terminie 7 dni. Tymczasem pokwitowanie powinno mieć określoną treść: zawierać oświadczenie o potwierdzeniu odbioru świadczenia spełnionego przez dłużnika, oznaczenie osoby wierzyciela, jak i dłużnika, wskazanie tytułu zadłużenia oraz określenie daty i miejsca przyjęcia świadczenia, nie wspominając o podpisie osoby uprawnionej do przyjęcia świadczenia.

Przewidziane w przepisie art. 462 § 1 k.c. pokwitowanie określa jeden ze sposobów potwierdzenia spełnienia zobowiązania. Powyższe nie oznacza jednak, że w razie sporu dłużnik nie może skorzystać z innych przewidzianych przez prawo dowodów.

Sąd Okręgowy uznał, że dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie spełnia wymagań z art. 233 § 1 k.p.c. Na podstawie dowodu z zeznań stron nie sposób było wywieść ustalenia, że pozwany zapłacił czynsz za kwiecień i maj 2011 r. niezależnie od przekazanej powodowi „zaliczki – kaucji”. Powód i pozwany przesłuchani również po odebraniu przyrzeczenia złożyli na powyższą okoliczność wzajemnie wykluczające się zeznania. Brak było jednocześnie innych dowodów, które pozwoliły by na weryfikację prawdziwości złożonych przez nich zeznań. W konsekwencji brak podstaw aby uznać, że pozwanemu przysługiwało do powoda zgłoszone do potrącenie roszczenie o zwrot kaucji. Powyższe rozważania nie mogą jednak prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa.

W toku postępowania Sąd pierwszej instancji z niezrozumiałych względów oddalił zgłoszone przez pozwanego wnioski dowodowe, w których wnosił o przesłuchanie w charakterze świadka A. P. (2), K. C., A. W. i J. W.. Wbrew wyjaśnieniom zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku z pisma procesowego pozwanego z dnia 24 kwietnia 2014 r. nie wynika, że wniosek dowodowy został zgłoszony tylko na okoliczność dokonania przez pozwanego potrącenia. Pozwany w powołanym wyżej piśmie odnosi się również do okoliczności związanych z wpłatą 16 marca 2011 r. kwoty 4200 zł. Opisuje sposób opłacania czynszu. Powyższe okoliczności uznać należy za istotne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w rozumieniu przepisu art. 227 k.p.c. Oddalenie powództwa bez przeprowadzenia zgłoszonych przez pozwanego dowodów skutkowałby pozbawieniem go możliwości obrony.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że w przedmiotowej sprawie zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości i na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżanego wyroku.

Na podstawie przepisu art. 108 § 2 k.p.c. Sąd pozostawił sądowi pierwszej instancji rozstrzygniecie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji przeprowadzi zgłoszony przez pozwanego wniosek dowodowy zawarty w piśmie procesowym z dnia 24 kwietnia 2014 r. W zależności od wyników przeprowadzonych dowodów rozstrzygnie potrzebę ponownego przesłuchania stron, na okoliczność treści łączącej ich umowy i sposobu jej wykonania przez pozwanego ( zapłaty czynszu również za kwiecień i maj 2011 r. ) oraz treści porozumienia do jakiego doszło między stronami przy uiszczeniu przez pozwanego tytułem „zaliczki - kaucji” kwoty 4200 zł. Dopiero po przeprowadzeniu powyższych dowodów będzie możliwa właściwa ocena zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia a co za tym idzie zasadności wniesionego powództwa.

Na oryginale właściwe podpisy