Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2014r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2014r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

przeciwko K. L.

o nakazanie złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 28 lutego 2013r., sygn. akt XIV GC 540/12

oddala apelację i zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 264/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygn. akt XIV GC 540/12 oddalił powództwo (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. przeciwko K. L. o nakazanie złożenia oświadczenia woli o zbyciu 5.000 udziałów spółki (...) w celu umorzenia na rzecz spółki, w wykonaniu zobowiązania złożonego na zgromadzeniu wspólników w dniu 9 sierpnia 2012 r. potwierdzonego złożeniem oświadczenia woli przez pozwanego, iż zgadza się na umorzenie ww. udziałów bez wynagrodzenia oraz udzielonym pełnomocnictwem do udziału w imieniu pozwanego w zgromadzeniu wspólników oraz do wykonywania prawa głosu w przedmiocie podjęcia uchwały o umorzeniu należących do pozwanego udziałów spółki oraz do podjęcia uchwały w przedmiocie obniżenia kapitału zakładowego spółki. Sąd zasądził także od powódki na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, iż pozwany jest wspólnikiem powodowej spółki i posiada w niej 5000 udziałów. Na zgromadzeniu wspólników w dniu 9.08.2012 r. złożył pisemne wyrażenie zgody na umorzenie jego udziałów bez wynagrodzenia i udzielił T. B. pisemnego pełnomocnictwa do udziału w jego imieniu w zgromadzeniu wspólników spółki (...) oraz do wykonywania prawa głosu w przedmiocie podjęcia uchwały o umorzeniu należących do niego udziałów oraz do podjęcia uchwały w przedmiocie obniżenia kapitału zakładowego spółki w wyniku umorzenia udziałów. Na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu w dniu 22 sierpnia 2012 r. wspólnicy podjęli uchwałę nr(...) o umorzeniu 5000 udziałów o wartości nominalnej 50 zł każdy, przysługujących wspólnikowi K. L. w kapitale zakładowym spółki w drodze dobrowolnego umorzenia bez wynagrodzenia za zgodą wspólnika poprzez obniżenie kapitału zakładowego spółki. Następnie spółka wezwała pozwanego do zawarcia umowy zbycia udziałów sporządzając jej projekt. Pozwany umowy tej nie podpisał. Wskazane okoliczności faktyczne były bezsporne między stronami.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako bezpodstawne. Wskazał, iż konstrukcja umorzenia udziałów jest szczególna, nie jest czynnością jednolitą ale procesem, na który składają się czynności prawne i faktyczne. Dla skutecznego umorzenia udziałów konieczne jest przeprowadzenie wszystkich etapów przewidzianych prawem. Warunkiem koniecznym skutecznego dobrowolnego umorzenia udziałów jest wystąpienie następujących przesłanek: istnienie zapisu w umowie spółki o możliwości dobrowolnego umorzenia udziałów, zgoda wspólnika i umowa nabycia udziałów przez spółkę. Wobec tego, że między stronami nie doszło do zawarcia umowy zbycia udziałów przez pozwanego na rzecz powodowej spółki w konsekwencji nie doszło także do skutecznego umorzenia udziałów. Sąd wskazał, iż przepis art. 64 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę prawną do przymusowej realizacji obowiązku, który wynika z innego źródła (czynności prawnej, ustawy albo aktu administracyjnego). W ocenie Sądu przepisy kodeksu spółek handlowych nie nakładają na wspólnika obowiązku zawarcia umowy zbycia udziału w przypadku wyrażenia przez niego zgody na dobrowolne umorzenie udziałów. Pozwany wyraził jedynie zgodę na umorzenie jego udziałów w powodowej spółce i nie zostało wykazane, aby zobowiązał się równocześnie do zawarcia umowy zbycia udziałów na rzecz spółki. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w oparciu o treść art. 98 k.p.c.

Apelację od wskazanego wyroku wniosła strona powodowa, zaskarżając go w całości. Powódka zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 236 w zw. Z art. 227 i 233 § 1 k.p.c. na skutek braku wydania przez Sąd I instancji jakiegokolwiek postanowienia dowodowego dotyczącego dowodów z dokumentów dołączonych do pozwu, chociaż z uzasadnienia wyroku jednoznacznie wynika, że dokumenty te niewątpliwie zostały przez Sąd poddane ocenie, co miało istotny wpływ na wydanie zaskarżonego wyroku;

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

a.  naruszenie § 9 ust. 1 i ust. 4 umowy spółki, jak również art. 199 § 3 i 7 oraz art. 200 § 1 k.s.h. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię na skutek nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd I instancji, że złożone przez K. L. oświadczenie o wyrażeniu zgody na umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie stanowi jednocześnie zgody na zawarcie umowy przenoszącej własność tych udziałów na spółkę w celu ich umorzenia;

b.  naruszenie art. 64 k.c. poprzez brak jego zastosowania przez Sąd Okręgowy, co stanowiło skutek nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd, że przepisy k.s.h. nie nakładają na wspólnika obowiązku zawarcia umowy zbycia udziału na rzecz spółki w przypadku wyrażenia przez niego zgody na dobrowolne umorzenie udziałów;

c.  naruszenie § 9 ust. 1 i ust. 4 umowy spółki, jak również art. 199 § 3 i 7 oraz art. 200 § 1k.s.h. poprzez brak ich zastosowania przez Sąd I instancji, chociaż te podstawy prawne zostały wskazane w notarialnym protokole zgromadzenia wspólników spółki (...) z dnia 22 sierpnia 2012 r.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez wydanie orzeczenia zgodnego z żądaniem pozwu oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku z dnia 28 lutego 2013 r. w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności odnieść należy się do zarzutu naruszenia prawa procesowego poprzez brak wydania przez Sąd I instancji postanowienia o dopuszczeniu dowodów z dokumentów. Zarzut ten jest całkowicie chybiony. Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał w uzasadnieniu, iż stan faktyczny, który ustalił w niniejszej sprawie, był między stronami bezsporny. Nie było zatem konieczności dopuszczania dowodów na okoliczności, które przez stronę pozwaną nie zostały zaprzeczone, a wręcz przyznane. Jednakże nawet w przypadku przyjęcia za powódką, iż Sąd oparł się na przedstawionych przez nią dowodach z dokumentów, to brak wydania formalnego postanowienia nie miał z pewnością wpływu na wydane w sprawie rozstrzygnięcie. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż ustalony przez Sąd stan faktyczny jest zgodny z treścią dołączonych do pozwu dokumentów i nie był przez żadną ze stron kwestionowany. Sąd Apelacyjny przyjmuje poczynione w sprawie ustalenia faktyczne za własne.

Nietrafne są także zarzuty skarżącej odnoszące się do naruszenia przez Sąd I instancji umowy spółki oraz przepisów kodeksu spółek handlowych i kodeksu cywilnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest jakichkolwiek podstaw ku temu, aby zgodę wspólnika na umorzenie udziałów wraz z odpowiednią uchwałą spółki traktować jako zawarcie umowy o skutku zobowiązującym. Podstawy do takiego twierdzenia nie dają z pewnością wskazane przez powódkę przepisy art. 199 i 200 k.s.h. Umorzenie dobrowolne zostało określone jako dokonywane za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziałów przez spółkę. W rzeczywistości więc ustawodawca na pierwszy plan wysunął nie samo umorzenie udziałów, ale czynność prawną nabycia udziału w celu umorzenia. Chodzi więc w istocie o transakcję pomiędzy spółką a wspólnikiem, sprowadzającą się do zawarcia np. umowy sprzedaży lub darowizny. W doktrynie wskazuje się, iż na konstrukcję umorzenia dobrowolnego składa się kilka czynności prawnych i faktycznych. Stanowią one jednak pewną całość, której najważniejszym i koniecznym elementem jest zawarcie umowy nabycia udziałów przez spółkę. Zgoda wspólnika musi zatem obejmować wszystkie etapy kompleksowo, a w szczególności zawarcie umowy zbycia udziałów na rzecz spółki. Jeżeli wspólnik nie zgadza się na zawarcie umowy, to brak podstaw do zastosowania instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wspólnik nie ma obowiązku zawarcia umowy, nawet jeśli wyraził wcześniej zgodę na umorzenie należących do niego udziałów. Twierdzenie przeciwne byłoby sprzeczne z istotą i ratio legis instytucji dobrowolnego umorzenia udziałów. Jak sama nazwa wskazuje cechuje ją bowiem brak przymusu, a zgoda wspólnika musi być podtrzymywana aż do chwili zawarcia umowy zbycia udziałów. W rzeczywistości rozumowanie apelującej sprowadza się do potraktowania oświadczenia pozwanego zawierającego zgodę na umorzenie jego udziałów w spółce bez ekwiwalentu jako swoistej umowy przedwstępnej, na mocy której pozwany miałby się zobowiązać do zawarcia umowy zbycia udziałów. Takiego waloru nie sposób jednak przyznać temu oświadczeniu. W jego treści pozwany nie zobowiązał się do zawarcia określonej treści umowy. Pozwany zgodził się jedynie na umorzenie jego udziałów, ale procedura jego umorzenia nie została ostatecznie uzgodniona przez strony. Z ich zeznań wyraźnie bowiem wynika, że sporne było ustalenie, w jaki sposób zostanie wyliczony pozwany wspólnik, który z udziału w spółce miał zrezygnować. Podały różne proporcje. W efekcie pozwany godził się na wystąpienie ze spółki w drodze umorzenia jego udziałów, ale nie godził się na wystąpienie bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Przyznał to nawet przedstawiciel powodowej spółki.

Nie sposób też przychylić się do możliwości zastosowania konstrukcji umowy przyrzeczonej umożliwiającej przymuszenie niedoszłego kontrahenta do złożenia oświadczenia woli z powodu braku zachowania odpowiedniej formy tego oświadczenia (art. 390 § 2 k.c.). Zbycie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 k.s.h.). Oświadczenie pozwanego takiego wymogu nie spełnia. W tej sytuacji należało stwierdzić, że powódka nie wykazała, aby w niniejszej sprawie istniała podstawa żądania nakazania pozwanemu złożenia oświadczenia woli.

Apelację powódki oddalono zatem na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Złożyły się na nie koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej w wysokości 5400 zł, zgodnie z § 12 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.