Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2014 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa D. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia

21 lutego 2014 r. sygn. akt I C 160/13

oddala apelację.

I A Ca 553/14 UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Zamościu zasądził od pozwanego (...) Zakładu (...) na rzecz powódki D. P. zadośćuczynienie w kwocie 40 000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparła na następujących ustaleniach: W dniu 20 lutego 2003 roku na trasie R. – T. miał miejsce wypadek komunikacyjny. Kierująca samochodem osobowym marki P. – H. D. nie dostosowała prędkości jazdy do warunków panujących na drodze oraz podjęła manewr wyprzedzania jadącego przed nią samochodu pomiędzy dwoma łukami drogi, przy ograniczonej widoczności, w wyniku czego prowadzony przez nią pojazd wpadł w poślizg i zjechał na lewą stronę jezdni, gdzie zderzył się z prawidłowo jadącym samochodem marki F. (...) kierowanym przez M. P., skutkiem czego M. P. doznał wielonarządowych obrażeń ciała, które spowodowały jego zgon.

Wyrokiem z dnia 16 lipca 2003 roku Sąd Rejonowy w Biłgoraju,
w sprawie (...) uznał H. D. za winną popełnienia występku z art. 177 § 2 kk i skazał na karę dwóch lat pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonana na okres lat pięciu.

Sprawcę wypadku H. D. łączyła z pozwanym (...) Spółka Akcyjna w W. umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, która okresem ubezpieczenia obejmowała zdarzenie z dnia 20 lutego 2003 roku.

Dnia 22 listopada 2012 roku (...) SA
w L. działając w imieniu powódki D. P. zgłosiło pozwanemu szkodę na osobie z ubezpieczenia OC w przypadku śmierci poszkodowanego wnosząc o przyznanie na rzecz D. P. kwoty 100 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 § 1 kc.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna
w W. w ramach postępowania likwidującego szkodę decyzją z dnia 27 listopada 2012 roku odmówił powódce D. P. przyznania zadośćuczynienia wobec braku podstaw prawnych do upatrywania uzasadnienia tego żądania w treści art. 448 kc.

Zmarły M. P. był synem powódki D. P..
W czasie, gdy miał miejsce wypadek komunikacyjny pozostawał w związku małżeńskim, z którego miał dwoje małoletnich dzieci. Od ponad dwóch miesięcy mieszkał w nowowybudowanym domu, w bliskim sąsiedztwie domu rodzinnego, w którym po zawarciu związku małżeńskiego mieszkał przez okres około 7 lat razem z rodzicami i czworgiem rodzeństwa. Rodzina wzajemnie sobie pomagała w uprawie gruntów ornych, jak również w innych pracach. Powódka przygotowywała posiłki dla całej rodziny, pomagała w opiece nad małoletnimi dziećmi M. P.. Razem z mężem ponosiła też wszystkie koszty związane z utrzymaniem mieszkania, by syn mógł przeznaczać jak największe środki finansowe na budowę domu.
W rodzinie panowały bliskie i serdeczne relacje, a powódkę z najstarszym synem łączyła szczególna więź uczuciowa.

Tragiczna śmierć syna była dla powódki silnym wstrząsem psychicznym. Zamknęła się z w sobie, unikała kontaktów towarzyskich, często płakała, nie była w stanie wykonywać żadnych czynności dnia codziennego. Przykre wspomnienia powracały, a żal i smutek pogłębiały uporczywe myśli, że gdyby szybciej udzielona została pomoc lekarska M. P. może nie nastąpiłby jego zgon.

Od 11 marca 2003 roku do maja 2012 roku powódka leczyła się
u lekarza psychiatry początkowo z powodu epizodu depresyjnego następnie zaburzeń nastroju.

W celu ustalenia czy w związku ze śmiercią osoby bliskiej u powódki wystąpiły zaburzenia emocjonalne i psychiczne, jakiego rodzaju i o jakim nasileniu, czy wymagały leczenia psychiatrycznego, jakie były skutki doznanych zaburzeń i ich wpływ na dalsze jej funkcjonowanie w życiu osobistym, społecznym oraz czy możliwe jest stwierdzenie występujących
u powódki zaburzeń emocjonalnych i psychicznych po upływie 10 lat Sąd uwzględniając stosowne wnioski dowodowe dopuścił dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry.

W wydanej opinii biegły psychiatra stwierdził, że u powódki D. P. po śmierci syna wystąpiły przewlekłe zaburzenia nastroju – dystymiczne z wyraźnymi cechami somatyzacyjnymi (przekładaniem się napięcia psychicznego na dolegliwości somatyczne bez uchwytnej przyczyny). W początkowym natomiast okresie wystąpił epizod depresyjny
z umiarkowanym nasileniem objawów.

Aktualnie stan psychiczny powódki nie jest wyrównany. Czuje rozgoryczenie, ujawnia postawę rezygnacyjną i zniechęcenie. Podwyższony też jest jej poziom lęku o pozostałych członków rodziny. Biegły psychiatra stwierdził też, że na głębokość zaburzeń u powódki miała wpływ jej konstrukcja psychiczna – dominacja cech neurotycznych i niewielka zdolność autoanalizy. Mała zdolność nazwania tego, co się w niej dzieje, powodowała też trudności w przepracowaniu problemu śmierci członka najbliższej rodziny.

Sąd I instancji nie podzielił stanowiska strony pozwanej, co do braku podstaw odpowiedzialności ubezpieczyciela w zakresie roszczenia zgłoszonego przez powoda.

W jego ocenie roszczenie powoda roszczenie powódki znajduje oparcie w treści art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc i co do zasady zasługuje na uwzględnienie. Powołał się na ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego w świetle, którego najbliższemu członkowi rodziny zmarłego, w sytuacji, kiedy jego śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, przysługuje na podstawie powołanych wyżej przepisów zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.

Doznana krzywda, jakiej doznał powódka zostanie zdaniem Sądu Okręgowego zrekompensowana zadośćuczynieniem w kwocie 40.000 zł i do takiej wysokości sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów uwzględnił powództwo.

Dalej idące żądanie Sąd I instancji uznał za niezasadne.

Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia zasądził Sąd Okręgowy od dnia wyrokowania. W tej, bowiem dacie ustalona w oparciu o opinie biegłych zostały ustalone zasadnicze okoliczności mające wpływ na rozmiar krzywdy powoda, a tym samym i wysokość zadośćuczynienia podlegającego zasądzeniu na rzecz powoda. W dacie zgłoszenia żądania zapłaty zadośćuczynienia, nie były znane wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a tym samym wysokość zadośćuczynienia.

Powódka zgłaszając szkodę na osobie z ubezpieczenia OC dnia
22 listopada 2012 roku nie przedłożyła pozwanemu żadnej dokumentacji lekarskiej. Ograniczyła się tylko do stwierdzenia, że po śmierci syna zmuszona była podjąć leczenie u specjalisty.

Dopiero w postępowaniu przed Sądem przeprowadzony został dowód
z opinii biegłego lekarza psychiatry (stosownie do wniosku dowodowego zawartego w pozwie), jak również dołączona została dokumentacja medyczna z procesu leczenia powódki.

O kosztach Sąd I instancji orzekł ma podstawie art. 100 kpc w zw.
z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.) oraz art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2008 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – w konsekwencji częściowego uwzględnienia powództwa.

Roszczenie powódki zostało uwzględnione w 30%. Poniesione przez powódkę koszty procesu wynoszą 4500,64 zł (opłata od pozwu 500,00 zł, wydatki na pokrycie kosztów opinii biegłego 383,64 zł, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym 3617,00 zł wraz z opłatą skarbową – stosownie do stawki wynikającej z § 6 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U z 2013r., poz. 490), a 30% z tej kwoty to 1350,00 zł.

Apelację od powyższego wyroku skutecznie wniósł pozwany (...) SA w W..

Skarżący zarzucał:

1) naruszenie art. 448 kc w zw. z art. 23 kc i art. 24 kc przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przepis ten stanowi podstawę do żądania przez osoby bliskie zmarłemu zadośćuczynienia w związku ze śmiercią w wypadku drogowym;

2) naruszenie art. 448 kc w zw. z art. 23 kc i art. 24 kc przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu odpowiedzialności pozwanego za krzywdę powoda wynikającą ze śmierci M. P. w wypadku komunikacyjnym w dniu 20 lutego 2003 r.;

3) naruszenie §10 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu do odpowiedzialności pozwanego względem powódki z tytułu zawartej umowy obowiązkowego OC sprawcy wypadku;

4) naruszenie art. 100 kpc przez obciążenie pozwanego kosztami postępowania, mimo oddalenia powództwa w przeważającej części.

Wskazując na powyższe domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powódki kosztami postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest zasadna, gdyż chybione są jej zarzuty.

Pozwany zaskarżając wyrok w części uwzględniającej powództwo
i domagając się jego oddalenia powództwa kwestionuje w zaistniałych okolicznościach samą zasadę odpowiedzialności ubezpieczyciela opartą na wskazanych przez sąd pierwszej instancji przepisach prawa materialnego
tj. kwestionuje możliwość żądania zadośćuczynienia przez osoby bliskie pokrzywdzonemu na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 kc w sytuacji, gdy zdarzenie miało miejsce przed 3 sierpnia 2008 r., od kiedy to wskutek zmiany art. 446 kc zaczął obowiązywać dodany § 4 tego artykułu przewidujący wprost roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłego.

Jakkolwiek trudno odmówić logiki wywodom skarżącego zawartym
w uzasadnieniu apelacji, to jednak podnieść należy, że będące przedmiotem tych wywodów wątpliwości zostały rozstrzygnięte ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, który w powołanych przez sąd pierwszej instancji orzeczeniach przyjął, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego
i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Prawo do życia w rodzinie i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi, bowiem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i art. 24 k.c. Jak do tej pory Sąd Najwyższy nie odstąpił od przyjętego kierunku orzecznictwa, a zatem brak jest podstaw do podzielenia stanowiska ubezpieczyciela wyrażonego w apelacji i uznania zasadności zarzutu naruszenia wskazanych przepisów prawa materialnego skoro interpretacja przepisów prawa materialnego przyjęta przez sąd pierwszej instancji jest zgodna z prezentowaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Tym samym nie można przyjąć zasadności zarzutów naruszenia art. 448 kc w zw. z art. art. 24 kc, oraz art. 822 § 1 kc oraz §10 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Co do tego ostatniego przepisu to również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 r. III CZP 93/12 – opublikowanej w LEX Nr 1267081 – wypowiedział się, że nie wyłączał on z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c.

Nie ma też podstaw, by podzielić zarzut naruszenia prawa procesowego - art. 100 kpc, bowiem częściowe uwzględnienie powództwa, nawet w 30 %, uprawniało Sąd I instancji do stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania.

W świetle powyższego apelacja pozwanego podlegała z mocy art. 385 kpc oddaleniu.