Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku T. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 20 września 2012 r. sygn. akt IV U 160/12

o d d a l a a p e l a c j ę.

Sygn. akt III AUa 1130/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 lutego 2013r.

Decyzją z dnia 6 grudnia 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w J. odmówił wnioskodawczyni T. D. prawa do emerytury,
w uzasadnieniu wskazując, iż nie osiągnęła wieku emerytalnego 60 lat, jak również nie udowodniła co najmniej 15 - letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy zakwestionował, bowiem możliwość uwzględnienia do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Fabryce Obuwia (...)w K. w okresie od 20 października 1976r. do 30 sierpnia 1998r. na stanowisku obuwnik szwacz, laborant, technolog normista wskazując, iż w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 12 grudnia 2003r. pracodawca na stanowisku „obuwnik szwacz” nie powołał przepisów resortowych oraz nie podał charakteru pracy, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., natomiast stanowisko „laborant” nie odpowiada stanowisku z przepisów resortowych tj. „przygotowywacz mieszanek chemicznych”. Zdaniem organu rentowego pracownik zatrudniony na stanowisku technolog- normista o charakterze kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno- technicznego nie świadczy pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy stanowiskach robotniczych, na których wykonywane są prace wymienione w wykazie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r.

W odwołaniu od powyższej decyzji T. D. zarzuciła, że zaskarżona decyzja jest niesłuszna, bowiem pracując na wskazanych przez organ rentowy stanowiskach wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Odwołująca się szczegółowo wymieniła czynności, jakie wykonywała pracując na stanowiskach: obuwnika szwacza, laboranta oraz technologa- normisty. Podkreśliła, że fabryka (...)została zlikwidowana, tak więc nie istnieje już pracodawca, który mógłby skorygować wystawione wcześniej świadectwo pracy, bądź udzielić wyjaśnień w sprawie. Odwołująca wniosła o przyznanie jej prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie wyrokiem
z dnia 20 września 2012 r., sygn. akt IV U 160/12 oddalił odwołanie.

Na podstawie zeznań świadków E. P., Z. S. oraz przesłuchania wnioskodawczyni w charakterze strony, jak również w oparciu o opinię biegłego ds. organizacji i zarządzania przemysłem M. M. oraz akta spraw o sygn. IV U 118/10, opinii w/w biegłego w sprawie IV U 1070/09 Sąd ustalił, iż T. D. ur. (...), podjęła pracę w Fabryce (...)
w K. w dniu 20 października 1976 roku na stanowisku obuwnika szwacza na wydziale szwalni. Wnioskodawczyni w tym wydziale pracowała do dnia 5 grudnia 1976 roku. Od 6.12.1976r.do 31.07.1979r. wnioskodawczyni pracowała jako laborant zakładowy, zaś od 01.08.1979r. do 28.02.1980r. jako laborant- kontroler jakości wyrobów gotowych. Praca T. D. w tym okresie odbywała się w laboratorium zakładowym, lecz była również wykonywana w magazynach surowców, czy wyrobów gotowych. Do podstawowych obowiązków wnioskodawczyni należało: badanie wyrobów gotowych na zgodność z normami zakładowymi, branżowymi, prowadzenie dokumentacji przychodów i rozchodów wyrobów gotowych, badanie materiałów (skóry, kleje, tkaniny, sklejki i inne) na zgodność z normami przedmiotowymi oraz prowadzenie dokumentacji dotyczącej badań materiałów i wyrobów. T. D. nie wykonywała mieszanek chemicznych, nie przygotowywała tych mieszanek na produkcji w związku z wykonywaniem procesu klejenia, nie miała stałego kontaktu z klejami toksycznymi. Praca wnioskodawczyni w tym okresie była w dużej mierze pracą brakarza wyrobu finalnego, pracą związaną z badaniem i oceną właściwości fizycznych różnych materiałów i dodatków, a nie tylko klei. Była to też praca biurowa, analityczna i dokumentacyjna.

Dalej Sąd ustalił, że w okresach od 01.03.1980r. do 31.05.1984r. oraz od 07.11.1984r. do 30.06.199lr. T. D. pracowała w (...) K. na stanowisku samodzielnego normisty, zaś w okresach od 01.07.1991r. do 31.08.1992r. oraz od 01.09.1992r. do 30.08.1998r. pracowała w charakterze specjalisty technologa ds. normowania czasowego. W tych przedziałach czasowych wnioskodawczyni pracowała częściowo na produkcji, jej stanowisko pracy ze względu na zmiany struktury organizacyjnej było „lokowane" w Dziale Technologicznym, Ekonomicznym czy Dziale Konstrukcyjno- Technologicznym. Zakres jej czynności i obowiązków na przestrzeni wskazanego okresu zatrudnienia był jednak zbliżony i nie ulegał zasadniczym zmianom. Miejscem wykonywania pracy wnioskodawczyni był pokój i biurko zlokalizowane w dyrekcji przedsiębiorstwa wyposażone w maszyny do pisania, dostęp do powielacza, telefonu, a od 1989r. wyposażone w komputer i ksero. Część swojej pracy wnioskodawczyni wykonywała bezpośrednio na wydziałach produkcyjnych, takich jak przygotowalnia, rozdzielnia robót, rymarnia, szwalnia, manipulacja, wydział produkcji spodów, montaż czy wydział piłek.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd I instancji stwierdził , że stanowisko ZUS jest zasadne.

Wnioskodawczyni nie wykazała, aby wykonywała pracę na stanowiskach pracy kwalifikowanych, jako praca w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zatem w ocenie Sądu nie spełniła warunków w trybie art. 184 ust. 1
w zw. z art. 32 ustawy emerytalno-rentowej do nabycia prawa do emerytury, albowiem do 1 stycznia 1999r. nie udowodniła wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu, pracy w warunkach szczególnych przez okres co najmniej 15 lat.

W podstawie prawnej rozstrzygnięcia oprócz wyżej wskazanych przepisów Sąd powołał również art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku skierowała do Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie T. D..

Zarzuciła wyrokowi:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 233 § 1 kpc poprzez:

- oparcie ustaleń faktycznych głównie na opinii biegłego, który dokonał oceny charakteru pracy wnioskodawczyni głównie na podstawie zachowanej dokumentacji pracowniczej, za prowadzenie której nie odpowiada pracownik oraz ustaleniu, że nie można uznać pracy w warunkach szczególnych, bo nie pobierała dodatku za pracę w warunkach szkodliwych, a z dokumentacji pracowniczej wynika, że głównym miejscem pracy apelującej było biuro, gdzie dokonywała wyliczeń oraz nie uwzględnienie w tym zakresie zeznań powołanych świadków. Zarzuciła również, że Sąd oparł się na opinii biegłego w sprawie IV U 1070/09 , do której nie miała wglądu,

- wskazanie, iż Sąd i biegły oparł ustalenia faktyczne m.in. na dokumentacji osobowej , stwierdzając iż praca w spornym okresie nie była pracą w warunkach szczególnych, mimo iż ze znajdującego się w aktach osobowych świadectwa pracy wynika wprost, iż praca była pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze;

2. naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983, Nr 8 poz. 43 ze zm.) oraz z Wykazem A stanowiącym załącznik do w/w. rozporządzenia, polegającą na odmowie przyznania prawa do emerytury w warunkach szczególnych wobec uznania, iż jej praca nie była pracą w warunkach szczególnych.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje :

Apelacja wnioskodawczyni jest nieuzasadniona i jako taka podlega oddaleniu. W ocenie tutejszego Sądu, zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 20 września 2012r. zawiera bowiem trafne i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni dochodziła ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku, o której mowa w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227). Przypomnieć należy, iż prawo do oznaczonej emerytury przysługuje ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. po osiągnięciu przez nich wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 ustawy emerytalno – rentowej (a to wieku 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn), o ile przed 1 stycznia 1999 r. spełnili przesłanki stażowe – a to wykazali łączny staż ubezpieczenia wynoszący odpowiednio dla mężczyzn co najmniej 25 lat a dla kobiet 20 lat , w tym co najmniej 15 – letni staż pracy w warunkach szczególnych (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku), oraz którzy nie przystąpili do OFE, ewentualnie złożyli wniosek o przekazanie zgromadzonych na rachunku tego Funduszu środków na dochody budżetu państwa, a nadto rozwiązali stosunek pracy (zob. uchwałę SN z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, omówienie: "Rz" z dnia 9 lutego 2007 r., s. C1). Podkreślić należy, iż prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnął przewidziany ustawą wiek.

W rozpoznawanej sprawie niekwestionowanym było, iż wnioskodawczyni do dnia 31 grudnia 1998 r. wykazała ogólny staż ubezpieczenia przenoszący 20 lat, a dalej, że nie przystąpiła do OFE oraz rozwiązała stosunek pracy. Spornym natomiast pozostawało, czy przed oznaczoną datą legitymowała się wymaganym przepisami prawa okresem pracy w szczególnych warunkach, a w szczególności, czy pracę taką wykonywała będąc zatrudniona w Fabryce Obuwia (...) w K. od 20 października 1976r. do 30 sierpnia 1998r.

Przypomnienia wymaga okoliczność, iż ocena czy dana praca wykonywana jest w szczególnych warunkach winna nastąpić w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 8 poz. 43), a to przez przyporządkowanie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy do rodzajów prac wymienionych w jego załącznikach – wykazie A i B. To bowiem powołane rozporządzenie jest podstawowym aktem prawnym ustalającym warunki wcześniejszej emerytury w tym kwalifikującym oznaczoną pracę jako pracę w szczególnych warunkach, której stałe wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy może rodzić uprawnienia emerytalne. Ewentualne zaś zarządzenia resortowe, których wydanie przewidziano w § 1 ust. 2 rozporządzenia, winny być zgodne z jego zapisami. Zauważyć bowiem przyjdzie, iż wykonywanie pracy na stanowiskach określonych
w zarządzeniach resortowych (aktach branżowych), których nie wymieniono w oznaczonym wyżej wykazie A i B, nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20.10.2005 r. sygn. I UK 41/05 OSNP 2006/19-20/306). Zatem pracą w szczególnych warunkach jest wyłącznie praca faktycznie wykonywana, która – co jeszcze raz zaznaczyć należy, wymieniona została w oznaczonym wykazie „A”
i „B”.

Sąd Okręgowy w Krośnie czyniąc ustalenia w tym zakresie ostatecznie przyjął, że wnioskodawczyni wykonywała pracę, której nie można zaliczyć do pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Tutejszy Sąd ustalenie powyższe w pełni podziela. Zgromadzony bowiem
w sprawie materiał dowodowy – właściwie oceniony, uzasadnia przyjęcie, że wnioskodawczyni przez okres zatrudnienia w Fabryce Obuwia (...)w K. tj. od 20.10.1976r. do 30.08.1998r. nie pracowała na stanowiskach pracy kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i nie wykonywała pracy o takim charakterze w rozumieniu obowiązujących przepisów.

Wbrew zatem stanowisku prezentowanemu przez wnioskodawczynię w apelacji nie można uznać, iż świadczyła pracę w warunkach szczególnych.

Biegły w wydanej opinii wskazał, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach jest niewiarygodne, gdyż wnioskodawczyni nie pełniła dozoru inżynieryjno- technicznego oraz kontroli produkcji- nie miała płaconego dodatku funkcyjnego, co było obligatoryjnie związane z nadzorem, kierowaniem i kontrolą nad pracą pracowników bezpośrednio produkcyjnych, a także pracodawca poświadczył w świadectwie pracy, iż wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach, pomimo, iż w przedziale czasowym od 1.06.1984r. do 06.11.1984 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym. Ponadto świadectwo to nie koresponduje z dokumentacją źródłową, z angażami pracy oraz zakresami czynności wnioskodawczyni.

Oceniając specyfikę pracy wnioskodawczyni na stanowisku normisty biegły podkreślił, że znaczna ilość stanowisk pracy, jakie istniały w zakładzie (...) nie jest kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach, np. szwacz czy rymarz, tak więc nie można przyjąć, że okres pracy spędzany przez wnioskodawczynię na produkcji, to praca wyłącznie przy stanowiskach kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach. Podstawowym miejscem pracy T. D. było biuro, gdzie wykonywała ona prace biurowe, dokumentacyjne, analityczne związane z opracowaniem stawek wynagrodzenia.

Wbrew zatem stanowisku prezentowanemu przez wnioskodawczynię w apelacji w okresie zatrudnienia w Fabryce Obuwia (...)w K. nie wykonywała ona czynności, które mogłyby zostać zaliczone do prac kwalifikowanych jako prace w szczególnych warunkach.

Podkreślić należy, że w sytuacji nie spełnienia przez ubiegającego się o dane świadczenie choćby jednego z kilku przewidzianych przez prawo ku temu niezbędnych warunków, istnieją pełne podstawy do odmowy uwzględnienia żądania (wydania przez organ rentowy decyzji odmownej, czy następnie w sytuacji wniesienia odwołania od tak określonej decyzji jego oddalenia przez sąd rozpoznający sprawę), bez konieczności wdawania się w ocenę pozostałych przesłanek nabycia prawa do dochodzonego świadczenia (tak też w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 grudnia 2008 r. III AUa 867/08 POSAG 2009/1/72).

Niespornym w sprawie pozostawało, że wnioskodawczyni ur. (...) osiągnęła wymagany ustawą wiek 55 lat oraz, że legitymuje się na dzień
1 stycznia 1999r. wymaganym przez powołany wyżej przepis okresem ubezpieczenia, jak również nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Stosownie zaś do art. 100 cyt. ustawy prawo do świadczeń określonych
w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Sporna pozostawała zatem kwestia, czy skarżąca udowodnił wymagany 15- letni okres pracy w szczególnych warunkach.

W związku z zarzutami apelacyjnymi tut. Sąd Apelacyjny zapoznał się z aktami spraw Sądu Okręgowego w Krośnie: sygn. akt IV U 118/10 i IV U 1070/09.
W sprawach tych zapadły wyroki oddalające odwołania współpracowników wnioskodawczyni. W jednej z tych spraw była wykonana opinia przez biegłego M. M., który podobnie jak w niniejszej sprawie również nie uznał wszystkich zajmowanych przez skarżącą stanowisk, na których pracowała świadek z niniejszej sprawy jako pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc zaś powyższe do okoliczności przedmiotowej sprawy stwierdzić więc stanowczo należy, że wnioskodawczyni nie może skutecznie ubiegać się o prawo do dochodzonej emerytury, bowiem łączny okres jej zatrudnienia w szczególnych warunkach nie przenosi 15 lat.

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów – podzielając ostatecznie tak ustalenie Sądu I instancji co do braku wykazania przez T. D. wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, jak i będącą konsekwencją tego ustalenia, ocenę prawną sprawy sprowadzającą się do stwierdzenia, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki nabycia prawa do świadczenia emerytalnego przewidzianego w art. 184 wyżej powołanej ustawy należało orzec jak w sentencji – na podstawie art. 385 kpc.