Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach

V Wydział Karny Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku

w składzie:

Przewodniczący: SSO Janusz Chmiel

Sędziowie: SSO Olga Nocoń

SSR del. Katarzyna Gozdawa-Grajewska (spr.)

Protokolant: Monika Brzoza

w obecności Magdaleny Szymańskiej Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2014 r.

sprawy:

1. M. W. /W./

syna D. i J.

ur. (...) w J.

oskarżonego o przestępstwo z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 158 § 1 kk przy zastosowaniu art. 57 a § 1 kk

2. P. B. /B./

syna Z. i E.

ur. (...) w C.

oskarżonego o przestępstwo z art. 13 §1 kk w zw. z art. 158 § 1 kk przy zastosowaniu art. 57 a § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 18 czerwca 2014 r. sygn. akt IX K 161/13

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnia oskarżonych M. W. i P. B. od popełniania zarzucanego im czynu;

II. kosztami za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt. V.2 Ka 477/14

UZASADNIENIE

W dniu 18 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Rybniku w sprawie o sygn. akt. IX K 161/13 uznał oskarżonych M. W. i P. B. za winnych występku z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57a § 1 kk , polegającego na tym, że: w dniu 14 listopada 2010 roku w R. w obrębie skrzyżowania ul. (...) ul. (...), publicznie, bez powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego usiłowali dokonać pobicia kibiców (...)u R. działając w tym zamiarze wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami biegli w ich kierunku z zamiarem zadawania uderzeń rękami i nogami przez co naraziliby te osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub art. 157 § 1 kk jednakże zamierzonego celu nie osiągnęli z uwagi na ucieczkę pokrzywdzonych, i za to na mocy art. 14 § 1 kk w zw. z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57 a § 1 kk wymierzył oskarżonym P. B. karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, zaś oskarżonemu M. W. karę 10 miesięcy pozbawienia wolności. Kary te na mocy art. 69 § 1, 2 i 4 kk i art. 70 § 1 pkt. 1 kk warunkowo zawiesił wobec oskarżonego M. W. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 3 lat, a na mocy art. 69 § 1, 2 i 4 kk i art. 70 § 2 kk wobec oskarżonego P. B. na okres próby 3 lat. Na mocy art. 73 § 1 kk oddał oskarżonego M. W., a na mocy art. 73 § 2 kk oskarżonego P. B. w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Na mocy art. 71 § 1 kk wymierzył oskarżonemu M. W. karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki na kwotę 20,00 złotych. Na mocy art. 63 § 1 kk zaliczył oskarżonemu M. W. na poczet orzeczonej kary grzywny okres zatrzymania od dnia 14 listopada 2010 roku do dnia 16 listopada 2010 roku. Na podstawie art. 627 kpk, art. 633 kpk i art. 2 i 3 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) zasądził od oskarżonych:

−

M. W. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe obejmujące opłatę w wysokości 280,00 złotych oraz wydatki postępowania związane z jego udziałem w sprawie w wysokości 465,90 zł ,

−

P. B. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe obejmujące opłatę w wysokości 180,00 złotych oraz wydatki postępowania związane z jego udziałem w sprawie w wysokości 73,00 zł.

Z wyrokiem tym nie zgodzili się oskarżeni. Każdy z nich wniósł apelację osobistą. Zaskarżyli wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, a polegający na stwierdzeniu , że dopuścili się czynu zarzucanego im w akcie oskarżenia , mimo poważnych wątpliwości w tym względzie wynikających z zeznań wszystkich świadków, nie wyłączając zeznań samego pokrzywdzonego. Na zasadzie art. 427 § 1 437 § 2 kpk wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie od przypisanego im czynu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Aczkolwiek zarzut błędu w ustaleniach faktycznych podniesiony w apelacjach oskarżonych nie jest zasadny to jednak środki zaskarżenia wniesione przez oskarżonych wywołały konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia obu oskarżonych od popełnienia zarzucanego im czynu.

Sąd Rejonowy w Rybniku bowiem prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie. Świadczą o tym obszerne i wnikliwe rozważania oraz wszechstronne uzasadnienie orzeczenia Sądu I instancji. Sąd Rejonowy rozpatrzył wszystkie dowody zgromadzone w sprawie i na ich podstawie ustalił sposób zachowania oskarżonych M. W. i P. B. w dniu 14 listopada 2010r. Prawidłowo przyjął, iż ich zachowanie polegało jedynie na biegnięciu w stronę kibiców drużyny (...). Sąd nie dopatrzył się, by jakiekolwiek dowody w sprawie, czy to zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, czy ujawniony zapis monitoringu, czy też wyjaśnienia oskarżonych wskazywały na fakt, iż oskarżeni mieli zadawać ciosy, czy przyłączyli się do trwającej bójki. Niewątpliwie oskarżeni nie weszli w jakikolwiek kontakt fizyczny z innymi osobami w dniu 14 listopada 2010r. W tym przedmiocie ustalenia Sądu Rejonowego były prawidłowe, ocena dowodów przekonująca i oparta o zasady logiki i doświadczenia życiowego. Zatem Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia Sądu meriti odnośnie sposobu zachowania oskarżonych.

Błędnie Sąd Rejonowy natomiast dokonał subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod przepis art. 13 §1 kk w zw z art. 158 § 1 kk w zw z art. 57a § 1 kk. W tym zakresie niewątpliwie Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy prawa materialnego przyjmując, iż oskarżeni wyczerpali swoim zachowaniem znamiona w/w przestępstwa.

Forma stadialna usiłowania polega na tym, że sprawca w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Sąd Rejonowy w żaden sposób nie wykazał co świadczyło o takim zamiarze po stronie oskarżonych. Sąd II instancji nie dopatrzył się natomiast takich okoliczności. Oskarżeni nie przyznali się do tego, że chcieli kogoś pobić lub przyłączyć się do bójki. Ich zachowanie nie wskazywało na to, by chcieli zadać komuś cios, kopnięcie bądź, by do bójki się przyłączyli. Faktem niebudzącym wątpliwości jest jedynie to, że wybiegli z zaparkowanego w pobliżu bijących się kibiców samochodu i biegli w ich stronę. Czy takie zachowanie stanowi formę stadialną usiłowania pobicia? W opinii Sądu Okręgowego zdecydowanie nie. Samo biegnięcie w pobliżu osób bijących się nie jest wystarczająca formą działania determinującą przyjęcie, iż było to usiłowanie pobicia. Gdyby oskarżeni przyznali się, że chcieli kogoś pobić, że z takim zamiarem przyjechali np. przyłączenia się do bójki sytuacja byłaby zgoła inna. Niestety w okolicznościach niniejszej sprawy samo biegnięcie oskarżonych jest działaniem zdecydowanie niewystarczającym, by przypisać im formę stadialną usiłowania do art. 158 § 1 kk. Zresztą Sąd Okręgowy w uzasadnieniu poprzedniego wyroku z dnia 17 stycznia 2013r. sygn. akt V Ka 673/12 uchylającego wyrok z dnia 25 lipca 2012r. wydany przez Sąd Rejonowy w Rybniku przy pierwszym rozpoznaniu sprawy wskazywał na konieczność dokładnego przeanalizowania, czy aby na pewno zachowanie oskarżonych wyczerpuje znamiona przestępstwa zarzucanego im aktem oskarżenia. Sąd Rejonowy skupiając się na konieczności ustalenia stanu faktycznego w sprawie (co również zostało zalecone przez Sąd Odwoławczy) przeszedł nad tą kwestią bardzo pobieżnie, nie wnikając tak naprawdę w istotę kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonym. Uzasadnienie Sądu Rejonowego bez dogłębnej analizy kwalifikacji prawnej przyjętej w akcie oskarżenia po prostu bez namysłu ją powiela.

Zarazem Sąd Rejonowy całkowicie nie zwrócił uwagi, że do zaistnienia przestępstwa z art. 158 § 1 kk wymagane jest ustalenie niebezpiecznego charakteru zdarzenia powodującego stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpienia skutków wymienionych w tym przepisie. ( tak też Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 12 września 2012r., II Aka 275/12, LEX 1236121) Tymczasem już sama lektura opisu czynu przypisanego oskarżonym w zaskarżonym orzeczeniu pozwala na stwierdzenie, że nie zawiera on znamion występku z art. 158 § 1 kk., którego usiłowania popełnienia zostali uznani winnymi. Po pierwsze przypisany oskarżonym zarzut posługuje się trybem przypuszczającym : „naraziliby”. Zatem nie jest to skutek przesądzony w postaci faktycznego narażenia, a jedynie przypuszczenie, że do narażenia prawdopodobnie by doszło , ale możliwa jest także sytuacja odwrotna, że narażenia w ogóle mogłoby nie zaistnieć. Opis stanu faktycznego, który Sąd kwalifikuje jako przestępstwo musi odpowiadać wszystkim znamionom tegoż przestępstwa. Tylko wtedy dana sytuacja faktyczna wyczerpuje dyspozycję konkretnej normy prawnej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2008r. , IV KK 342/07 , LEX 346567 stwierdził: „ Stypizowany w art. 158 § 1 kk występek ma charakter materialny w tym znaczeniu , że jako skutek dla tego typu przestępstwa należy traktować już samo narażenie pokrzywdzonego na uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 kk lub narażenie go na dalej idące niebezpieczeństwo, tj. uszczerbku wskazanego w art. 156 § 1 kk lub nawet utraty życia. Stąd też dla przypisania sprawcy popełnienia przez niego przestępstwa z art. 158 § 1 kk wymagane jest ustalenie jego udziału w pobiciu o niebezpiecznym charakterze powodującym stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpienia skutków wymienionych w przepisie”

Nie dość tego, że Sąd Rejonowy ustalił, że narażenie miało być hipotetyczne to należy zauważyć nadto, że żadni pokrzywdzeni nie zostali wskazani w zarzucie ani nawet nie ustaleni w toku postępowania dowodowego. Sąd Rejonowy idąc za aktem oskarżenia przywołał jako pokrzywdzonych kibiców (...). Z akt sprawy wynika, że jest to nieustalona w żaden sposób grupa osób. W sprawie został przesłuchany tylko jeden kibic tej drużyny M. K. (k. 366, 203, 77). Nie brał on udziału w bójce, nie został pobity nie dość tego zeznał że „ nikt nie skarżył się że został pobity”. Organy prowadzące niniejszą sprawę nie zadały sobie trudu, by ustalić ewentualnych pokrzywdzonych w niniejszej sprawie i przesłuchać ich na okoliczność, czy byli narażeni na niebezpieczeństwo, a jeżeli tak to jakie. Konsekwencją nieustalenia tych osób i ich nieprzesłuchania jest niewątpliwie niemożność ustalenia, czy w sprawie doszło do narażenia o jakim mowa w art. 158 § 1 kk. Tak naprawdę z opisu czynu, za który zostali skazani oskarżeni M. W. i P. B. nie wynika kto konkretnie został narażony na skutek wymieniony w art. 158 § 1 kk. Z pewnością za takich pokrzywdzonych nie mogą uchodzić bliżej nieokreśleni nieskonkretyzowani, kibice klubu sportowego. Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy nie jest w stanie dopatrzyć się w opisie czynu przypisanego oskarżonym skutku w postaci narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu niezbędnego do zaistnienia występku z art. 158 § 1 kk. Takie narażenie nie wystąpiło gdyż nie skonkretyzowano osób doznających tego narażenia. Sąd Okręgowy całkowicie aprobuje pogląd wyrażony przez J. G. w Komentarzu do Kodeksu Karnego (LEX 2014, nr 168291) , iż występek z art. 158 § 1 kk jest przestępstwem z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Taki sam pogląd prezentuje A. Z. w komentarzu do kodeksu karnego wyd. ZAKAMYCZE 2006. W okolicznościach niniejszej sprawy takiego konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo brak, o czym świadczy już sam opis czynu przypisanego oskarżonym .

Tym samym Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu Rejonowego co do tego że całokształt okoliczności sprawy pozwala przyjąć, że oskarżeni dopuścili się formy stadialnej usiłowania do przestępstwa pobicia. Wręcz przeciwnie -co wykazano wyżej- okoliczności sprawy i sam opis czynu nie pozwala zakwalifikować zachowania oskarżonych jako czynu z art. 13 § 1 kk w zw z art. 158 § 1 kk w zw z art. 57a § 1 kk. Z tego powodu bez zmiany ustaleń faktycznych sprawy w oparciu o art. 438 pkt 1 kpk koniecznym stała się zmiana zaskarżonego wyroku Sądu I instancji i uniewinnienie oskarżonych M. W. i P. B. od popełnienia zarzucanego im czynu.

Na marginesie wspomnieć należy, że Sąd Okręgowy rozpatrywał natomiast, czy zachowanie oskarżonych w realiach niniejszej sprawy ewentualnie mogłoby zostać zakwalifikowane z art. 254 § 1 kk. Jednakże z uwagi na zakres zaskarżenia (apelacja na korzyść, przy braku apelacji na niekorzyść oskarżyciela publicznego) w sprawie obowiązuje zakaz reformationis in peius, który jako instytucja gwarancyjna rozciąga się na ustalenia faktyczne i to niezależnie od tego, czy ustalenia te zawarte zostały w opisie przypisanego oskarżonym czynu, czy w części motywacyjnej orzeczenia. Wspomniany wyżej zakaz obejmuje również zastąpienie jednej z przyjętych form działania sprawcy przez inną formę. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 grudnia 2010r. IV KK 185/10 LEX nr 688697 stwierdził iż „ zakaz orzekania na niekorzyść oskarżonego w wypadku braku środka odwoławczego wniesionego na jego niekorzyść oznacza, że ani w postępowaniu odwoławczym, ani w postępowaniu ponownym, jego sytuacja nie może ulec pogorszeniu w jakimkolwiek zakresie w tym również w sferze ustaleń faktycznych powodujących negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego. W wyniku rozpoznania środka odwoławczego wniesionego jedynie na korzyść, nie jest możliwe, aby sąd odwoławczy zmienił ustalenia faktyczne i w ślad za nim opis czynu w taki sposób, by ustawowe znamiona przestępstwa zostały wyczerpane.”

Stąd też uznano za niedopuszczalne i niecelowe uchylanie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu z uwagi na zakres zaskarżenia i obowiązujący zakaz reformationis in pius. Tym samym jedynym możliwym i celowym rozstrzygnięciem jakie mogło zapaść w niniejszej sprawie była zmiana zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonych od popełnienia zarzucanego im czynu.