Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

K., dnia 12-12-2014 r.

Sąd Okręgowy w Koninie, I Wydział Cywilny

po rozpoznaniu w dniu 28-11-2014 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z wniosku małoletnich J. Z. (1) i F. Z. działających przez matkę J. Z. (2)

przy uczestnictwie A. Z. (1) i (...) Sp. z o. o z siedzibą w S.

o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

na skutek apelacji uczestniczki postępowania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Turku

z dnia 26 maja 2014r. sygn. akt I Ns 214/13

postanawia:

1.  Zmienić zaskarżone postanowienie i oddalić wniosek.

2.  Odrzucić apelację w pozostałym zakresie.

3.  Zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestniczki (...) Sp. zoo z siedzibą w S. kwotę 140 zł tytułem zwrotu kosztów postepowania w instancji odwoławczej.

Jolanta Tembłowska Ewa Kozłowska Iwona Przyłębska – Grzybowska

Sygn. akt I 1 Ca 352/14

UZASADNIENIE

Przedstawicielka ustawowa J. Z. (2) działająca
w imieniu małoletnich dzieci J. Z. (1), F. Z. i H. Z. wystąpiła w dniu 19 marca 2013 r. do Sądu Rejonowego w Turku z wnioskiem o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania przez małoletnie dzieci terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej w dniu 20 lipca 2008 r. K. G. z jednoczesnym przyjęciem przez Sąd oświadczeń J. Z. (2) działającej w imieniu małoletnich dzieci o odrzuceniu spadku po zmarłej K. G..

W uzasadnieniu wniosku J. Z. (2) podała, że w lutym 2013 r. dowiedziała się, że jej mąż, ojciec małoletnich dzieci, a w niniejszej sprawie uczestnik postępowania A. Z. (1) w dniu 17 listopada 2008 r. złożył przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłej matce K. G.. Uczestnik nie poinformował o tym fakcie matki małoletnich dzieci ponieważ był przekonany, że dokonuje formalności dotyczących jego i zmarłej matki oraz że małoletnie dzieci nie dziedziczą spadku po zmarłej K. G.. Matka małoletnich dzieci powzięła wiadomość o zaistniałej sytuacji w lutym 2013 r., kiedy to uczestnik postępowania dowiedział się, iż był w błędnym przekonaniu co do dziedziczenia przez małoletnie dzieci. Wówczas uczestnik postępowania poinformował matkę dzieci o zaistniałej sytuacji o zadłużeniu jakie miała zmarła matka oraz o fakcie odrzucenia przez niego spadku po zmarłej. Po uzyskaniu powyższych informacji wnioskodawczyni niezwłocznie podjęła działania mające na celu ochronę praw małoletnich dzieci przed konsekwencjami dziedziczenia po K. G.. Ponadto wnioskodawczyni podała, że pozostawała pod wpływem błędu wynikającego z działań uczestnika postępowania, który nie poinformował matki małoletnich dzieci o złożonym przez siebie oświadczeniu o odrzuceniu spadku.

Wnioskiem z dnia 16 maja 2013 r. swój udział do sprawy
w charakterze uczestnika postępowania zgłosiła (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. podając, że przysługuje jej wierzytelność wobec dłużniczki K. G. wynikająca
z tytułu wykonawczego wydanego przez Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 07 maja 2008 r., sygn. akt VII Nc 3454/08, a uzyskanie wiedzy o spadkobiercach zmarłej dłużniczki pozwoli wierzycielowi na dochodzenie jego uzasadnionych roszczeń.

Sąd Rejonowy w Turku postanowieniem z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt I Ns 214/13 wezwał do udziału w sprawie
w charakterze uczestnika (...) Sp. z o.o. z siedzibą
w S.. Wezwany uczestnik w piśmie procesowym z dnia 21 czerwca 2013 roku wniósł o oddalenie wniosku o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia
w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po K. G.. W uzasadnieniu podniósł, że w świetle okoliczności sprawy oraz przepisów prawa uznać należy, iż nie mogą wnioskodawcy skutecznie uchylić się od skutków niezachowania terminu do złożenia oświadczenia. Powołując się na orzecznictwo podniósł, iż błąd spadkobiercy co do przedmiotu spadku musi być zakwalifikowany jako błąd istotny, co do treści czynności prawnej i brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie może być wynikiem braku staranności spadkobierców. Uczestnik podał także, że przedstawiciele ustawowi małoletnich spadkobierców nie zachowali staranności
w trosce o interesy majątkowe małoletnich, a składając przedmiotowy wniosek próbują uchylić się od niekorzystnych skutków swego zachowania, a tym samych ich błędu nie można poczytać jako usprawiedliwionego.

Na rozprawie w dniu 12 maja 2014 r. wnioskodawczyni sprecyzowała wniosek podając, że dotyczy on tylko małoletnich J. Z. (1) i F. Z. albowiem małoletnia H. Z. ur. (...), nie była poczęta
w chwili otwarcia spadku po K. G..

Postanowieniem z dnia 26 maja 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 214/13 Sąd Rejonowy w Turku zatwierdził uchylenie się od skutków prawnych nie zachowania terminu do złożenia oświadczenia przez małoletnią J. Z. (1)
i małoletniego F. Z. reprezentowanych przez przedstawicielkę ustawową J. Z. (2) w przedmiocie odrzucenia spadku po zmarłej w dniu 20 lipca 2008 roku w T. K. G., ostatnio zamieszkałej w T..

W uzasadnieniu Sąd I instancji ustalił, że spadkodawczyni K. G. zmarła z dniu 20 sierpnia 2008 r. w T., ostatnio stale zamieszkała w T., ul. (...). Zmarła w chwili śmierci była wdową. Nie pozostawiła testamentu. W charakterze spadkobierców ustawowych pozostawiała syna W. B., córkę E. B., córkę G. M. oraz syna A. Z. (1). Uczestnik postępowania A. Z. (1) jest nauczycielem,
w J. zamieszkał w 1988 roku. Początkowo zamieszkiwał w budynku przy szkole na ulicy (...).

Sąd I instancji ustalił, że syn K. G. A. Z. (1) ożenił się z J. Z. (2) w 2004 r. Małżonkowie wspólnie w J. zamieszkali w roku 2006. Tam też w dniu (...) urodziła się małoletnia J. Z. (1), w dniu 12 sierpnia 2005 r. małoletni F. Z., a w dniu 19 listopada 2009 r. małoletnia H. Z.. Małżonkowie Z. z uwagi na znaczną odległość miejsca zamieszkania spadkodawczyni jak również na fakt, że byli rodzicami małych dzieci przyjeżdżali w odwiedziny do K. G. do T. sporadycznie. K. G. mieszkała w domu jednorodzinnym miała tam jeden pokój z małą kuchnią. Podczas odwiedzin K. G. przyjmowała gości bardzo serdecznie, cieszyła się każdych odwiedzin, w domu niczego nie brakowało, dzieciom robiła prezenty. Również jak przyjeżdżała do J. przywoziła wnukom prezenty. Zawsze była zadbana i elegancka, nigdy nie mówiła, że ma kłopoty finansowe, że brakuje jej pieniędzy. Utrzymywała się z emerytury. Spadkodawczyni była osobą samodzielną, mieszkając sama dobrze sobie radziła, nigdy nie prosiła o pomoc inne osoby. Rodzeństwo uczestnika postępowania zamieszkiwało poza T.. Brat W. B. zamieszkuje w W., siostra E. B. w Ł. a siostra G. M. w K.. Z uwagi na okoliczność, że dzieci spadkodawczyni zamieszkiwali w różnych miejscowościach, znacznie od siebie oddalonych kontakt między rodzeństwem był również sporadyczny, najczęściej kontaktowali się telefonicznie. J. Z. (2) nigdy od rodzeństwa męża nie dowiedziała się o kłopotach spadkodawczyni, oni zaś sami dowiedzieli się również nie od matki ale dopiero powzięli wiadomość po jej śmierci kiedy przystąpiono do likwidacji mieszkania zajmowanego przez spadkodawczynię.

Sąd I instancji ustalił, że ostatni raz małżonkowie Z. byli w T. u K. G. na rok przed śmiercią. Podczas tych ostatnich odwiedzin jak również wcześniej małżonkowie Z. nie zauważyli aby w mieszkaniu pojawiły się nowe przedmioty, spadkodawczyni nic nie wspominała, aby zaciągnęła jakieś pożyczki, nie zwracała się nigdy do nich o pomoc a syn z synową nie zauważyli czy to
w zachowaniu czy podczas rozmowy aby K. G. borykała się z jakimiś kłopotami finansowymi.

A. Z. (1) o długach matki dowiedział się po jej śmierci jak przystąpił do likwidacji jej mieszkania. Wówczas pośród dokumentów znalazł wezwania do zapłaty z różnych banków. O powyższym fakcie poinformował rodzeństwo.

Spadkobiercy po zmarłej K. G. powziąwszy informację o długach zmarłej matki pojęli czynności mające na celu odrzucenie spadku.

Sąd Rejonowy ustalił także, że uczestnik postępowania A. Z. (1) aktem notarialnym z dnia (...)r., numer rep.(...)sporządzonym przez notariusza A. W. w Kancelarii Notarialnej w K. – w miejscu zamieszkania jego siostry – odrzucił przysługujący mu z ustawy spadek po matce K. G.. Jako spadkobierców wskazał oprócz siebie swoje rodzeństwo tj. W. B., E. B. i G. M.. Jednocześnie Sąd I instancji ustalił, że notariusz nie poinformował A. Z. (1), że
w jego miejsce jako spadkobiercy po K. G. wchodzą jego dzieci. O fakcie odrzucenia spadku A. Z. (2) nie poinformował żony J. Z. (2) pozostając
w przekonaniu, że powyższa czynność dotyczy tylko i wyłącznie jego i jego matki i nie ma przeniesienia na jego dzieci, zaś
o długach matki nie poinformował żony uznając tę sytuację za wstydliwą i stawiającą zmarłą w złym świetle.

Wnioskiem z dnia 23 marca 2012 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. wystąpiła do Sądu Rejonowego w Turku
o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej w dniu 20 lipca 2008 r. dłużniczce K. G.. Jako spadkobierców wskazała W. B., E. B., G. M. oraz A. Z. (1). Postępowanie o stwierdzenie spadku toczy się pod sygn. akt I Ns 249/12. Sąd Rejonowy ustalił, że
o postępowaniu tym A. Z. (1) dowiedział się w dniu 5 kwietnia 2012 r. otrzymując zawiadomienie o terminie rozprawy wraz z odpisem wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po K. G.. Korespondencja z Sądu dla A. Z. (1) przychodziła na adres ul. (...), J.. Sąd Rejonowy w Turku wobec odrzucenie przez A. Z. (1) spadku po zmarłej K. G. postanowieniem z dnia 1 czerwca 2012 r. w sprawie I Ns 249/12 wezwał do udziału w sprawie małoletnie dzieci A. Z. (1)
i J. Z. (2) tj. J. Z. (1), F. Z. i H. Z.. Wezwania do udziału w sprawie doręczono w dniu 22 czerwca 2012 r. przedstawicielowi ustawowemu małoletnich A. Z. (1) na adres ul. (...), J.. Pod powyższym adresem w budynku szkolnym znajduje się mieszkanie A. Z. (1) w którym mieszkał od początku po przeprowadzeniu się do J.. Małżonkowie Z. wraz z dziećmi mieszkają obecnie
w J. przy ul. (...). J. Z. (2) według ustaleń Sądu I instancji o powyższym zawiadomieniu
o toczącej się sprawie w przedmiocie stwierdzenia nabycia praw do spadku nie wiedziała. Korespondencje odbierał wyłącznie A. Z. (1). Również i w tym czasie nie miała żadnych wiadomości o toczącej się sprawie od rodzeństwa męża.

Sąd Rejonowy w Turku postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2013 r. zawiesił postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku z uwagi na toczące się postępowanie o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu przez małoletnie dzieci J. Z. (1), F. Z. i H. Z. do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnik postępowania A. Z. (1) o fakcie odrzucenia spadku po zmarłej matce K. G. poinformował żonę J. Z. (2) podczas rozmowy w lutym 2013 r. Niezwłocznie po uzyskaniu powyższych informacji wnioskodawczyni J. Z. (2) podjęła działania mające na celu ochronę praw małoletnich dzieci przed konsekwencjami dziedziczenia po K. G.. W tym celu działając w imieniu małoletnich dzieci J. Z. (1)
i F. Z. wystąpiła z wnioskiem o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania przez małoletnie dzieci terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej K. G. oraz wystąpiła do sądu rodzinnego
o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci.

Sąd Rejonowy w Jastrzębiu – Zdroju postanowieniem z dnia 9 lipca 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III Nsm 176/13 zezwolił J. i A. Z. (1) rodzicom małoletnich J. Z. (1), F. Z. i H. Z. na dokonanie w ich imieniu czynności prawnej polegającej na odrzuceniu spadku po zmarłej w dniu 20 lipca 2008 r. w T. K. G..

Na rozprawie w dniu 12 maja 2014 r. J. i A. Z. (1) jako przedstawiciele ustawowi małoletniej J. Z. (1) i F. Z. w oparciu o wydane postanowienie w sprawie I. N. 176/13 Sądu Rejonowego
w J. złożyli oświadczenie o odrzuceniu spadku po babce K. G. zmarłej w dniu 20 lipca 2008 r.
w T..

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu
o rzeczowy oraz osobowy materiał dowodowy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji zważył – po przytoczeniu treści odpowiednich regulacji prawnych oraz stanowiska doktryny i judykatury – że w przedmiotowej sprawie przedstawiciel ustawowy małoletnich dzieci J. Z. (1) i F. A. Z. dowiedział się o fakcie, iż spadkobiercami po zmarłej K. G. są jego małoletnie dzieci w momencie otrzymania zawiadomienia o wezwaniu do udziału w sprawie małoletnich dzieci A. Z. (1) i J. Z. (2) tj. J. Z. (1), F. Z. i H. Z.,
a więc w dacie 22 czerwca 2012 r. Od tej daty A. Z. (1) wiedział, że spadkobiercami po zmarłej K. G. są jego małoletnie dzieci. O powyższym fakcie A. Z. (1) nie poinformował żony J. Z. (2), która pozostawała
w nieświadomości co do faktu dziedziczenia przez małoletnie dzieci spadku po zmarłej K. G. na skutek odrzucenie spadku przez A. Z. (1), aż do lutego 2013 r. Wówczas powyższą informację powzięła podczas rozmowy
z mężem, który poinformował ją, że odrzucił spadek po matce z uwagi na istniejące długi spadkowe. Wyjaśnił, że nie poinformował o tym żony, gdyż było mu wstyd, że matka miała długi co stawiało ją złym świetle. J. Z. (2) znała sytuację finansową K. G., którą oceniała jako dobrą albowiem nigdy podczas odwiedzin teściowej w T. niczego w domu nie brakowało, na wszystko były pieniądze, nigdy K. G. nie mówiła, że ma problemy finansowe, zawsze podczas odwiedzin kupowała dzieciom prezenty. Zatem –
w tych okolicznościach, w ocenie Sądu orzekającego – J. Z. (2) nie miała podstaw do przypuszczenia, że K. G. miała długi. Również mąż J. Z. (2) nie wiedział nic o długach matki. Dopiero po jej śmierci, podczas likwidacji mieszkania odkrył dokumenty bankowe dotyczące wezwań do zapłaty. Tym samym w ocenie Sądu Rejonowego J. Z. (2) nie mogła podejrzewać, że jej mąż odrzucił spadek,
a w jego miejsce weszły ich małoletnie dzieci. Ponadto J. Z. (2) nie wiedziała o fakcie, wezwania małoletnich dzieci do udziału w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po K. G. albowiem zawiadomienia z sądu wysyłane był na adres mieszkania A. Z. (1) przy ul. (...)
w J. i odbierane były przez A. Z. (1), a nie na adres gdzie mieszka J. Z. (2) wraz z dziećmi tj. ul. (...) w J.. O powyższym fakcie również A. Z. (1) nie poinformował żony.

Zdaniem Sądu I instancji w realiach rozpoznawanej sprawy błąd co do przedmiotu spadku (istnienia długu spadkowego ) był błędem istotnym co do treści czynności prawnej. Uchylenie się zaś od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia jest możliwe jedynie wówczas jeżeli brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności spadkobierców. Aby mówić o niedołożeniu należytej staranności należy każdorazowo ocenić konkretnie okoliczności sprawy, ustalić jakich to aktów staranności można było wymagać od strony. Sąd Rejonowy podkreślił, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy trudno przedstawicielce ustawowej małoletnich dzieci J. Z. (1) i F. J. Z. przypisać brak staranności czy lekkomyślności jej działania. Zdaniem Sądu I instancji trudno wymagać aby podejmowała ona konkretne działania zmierzające do ustalenia spadku, skoro nie miała podstaw do przypuszczania, że K. G. miała długi i nie wiedziała aż do lutego 2013 r., że jej mąż A. Z. (1) odrzucił spadek z uwagi na długi spadkowe, a w jego miejsce weszły jej małoletnie dzieci. Sąd orzekający podniósł więc, że powyższe przesądza o tym, iż faktycznie nie miała możliwości uzyskania wiedzy
w przedmiocie długów teściowej. Również informacji o długach nie uzyskała od rodzeństwa męża, którzy wiedzieli o długach matki i również odrzucili spadek, nie informując jej
o powyższym. Sąd Rejonowy wskazał nadto, że uwadze nie może ujść fakt, iż skoro tylko powzięła taką wiadomość niezwłocznie podjęła stosowne działanie mające na celu ochronę praw małoletnich przed dziedziczeniem po zmarłej K. G.. Jednocześnie Sąd ten podkreślił, że trudno wymagać od wnioskodawczyni, aby podejmowała czynności zmierzające do ustalenia ewentualnych długów po babce swoich dzieci skoro nie posiadała najmniejszej wiedzy o długach, nie podejrzewała, nie było żadnych oznak aby zmarła takie długi miała a wręcz odmiennie J. Z. (2) spadkodawczynię postrzegała zawsze jako osobę szlachetną i nie mogła wręcz uwierzyć aby ta zaciągnęła długi. Ponadto Sad Rejonowy podniósł, że poszukiwanie po instytucjach wobec ich wielości na rynku bez najmniejszej wiedzy, braku informacji nie doprowadziłoby
z pewnością do uzyskania wiedzy o stanie spadku po spadkodawcy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, że przedstawicielka ustawowa małoletnich dzieci J. Z. (1)
i F. J. Z. nie wiedziała
o długu spadkowym a brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności, lekkomyślności po jej stronie – błąd był usprawiedliwiony okolicznościami przedmiotowej sprawy, a uprawnienie do uchylenia się nie wygasło – art. 88 § 2 k.c.

Stosownie do powyższego Sąd I instancji orzekł jak
w postanowieniu.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka (...) sp. z o. o. z siedzibą w S. i zaskarżyła je w całości zarzucając:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 1019 § 1, § 2 i § 3 k.c. oraz art. 84 k.c. przez ich niewłaściwą interpretację i na skutek tego błędne przyjęcie, że
w sprawie tej zachodzi podstawa do zatwierdzenia uchylenia się przez J. i F. Z. od skutków po zmarłej K. G. w ustawowym terminie,

2.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią orzeczenia, polegają na przyjęciu, że złożone przez przedstawicieli ustawowych na rozprawie w dniu 12 maja 2014 roku oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich są skuteczne pomimo tego, że nastąpiło to z uchybieniem rocznego terminu przewidzianego w art. 88 § 2 k.c.

W oparciu o te zarzuty apelująca wniosła o:

1.  zmianę postanowienia i oddalenie wniosku J. Z. (1)
i F. Z.,

2.  zasądzenie od wnioskodawców solidarnie na rzecz uczestniczki (...) sp. z o. o. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję wg norm przepisanych.

Działający przed przedstawicielkę ustawową małoletni wnieśli o oddalenie apelacji uczestniczki oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania odwoławczego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki (...) sp. z o. o. okazała się trafna co do zasady, co w konsekwencji skutkuje wydaniem orzeczenia o charakterze reformatoryjnym, jednakże na podstawie innych okoliczności.

Przeprowadzony bowiem w toku postępowania apelacyjnego dowód z dokumentów znajdujących się w aktach Sądu Rejonowego
w J. o sygn. III Nsm 176/13, wskazuje – wbrew ustaleniom Sądu I instancji – że zarówno J. Z. (2), jak i A. Z. (1) wiedzę o długach spadkodawczyni K. G. zmarłej w dniu 20 lipca 2008 roku posiadali jeszcze przed dniem 17 listopada 2008 roku, tj. przed złożeniem przez ojca małoletnich oświadczenia o odrzuceniu spadku. Owa wiedza stanowiła zresztą – jak przyznała J. Z. (2) – przyczynę odrzucenia spadku przez jej męża. Jednocześnie małżonkowie Z. przyznali w toku postępowania prowadzonego pod sygn. akt III Nsm 176/13, że świadomi byli już wówczas, jaka jest wysokość długu zmarłej (około 60.000 złotych). A. Z. (1) podkreślił nawet, że jeszcze za życia matki pomagał jej spłacić to zadłużenie.

Sąd I instancji pomijając natomiast dowód z dokumentów zawartych w aktach sprawy o sygnaturze III Nsm 176/13
i poprzestając na przesłuchaniu małżonków Z., a także przeprowadzeniu dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach innych postępowań oraz jedynie z treści postanowienia wydanego w sprawie o sygn. akt III Nsm 176/13 oparł swe rozstrzygnięcie w zasadzie na nieprawdziwych zeznaniach J. Z. (2) i A. Z. (1).

Dowód z protokołu przesłuchania J. Z. (2) i A. Z. (1) w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Jastrzębiu – Zdroju(k.29) ukazał bowiem, że rodzice małoletnich wnioskodawców prezentują dwie, wzajemnie wykluczające się wersje dotyczące wiedzy o przedmiocie spadku po K. G. i dopiero pełen obraz dowodów pozwala zaaprobować postawiony w apelacji zarzut obrazy przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i w konsekwencji przepisów prawa materialnego, tj. art. 1019 k.c. w zw. z art. 84 k.c.

Szczegółowa lektura zeznań J. Z. (2) i A. Z. (1) złożonych w toku przedmiotowego postępowania,
oraz analiza zeznań złożonych w toku sprawy o sygn. akt III Nsm 176/13 wskazuje, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o zatwierdzenie uchylenia się przez małoletnich J. Z. (1) oraz F. Z. od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia
o odrzuceniu spadku po zmarłej w dniu 20 lipca 2008 roku K. G..

W ocenie Sądu odwoławczego zeznania małżonków Z. złożone w toku niniejszej sprawy ocenić należy –
w przeciwieństwie do zeznań złożonych w sprawie o sygn. akt III Nsm 176/13 – jako niewiarygodne. Zważyć bowiem należy, abstrahując od faktu, iż twierdzenia prezentowane przez J. Z. (2) oraz A. Z. (1) na rozprawie w dniu 12 maja 2014 roku, w których próbują przeforsować, że J. Z. (2) nie wiedziała o długach spadkowych i w ogóle
o dokonaniu odrzucenia spadku przez jej męża budzą wątpliwość już tylko ze względu właśnie na sam fakt złożenia przez A. Z. (1) oświadczenia o odrzuceniu spadku z zachowaniem ustawowego terminu, co w świetle zasad doświadczenia życiowego wydaje się nierealne, skoro J. i A. Z. (1) pozostawali w związku małżeńskim, tworzyli rodzinę, a czynność związana z odrzuceniem spadku nie jest czynnością powszechną życia codziennego, a tylko taka uzasadniałby ewentualne zaniechanie A. Z. (1) w poinformowaniu o tym żony. Dodatkowo podnieść trzeba, że w toku przedmiotowego postępowania małżonkowie Z. chcąc osiągnąć skutek
w postaci uwzględnienia wniosku o odrzucenie spadku złożonego w imieniu małoletnich dzieci musieli przedstawić wersję dla siebie korzystną. W toku zaś postępowania prowadzonego przed Sądem Rejonowym w Jastrzębiu – Zdroju pod sygn. akt III Nsm 176/13 zeznawali jeszcze w sposób spontaniczny nie bacząc na konsekwencje tych zeznań w kontekście przedmiotu ówczesnego postępowania, tj. zezwolenia na dokonanie czynności prawnej w imieniu małoletnich.

Wobec powyższego za chybione uznać trzeba ustalenia Sądu I instancji w zakresie chwili uzyskania przez J. Z. (2) wiedzy o przedmiocie spadku. W żadnym bowiem razie chwilą tą nie był luty 2013 roku, a co najmniej listopad 2008 roku(odrzucenie spadku przez A. Z. (1)).
Z akt sprawy nie wynika przy tym jednoznacznie, że od tej chwili małżonkowie Z. posiadali także wiedzę o tytule dziedziczenia ich zstępnych, niemniej okoliczność ta
w kontekście całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie może usprawiedliwiać ich pasywnego zachowania wyrażającego się zaniechaniem złożenia w imieniu małoletnich dzieci oświadczeń o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie.

Ewentualnego bowiem błędu małżonków Z. co do prawa nie można rozpatrywać w kategorii błędu prawnie doniosłego (istotnego), a tylko stwierdzenie zaistnienia takiego typu błędu, nie będącego zarazem następstwem niedołożenia należytej staranności przez spadkobierców mogłoby w świetle stanowiska judykatury prowadzić do uwolnienia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia w imieniu małoletnich oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej K. G. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 roku, II CSK 171/12, publ. LEX nr 1294475 lub (...); postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 roku, IV CK 799/04, publ. LEX nr 159101; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 roku, V CSK 377/09, publ. LEX nr 677786).

W ocenie Sądu odwoławczego już samo posiadanie przez J. oraz A. Z. (1) wiedzy o długach spadkowych zmarłej K. G. i to długach znacznej wysokości winno skutkować podjęciem przez nich wszelkich działań w celu uzyskania wiedzy o możliwości dziedziczenia przez ich dzieci,
które ostatecznie doprowadziłaby do złożenia w imieniu małoletnich oświadczenia o odrzuceniu spadku w przewidzianym prawem terminie. Tezę tę wzmacnia dodatkowo fakt złożenia niemalże niezwłocznie przez A. Z. (1) oświadczenia
o odrzuceniu spadku. Ponadto zaniechanie małżonków Z. pozostaje nieusprawiedliwione w sytuacji, gdy zstępni pozostałego rodzeństwa A. Z. (1) także odrzucili spadek – pierwsze oświadczenie w tym przedmiocie złożone zostało w dniu 23 grudnia 2008 roku przez K. S.,
a także Ł. B.. Nie można bowiem w świetle zasad doświadczenia życiowego uznać, że małżonkowie Z. nie wiedzieli o czynnościach podejmowanych przez członków swojej rodziny, ważąc tym bardziej na sytuację związaną z zadłużeniem zmarłej.

Z uwagi więc na powyższe trudno przyjąć – w świetle zasad doświadczenia życiowego – że J. i A. Z. (1) nie zdawali sobie sprawy z konsekwencji odrzucenia spadku przez samego A. Z. (1). Nawet natomiast przy założeniu, że nie posiadali oni pełnej wiedzy w zakresie skutków działania A. Z. (1) postawę ich oceniać należy – w sytuacji, gdy z całą pewnością świadomi byli istnienia długów spadkowych –
w kategoriach lekkomyślności, która nie może stanowić podstawy uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli w ustawowym terminie.

Powyższe wywody skutkować muszą zmianą zaskarżonego orzeczenia i oddaleniem wniosku wywiedzionego w imieniu małoletnich – rodzeństwa Z..

W tym miejscu podkreślić jednocześnie trzeba, że osoby małoletnie są ustawowo chronione przez negatywnymi skutkami niezłożenia oświadczenia spadkowego w terminie i w razie niezłożenia oświadczenia przyjmuje się, że nabyły spadek
z dobrodziejstwem inwentarza, co skutkuje ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe (art. 1015 § 2 k.c.).

W konsekwencji, w oparciu o treść przepisu art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek (punkt 1. postanowienia).

Na podstawie art. 373 k.p.c. Sąd odwoławczy odrzucił apelację w części dotyczącej żądania zasądzenia kosztów postępowania przed Sądem I instancji. Zaskarżone postanowienia nie zawiera bowiem rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zatem apelacja w tym zakresie dotyczyła nieistniejącego orzeczenia i podlega odrzuceniu (punkt 2. postanowienia).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu
o przepis art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 pkt 1 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 j.t.) – punkt 3. postanowienia.

Jolanta Tembłowska Ewa Kozłowska Iwona Przyłębska – Grzybowska