Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Grażyna Tokarczyk

Sędziowie SSO Marcin Schoenborn (spr.)

SSO Kazimierz Cieślikowski

Protokolant Natalia Skalik-Paś

przy udziale Elżbiety Ziębińskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2014 r.

sprawy D. S. (S.), syna T. i E.

ur. (...) w P.

oskarżonego z art. 178a§1 i 4 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 2 czerwca 2014 r. sygnatura akt IX K 189/14

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk

1.  uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania;

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. P. kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 96,60 zł (dziewięćdziesiąt sześć złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony oskarżonego z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

  Sygn. akt VI Ka 726/14

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 20 maja 2014 r. sygn. akt VII K 37/14 wydanym na posiedzeniu w trybie art. 335 kpk uznał oskarżonego D. S. za winnego popełnienia występku z art. 178a § 1 i 4 kk polegającego na tym, że w dniu 28 grudnia 2013 r. w G. na ul. (...), będąc w stanie nietrzeźwości 0,47 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, prowadził sam. m-ki O. nr rej. (...) w ruchu lądowym, będąc wcześniej prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 czerwca 2005 r. w sprawie o sygn. akt IX K 1057/05 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 23 października 2006 r. w sprawie o sygn. akt IX K 803/06 i za to na mocy art. 178a § 4 kk wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto na mocy art. 42 § 2 kk orzekł wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych wszelkiego rodzaju na okres 5 lat. W końcu na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił oskarżonego z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, którymi w całości obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku złożył Prokurator. Wskazując, że zaskarża orzeczenie na niekorzyść oskarżonego w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach sądowych, zarzucił obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na jego treść, a to art. 335 § 1 kpk w zw. z art. 343 § 6 i 7 kpk, polegającą na częściowym uwzględnieniu przez Sąd prawidłowo sformułowanego wniosku Prokuratora o skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy, co skutkowało naruszeniem przepisu art. 624 § 1 kpk poprzez zwolnienie oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych, którymi w całości obciążono Skarb Państwa, podczas gdy zakresem uzgodnienia dokonanego pomiędzy oskarżonym, a Prokuratorem objęto również poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania. Z powołaniem się zaś na ten zarzut wniósł o zmianę pkt 3 zaskarżonego wyroku poprzez zarządzenie od oskarżonego na podstawie art. 627 kpk na rzecz Skarbu Państwa wydatków postępowania w kwocie 110 złotych oraz na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych obciążenie go opłatą w kwocie 120 złotych.

W toku rozprawy apelacyjnej Prokurator z powołaniem się na zarzut podniesiony w środku odwoławczym, a także w związku z ujawnieniem się faktu, że oskarżony od dnia 7 maja 2014 r. jest osobą pozbawioną wolności, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gliwicach.

Z kolei obrońca wyznaczony oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym wniósł o nieuwzględnienie apelacji Prokuratora i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy oświadczając jednocześnie, że reprezentowana przez niego strona procesu podtrzymuje wniosek w trybie art. 335 kpk.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje.

Zgodzić należało się ze stanowiskiem Prokuratora zaprezentowanym w toku rozprawy apelacyjnej, iż zaskarżony winien zostać uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gliwicach.

Rzeczywiście zapadł on z obrazą art. 335 § 1 kpk w zw. z art. 343 § 6 i 7 kpk, która miała wpływ na jego treść, a polegała na wydaniu wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy o treści, która nie odpowiadała wnioskowi Prokuratora sformułowanemu w uzgodnieniu z oskarżonym.

Jest bowiem oczywistym, że przedmiotem owych uzgodnień było również poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania. Wskazuje na to niezbicie przebieg przesłuchania D. S. w postępowaniu przygotowawczym w dniu 17 stycznia 2014 r. (k. 9), w toku którego wyraził on zgodę nie tylko na zaproponowaną mu karę 5 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności i środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat, ale także na poniesienie kosztów i opłat sądowych.

W związku z tym nie mogło dziwić, że w dołączonym do aktu oskarżenia wniosku o wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy Prokurator domagał się obok orzeczenia uzgodnionych z oskarżonym kary i środka karnego, także nałożenia na niego obowiązku poniesienia kosztów postępowania (k. 21).

Tymczasem Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku, wbrew owym uzgodnieniom nie zdecydował się obciążyć oskarżonego opłatą i wydatkami postępowania po myśli zasady wyrażonej w art. 627 kpk. W oparciu o przepis art. 624 § 1 kpk zwolnił go od ich poniesienia, tłumacząc się z tego w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku zasadami słuszności. Postąpił zaś tak, pomimo że wydał wyrok na posiedzeniu właśnie w uwzględnieniu wspomnianego wniosku Prokuratora, nie dążąc przy tym do jego modyfikacji w kierunku odpowiadającym treści zapadłego orzeczenia, co oznacza, iż rzeczony wniosek uwzględnił jedynie w części.

Trzeba zaś wyraźnie zaznaczyć, iż Sąd Rejonowy nie był uprawniony do orzekania na posiedzeniu i wydania wyroku o treści nie odpowiadającej w pełni uzgodnieniom Prokuratora z oskarżonym.

Zgodnie z art. 335 § 1 kpk w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 listopada 2013 r. Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie wyroku i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych w Kodeksie karnym za przypisany mu występek, bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Uzgodnienie może obejmować również poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania.

W myśl natomiast art. 343 § 6 kpk Sąd może na posiedzeniu wydać wyłącznie wyrok uwzględniający w całości wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1 kpk. Jeżeli uznawałby, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia tego wniosku, zgodnie z art. 343 § 7 kpk powinien rozpoznać sprawę na zasadach ogólnych, a więc na rozprawie, względnie dążyć do zmodyfikowania wniosku przez Prokuratora w uzgodnieniu z oskarżonemu w sposób przez siebie akceptowany.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika zaś, iż Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia w całości przedmiotowego wniosku, skoro nie akceptował go w zakresie uzgodnionego przez strony rozstrzygnięcia o kosztach. Bez zainicjowania jego zmiany nie był więc kompetentny do orzekania na posiedzeniu i wydania wyroku skazującego uwzględniającego jedynie pozostałe uzgodnione rozstrzygnięcia będące konsekwencją przypisania oskarżonemu zarzucanego mu czynu.

Istota i charakter stwierdzonego naruszenia prawa procesowego, podniesionego już w środku odwoławczym wywiedzionym na niekorzyść oskarżonego przez Prokuratora, były zaś tego rodzaju, iż nie mogły pozostawiać wątpliwości, że kwestionowany wyrok wbrew werbalnemu wskazaniu zaskarżony został tak naprawdę w całości, a nie tylko w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach. Poza tym, gdyby skarżone było jedynie orzeczenie oparte o art. 624 § 1 kpk, właściwą formą jego zaskarżenia zgodnie z art. 626 § 3 kpk byłoby zażalenie, a nie apelacja.

Jakkolwiek więc wyrok wydany w trybie konsensualnym podlega kontroli instancyjnej na zasadach ogólnych ( por. uchwałę 7 sędziów SN z 25 września 2013 r., I KZP 5/13, LEX nr 1371922), Sąd Okręgowy nie widział podstaw do utrzymania w mocy zaskarżonego wyroku, względnie poprzestania na jego korekcie polegającej na dostosowaniu jego treści do uzgodnień oskarżonego z Prokuratorem, co pierwotnie postulował skarżący.

Zwolnienie oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych nie mogło bowiem przekonywać. Zasadą jest przecież w myśl art. 627 kpk, że od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 624 § 1 kpk Sąd może zwolnić oskarżonego w całości lub w części od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, jeżeli istnieją podstawy do uznania, że uiszczenie ich byłoby dla niego zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów, jak również wtedy, gdy przemawiają za tym względy słuszności.

Tymczasem okres 5 miesięcznej izolacji na dość krótko pozbawiałby oskarżonego możliwości zarobkowych. Poza tym obciążające go wydatki i opłata nie stanowiłyby łącznie kwoty, której nie byłby w stanie zarobić wykonując choćby prace dorywcze. Jej też przeznaczenie na pokrycie kosztów sądowych, co mogłoby przecież następować sukcesywnie w ratach, nie mogłoby się odbić większym uszczerbkiem dla utrzymania oskarżonego oraz jego żony i rocznego dziecka. Co ważne, oskarżony uważał też, iż w związku z obciążeniem kosztami byłby w stanie podołać ciążącemu na nim obowiązkowi o charakterze finansowym.

Bynajmniej jego sytuacja nie uległa też istotnej zmianie w momencie osadzenia oskarżonego w zakładzie karnym w dniu 7 maja 2014 r. celem odbycia reszty kary pozbawienia wolności wymierzonej mu przez Sąd Rejonowy w Gliwicach w sprawie III K 1205/08. Z niej pozostało mu bowiem do odbycia jedynie ok. 6 miesięcy (k. 53).

Nie było zatem podstaw do uznania, że uiszczenie kosztów byłoby dla oskarżonego zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów. Nieporozumieniem było zaś odwoływanie się przez Sąd Rejonowy do zasad słuszności. Żadne tego rodzaju względy nie przemawiały bowiem za nieobciążaniem oskarżonego kosztami sądowymi.

Z kolei oczekiwana początkowo przez Prokuratora zmiana zaskarżonego wyroku całkowicie ignorowałoby istotę i charakter stwierdzonego naruszenia prawa procesowego.

Jest też wątpliwym, czy aktualnym pozostaje stanowisko oskarżonego, który przez swego obrońcę miał oświadczyć, iż podtrzymuje pierwotne uzgodnienia z Prokuratorem, z których wynikało, że godzi się na obciążenie go kosztami sądowymi. Jednocześnie obrońca domagał się nieuwzględnienia apelacji i utrzymania w mocy zaskarżonego wyroku, w tym kwestionowanego rozstrzygnięcia o zwolnieniu oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych.

Poza tym rzeczywiście ujawnione zostało, że oskarżony od dnia 7 maja 2014 r. jest nieprzerwanie pozbawiony wolności. Okoliczność ta nieznana Sądowi Rejonowemu okazała się być o tyle istotna, że eliminowała możliwość przyjęcia skutku doręczenia oskarżonemu zawiadomienia o posiedzeniu sądu, na którym zapadło zaskarżone orzeczenie. Sąd Rejonowy przyjął skutek doręczenia nie podjętej przesyłki w związku z jej dwukrotnym bezskutecznym awizowaniem (art. 133 § 1 i 2 kpk). Tymczasem drugie awizo miało miejsce dopiero 8 maja 2014 r., a więc w okresie, w którym oskarżony nie przebywał już pod wskazanym przez siebie adresem zamieszkania z powodu osadzenia go w warunkach zakładu karnego. Sposób doręczenia pisma procesowego, przewidziany w przepisie art. 133 § 2 kk, obejmuje natomiast wprawdzie także dłuższe niż chwilowa nieobecności adresata w domu i umożliwia mu odbiór przesyłki, nie mniej tylko wówczas, gdy jego pobyt poza miejscem zamieszkania nie odbiega od standardowych okoliczności czy potrzeb, np. związanych z wykonywaniem pracy, załatwianiem życiowych spraw, wyjazdem na urlop ( por. postanowienie SN z 29 sierpnia 2012 r., V Kz 48/12, LEX nr 1220988). Jednocześnie w związku z pozbawieniem oskarżonego wolności nie mogło być mowy o zmianie miejsca pobytu, o której nie zakomunikował on organowi procesowemu zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 75 § 1 kpk ( por. wyrok SN z 20 stycznia 2004 r, IV KK 434/03, LEX nr 84459; wyrok SN z 20 kwietnia 2005 r., III KK 46/05, LEX nr 157242; postanowienie SN z 27 lipca 2005 r., III KZ 28/05, LEX nr 153238; wyrok SN z 18 lutego 2008 r., V KK 416/08, LEX nr 491254; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks..., 2007, t. I, s. 676). Stąd też nie wchodził w grę skutek doręczenia nie podjętej przesyłki określony w art. 139 § 1 kpk.

Kiedy więc dodatkowo okazało się, że wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 343 § 5 kpk w zw. z art. 117 § 1 kpk oskarżony nie został prawidłowo zawiadomiony o posiedzeniu Sądu Rejonowego, a z późniejszego jego oświadczenia przekazanego do wiadomości Sądu Okręgowego przez obrońcę wynikało, iż niekoniecznie godził się on na wydanie wyroku o treści uzgodnionej z Prokuratorem, Sądowi Okręgowemu nie pozostało nic innego jak uchylić zaskarżony wyrok.

W dalszym postępowaniu Sąd Rejonowy z uwzględnieniem powyższych uwag będzie procedował w przedmiocie wniosku Prokuratora, o którym mowa w art. 335 § 1 kpk, a w przypadku braku warunków do jego uwzględnienia, rozpozna sprawę na rozprawie.

Mając to wszystko na względzie, nadto uwzględniając, iż obrońca wyznaczony oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym zażądał przyznania nieopłaconych kosztów udzielonej pomocy prawnej, a zakończył już swój udział w sprawie, orzeczono jak w wyroku.