Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 23 marca 2010 r.
II UZ 2/10
Kurator spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powołany w trybie art.
26 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (jednolity tekst: Dz.U. z 2007
r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) nie jest uprawniony do wystąpienia ze skargą o
wznowienie postępowania sądowego, w którym ustalono solidarną ze spółką
odpowiedzialność członka jej zarządu za nieopłacone składki na ubezpieczenia
społeczne.
Przewodniczący SSN Bogusław Cudowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 marca
2010 r. sprawy z wniosku Witolda K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w W. z udziałem zainteresowanych : Mirosława B., Stanisława F.,
Stanisława J., Zakładu Produkcji Urządzeń Automatyki SA w W. o składki ubezpie-
czeniowe, na skutek zażalenia zainteresowanego Zakładu Produkcji Urządzeń Au-
tomatyki SA w W. na postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 listo-
pada 2009 r. [...]
1) o d d a l i ł zażalenie,
2) zasądził od zainteresowanego Zakładu Produkcji Urządzeń Automatyki SA
w W na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W. kwotę 3.600 zł (trzy
tysiące sześćset) tytułem kosztów postępowania przed Sądem Najwyższym.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 2 listopada 2009 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych we Wrocławiu na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił skargę
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyj-
nego we Wrocławiu z dnia 13 lutego 2008 r. [...], wniesioną w imieniu zainteresowa-
nego Zakładu Produkcji Urządzeń Automatyki SA w W., przez kuratora Spółki.
2
Z uzasadnienia postanowienia wynika że kurator spółki Stanisław F. domagał
się wznowienia postępowania z powodu nieważności (art. 401 pkt 2 k.p.c.) spowo-
dowanej tym, że Spółka występująca w sprawie w charakterze zainteresowanego,
nie była należycie reprezentowana. Od 13 stycznia 2004 r. Spółka nie miała bowiem
organu, który mógłby ją reprezentować, ponieważ w tym dniu wygasł mandat Stani-
sława J. - członka rady nadzorczej oddelegowanego do czasowego pełnienia funkcji
prezesa zarządu.
Sąd Apelacyjny ustalił, że prawomocnym wyrokiem z dnia 13 lutego 2008 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zmienił wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia
14 marca 2007 r. oddalając odwołanie Witolda K. członka zarządu Zakładu Produkcji
Urządzeń Automatyki SA w W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. z
dnia 25 maja 2005 r. ustalającej jego osobistą odpowiedzialność za nieopłacone
przez Spółkę składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy oraz
FGŚP. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 22 stycznia 2009 r. odmówił przyjęcia
skargi kasacyjnej wnioskodawcy Witolda K. do rozpoznania. Postępowanie toczyło
się przy udziale zainteresowanych: Stanisława F. - członka zarządu Spółki, Mirosła-
wa B., Stanisława J. oraz Spółki - Zakładu Produkcji Urządzeń Automatyki SA w W.
Spółka była zawiadamiana o kolejnych terminach posiedzeń oraz doręczano jej pi-
sma procesowe na adres wynikający z Krajowego Rejestru Sądowego. Dwa aktualne
odpisy z Rejestru zostały złożone przez wnioskodawcę Witolda K.: dnia 3 listopada
2005 r. oraz 20 czerwca 2006 r. Z odpisów Rejestru wynika również, że w skład za-
rządu Spółki uprawnionego do jej reprezentowania wchodził Stanisław J. - członek
rady nadzorczej delegowany do czasowego wykonywania czynności prezesa za-
rządu. Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2009 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia -
Fabrycznej we Wrocławiu, Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z
urzędu wykreślił Stanisława J. z Działu 2., Rubryki 1., Podrubryki 1., gdzie wpisano
go jako członka zarządu. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd wskazał, że 3 -
miesięczny mandat ( art. 383 § 1 k.s.h.) członka rady nadzorczej delegowanego do
pełnienia funkcji prezesa zarządu wygasł 13 stycznia 2004 r. Kolejnym postanowie-
niem z dnia 18 maja 2009 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocła-
wiu, Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z urzędu ustanowił dla
Zakładu Produkcji Urządzeń Automatyki SA w W. kuratora w osobie Stanisława F. na
okres jednego roku uznając, że Spółka nie posiada organu, który skutecznie mógłby
działać w jej imieniu i na jej rzecz.
3
Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozpatrywana skarga o wznowienie postępowa-
nia podlega odrzuceniu - jako niedopuszczalna - z uwagi na to, że Zakład Produkcji
Urządzeń Automatyki SA w W., nie ma interesu prawnego w skarżeniu wyroku Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 lutego 2008 r. W wyroku wydanym na podsta-
wie, art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa rozstrzy-
gnięto o odpowiedzialności Witolda K. za zaległości składkowe Spółki ze względu na
prawnomaterialne przesłanki jego odpowiedzialności. W sprawie, której dotyczy
skarga ustalono zobowiązanie innej osoby, a nie zainteresowanej. Nie można wobec
tego przyjąć, że jest to orzeczenie dla Spółki niekorzystne, a skoro tak to brak jest po
jej stronie interesu prawnego do skarżenia przedmiotowego wyroku.
Ponadto Sąd Apelacyjny wskazał że zgodnie z treścią art. 133 § 2a k.p.c.
Sądy były zobowiązane zawiadamiać zainteresowaną Spółkę na adres wskazany w
KRS. Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Są-
dowym (Dz.U. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) podmiot zobowiązany do złożenia wniosku
o wpis do Rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w do-
brej wierze na dane, które nie zostały wpisane do Rejestru lub uległy wykreśleniu z
Rejestru. Jest to konsekwencją wynikającego z art. 17 ust. 1 powołanej ustawy do-
mniemania prawdziwości wpisów w Rejestrze. Jeżeli z KRS wynikało, że Spółka ma
organ powołany do jej reprezentacji (Stanisław J. - członek rady nadzorczej dele-
gowany do czasowego wykonywania czynności prezesa zarządu to Spółka nie może
powoływać się na nieprawdziwość tego wpisu.
Trzecim argumentem przemawiającym za odrzuceniem skargi o wznowienie
postępowania jest niedopuszczalność jej złożenia przez kuratora Spółki powołanego
w trybie art. 26 ustawy o KRS. Kuratora takiego powołuje Sąd Rejestrowy w sytuacji
kiedy, pomimo stosowania grzywien osoba prawna wpisana do rejestru przedsiębior-
ców nie wykonuje obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KRS (brak
wniosków o wpis do Rejestru lub dokumentów). Na podstawie art. 28 tej ustawy ku-
rator ustanowiony na podstawie art. 26 ust. 1 jest obowiązany do niezwłocznego
przeprowadzenia czynności wymaganych do wyboru lub powołania władz osoby
prawnej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wykładnia celowościowa i gramatyczna pro-
wadzą do uznania, że zakres kompetencji kuratora „rejestrowego” jest podobny do
ustanowionego w trybie art. 42 k.c. Kurator powołany jest więc po to, aby doprowa-
dzić do powołania organów (tutaj zarządu Spółki), które zapewnią jej sprawne dzia-
łanie, a jeżeli to jest niemożliwe - do przeprowadzenia jej likwidacji czy upadłości.
4
Kurator nie ma kompetencji do występowania w imieniu Spółki przeciwko osobom
trzecim poza zakresem przysługującej mu kompetencji. Kurator rejestrowy nie może
inicjować procesu sądowego, którego celem będzie wzruszenie korzystnego dla
Spółki wyroku sądowego, w celu uwolnienia się z osobistej odpowiedzialności za za-
ległości Spółki.
Powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego zaskarżył w całości zażaleniem
do Sądu Najwyższego pełnomocnik zainteresowanego - Zakładu Produkcji Urządzeń
Automatyki SA. Wnoszący zażalenie zarzucił naruszenie: 1) art. 376 § 1 k.p.c. w
związku z art. 91 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubez-
pieczeń społecznych, polegające na przyjęciu, że zainteresowany nie ma interesu
prawnego w żądaniu wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Ape-
lacyjnego z dnia 13 lutego 2008 r. [...]; 2) art. 378 § 1 k.p.c., przez brak uwzględnie-
nia nieważności postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia
13 lutego 2008 r. [...], pomimo że sąd zobowiązany jest uwzględniać nieważność po-
stępowania bez względu na wynik sprawy; 3) art. 410 § 1 k.p.c., przez odrzucenie
skargi o wznowienie postępowania na podstawie przesłanki, która nie może być pod-
stawą do jej odrzucenia, tj. na podstawie przesłanki merytorycznie oceniającej za-
sadność wznowienia zakończonego prawomocnie postępowania sądowego; 4) art.
29 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, przez przyjęcie, że kurator nie ma
umocowania do występowania przed sądem w imieniu zainteresowanego w sprawie
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 13
lutego 2008 r.; 5) art. 365 § 1 k.p.c., przez brak respektowania postanowienia Sądu
Rejonowego dla Wrocławia - Fabrycznej o ustanowieniu kuratora.
W oparciu o powyższe zarzuty żalący się wniósł o: - wznowienie postępowa-
nia w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13
lutego 2008 r. [...]; - uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13
lutego 2008 r. oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 14 marca 2007 r. [...]; - zasądzenie
od pozwanego na rzecz zainteresowanego kosztów postępowania, w tym kosztów
zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
W odpowiedzi na zażalenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział we
Wrocławiu wniósł o oddalenie zażalenia oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa pro-
cesowego według norm przepisanych.
5
Odpowiedź na zażalenie złożył również wnioskodawca Witold K. i wniósł o
uwzględnienie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty zażalenia nie podważają żadnego ze wskazanych w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia trzech powodów odrzucenia skargi o wznowienie po-
stępowania, chociaż każdy z nich stanowiłby wystarczającą do tego podstawę.
Pierwszy z zarzutów wskazuje na naruszenie przepisów o solidarnej odpowie-
dzialności osoby, której zobowiązania dotyczy prawomocny wyrok, solidarnej z od-
powiedzialnością Spółki, w imieniu której działa jej kurator „rejestrowy”. Pokazanie
przez skarżącego solidarności tego zobowiązania, samo w sobie poprawne, niczego
jednak nie wyjaśnia w kwestii interesu prawnego Spółki, jaki mogła ona mieć w pra-
womocnie zakończonym postępowaniu. Wskazane w zażaleniu przepisy (art. 376
§1 k.c. w związku z art. 91 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o sys-
temie ubezpieczeń społecznych ) nie były i nie mogą być w ogóle brane pod uwagę
jako podstawa rozpoznania i rozstrzygnięcia o przedmiocie postępowania prawo-
mocnie zakończonego. W zażaleniu mowa jest o ewentualności roszczeń regreso-
wych, które w pewnych okolicznościach mogłyby powstać pomiędzy wnioskodawcą
Witoldem K. a Spółką. Jednakże autor zażalenia przedstawia określone hipotetyczne
skutki zaskarżonego orzeczenia nie podejmując nawet próby zarysowania interesu
prawnego Spółki w przedmiotowym postępowaniu, którego przesłanki i odpowiada-
jąca im podstawa prawna musiałyby zostać zakwestionowane przez Spółkę, jeżeli
miałby być zasadny wniosek o uchylenie zaskarżonego skargą prawomocnego wy-
roku. Tymczasem w zażaleniu nie ma żadnego zarzutu, ani jakiegokolwiek twierdze-
nia, które dotyczyłoby ustalonych okoliczności faktycznych, przesłanek i podstawy
prawnej zaskarżonego wyroku. Inaczej mówiąc, wnoszący zażalenie nietrafnie po-
wołuje się na jakieś możliwe hipotetycznie relacje z wnioskodawcą chociaż nie kwe-
stionuje podstaw (faktycznej i prawnej) wyroku, o którego uchylenie pomimo to
wnosi. Jeszcze inaczej rzecz ujmując wnoszący w imieniu Spółki zażalenie nie twier-
dzi, że Spółka nie jest wobec ZUS zobowiązana z tytułu zaległości określonych skła-
dek, co więcej żalący się wprost potwierdza to zobowiązanie, nie kwestionując zo-
bowiązania wnioskodawcy, o które w sprawie chodziło. Jeżeli tak to wskazanie na
możliwość rozliczeń regresowych między zobowiązanymi stanowi kwestię, która nie
6
ma żadnego znaczenia w postępowaniu, którego wznowienia autor zażalenia żąda,
po to ażeby - jak to określił we wniosku - uchylić zaskarżony wyrok. Tak więc w za-
żaleniu nie ma niczego co podważałoby ustalenia zaskarżonego zażaleniem posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, iż wydany w postępowaniu wyrok jest
zbieżny z interesem prawnym (stanowiskiem procesowym) Spółki, bo - z punktu wi-
dzenia tego interesu - ani skarga, ani zażalenie nie kwestionują rozstrzygnięcia
sprawy.
Chybiony jest zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Jest to przepis postępowa-
nia apelacyjnego określający zakres rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji -
w granicach apelacji ze wzięciem pod uwagę z urzędu nieważności postępowania.
Nie wiadomo dlaczego, bez podania podstawy, wnoszący zażalenie uważa, że prze-
pis ten powinien mieć zastosowanie w postępowaniu ze skargi o wznowienie postę-
powania dotyczącej przecież postępowania prawomocnie zakończonego wyrokiem.
Autor zażalenia zdaje się nie zauważać przepisu, określającego podstawę wznowie-
nia, określoną w art. 401 pkt 2 k.p.c., na której zresztą oparta została przedmiotowa
skarga.
W tym zarzucie, podobnie jak w zarzucie pierwszym, wnoszący zażalenie nie
odnosi się do ustaleń zaskarżonego zażaleniem postanowienia w kwestii braku nie-
ważności określonej w art. 401 pkt 2 k.p.c. Podzielając odpowiedniość subsumcyjną
w tym przedmiocie oceny prawnej zaskarżonego postanowienia do ustalonych oko-
liczności, należy wskazać na zgodność tego postanowienia ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego przedstawionym w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 maja 2009 r. I CSK
406/08 (LEX nr 510991), w którym wyjaśniono między innymi, że: „nie powinno być
uznane za nieważne postępowanie sądowe, jeżeli kapitałowa spółka handlowa bę-
dąca stroną w tym postępowaniu jest przez cały czas jego trwania aż do wydania
prawomocnego wyroku reprezentowana przez zarząd, wpisany do rejestru przedsię-
biorców w KRS, a domniemanie prawdziwości wynikające z treści rejestru nie było
ani podważane ani nie zostało wzruszone”.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 410 § 1 k.p.c. Zaskarżone postanowie-
nie - wbrew zarzutowi - dokładnie odpowiada określonej w tym przepisie normie na-
kazującej odrzucenie skargi nie opartej na ustawowej podstawie. Właśnie takie (od-
rzucające skargę) jest kwestionowane rozstrzygnięcie wynikające z ustalenia, że nie
zachodzi ustawowa podstawa (art. 401 pkt 2 k.p.c.), na którą skarga bezzasadnie się
powołała.
7
Kolejny zarzut zażalenia dotyczy art. 29 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze
Sądowym. W tym wypadku postawiony zarzut, podobnie jak zarzut pierwszy, nie od-
nosi się bezpośrednio do podstawy prawnej kwestionowanej oceny, natomiast usiłuje
ją nieskutecznie podważyć z pozycji przepisu, który się do tego nie nadaje.
Sąd Apelacyjny w zaskarżonym postanowieniu wyraził pogląd, że „kurator re-
jestrowy” powołany przez właściwy sąd na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o Krajo-
wym Rejestrze Sądowym nie jest organem uprawnionym do wystąpienia w imieniu
Spółki z przedmiotową skargą o wznowienie postępowania. Pogląd ten stosownie do
jego uzasadnienia opiera się na analizie statusu kuratora rejestrowego powołanego
w sytuacji stwierdzenia, że wniosek o wpis do KRS lub dokumenty, których złożenie
jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo przeprowadzonej przez sąd rejestro-
wy procedury przymuszającej (por. art. 24 ust. 1 i art. 265 ust. 1 ustawy o KRS). Ku-
rator tak ustanowiony jest obowiązany do niezwłocznego przeprowadzenia czynności
wymaganych do wyboru lub powołania władz Spółki (art. 28 ustawy o KRS).
Powołany w zażaleniu art. 29 ust. 1 u.k.r.s., w myśl którego kurator może pod-
jąć czynności zmierzające do likwidacji osoby prawnej jeżeli nie dojdzie do wyboru
lub powołania jej władz w terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia kuratora
albo wybrane lub powołane władze nie wykonują obowiązków, o których mowa w art.
24 ust. 1, nie dodaje do analizy statusu kuratora rejestrowego przedstawionej w za-
skarżonym postanowieniu niczego co pozostawałoby z oceną tej analizy w jakiejś
dysharmonii. Raczej przeciwnie, powołany w zażaleniu przepis jest systemowym
uzupełnieniem tej samej, o której mowa w postanowieniu, konstrukcji statusu kura-
tora, którego zakres reprezentacji Spółki - zakres uposażenia w kompetencję do
działania za organ Spółki - jest ograniczony postawionymi mu celami. W każdym ra-
zie, ograniczając ocenę do kwestii wynikającej z zażalenia, należy stwierdzić, że ze
wskazanego przepisu w żadnym razie nie wynika, ażeby kurator powołany według
przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stawał się organem spółki
uprawnionym do działania za Spółkę w innych sprawach niż te, do których został
ustanowiony. W kontekście okoliczności rozpatrywanej sprawy powyższa ocena jest
dodatkowo skonkretyzowana ustaleniem zaskarżonego postanowienia, że przed-
miotowa inicjatywa kuratora polegająca na wniesieniu skargi o wznowienie postępo-
wania w sprawie, w której nie chodziło o ustalenie zobowiązania Spółki, ale zobowią-
zanie innej osoby - wykracza poza sprawy, w których kuratora ma ustawowe
wyposażenie do działania za organ Spółki.
8
Bezzasadnie zarzuca wreszcie autor zażalenia „brak respektowania” postano-
wienia sądu rejestrowego o ustanowieniu kuratora. Nic takiego w ocenie Sądu Ape-
lacyjnego nie ma miejsca. Sąd ten, stosownie do wskazanego postanowienia sądu
rejestrowego, przyjął, że skargę złożył kurator właściwie ustanowiony. Inną natomiast
kwestią jest ocena kompetencji tak ustanowionego kuratora. Nastąpiła ona według
przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym określających status i kompeten-
cje kuratora. Kwestii tych nie określa postanowienie sądu rejestrowego, w szczegól-
ności nie określa - jak to bezpodstawnie zdaje się sugerować wnoszący zażalenie -
kompetencji kuratora do wniesienia skargi o wznowienie postępowania w sprawie w
przedmiocie ustalenia określonego zobowiązania Witolda K.
Z przedstawionych przyczyn uznając, że zażalenie nie ma zasadnych zarzu-
tów, na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
========================================