Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 kwietnia 2010 r.
III PK 61/09
Zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w
sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody
jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) ma
nadal moc obowiązującą w zakresie określonym w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 2
lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), na podstawie art. 241 ust. 6 Konstytucji
oraz art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie niektórych upo-
ważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz o zmianie nie-
których ustaw (Dz.U. Nr 120, poz. 1268) w związku z obwieszczeniem Rady Mi-
nistrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie wykazu uchwał Rady Ministrów,
zarządzeń i innych aktów normatywnych Prezesa Rady Ministrów, ministrów i
innych organów administracji rządowej, które utraciły moc z dniem 30 marca
2001 r. (M.P. Nr 47, poz. 782).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 kwietnia
2010 r. sprawy z powództwa Aleksandra Ś. przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu
Wodociągów i Kanalizacji Spółce z o.o. w R. o nagrodę jubileuszową, na skutek
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 28 maja 2009 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację powoda,
2. nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Pozwane Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w R., w sprawie
z powództwa Aleksandra Ś. o nagrodę jubileuszową, wniosło skargę kasacyjną od
2
wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 28 maja 2009 r. [...]. Zaskarżonym
wyrokiem zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie - oddalający powództwo
- i zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 15.000 zł z odsetkami tytułem
nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy.
Stan faktyczny jest bezsporny, a rozbieżności dotyczą jedynie wykładni prawa.
Powód był zatrudniony u pozwanej od 3 marca 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. Dnia 16
stycznia 2007 r. powód osiągnął 35 lat stażu, zaś dnia 3 marca 2008 r. uzyskał 5-
letni staż pracy w pozwanej Spółce.
Prawo do nagrody jubileuszowej reguluje załącznik [...] do zakładowego
układu zbiorowego pracy. Przepis art. 1 § 1 stanowi, że pracownikom zatrudnionym
w Przedsiębiorstwie przysługuje nagroda jubileuszowa z uwzględnieniem poprzed-
nich okresów zatrudnienia, z zastrzeżeniem art. 2 § 1. Według art. 1 § 2 tego załącz-
nika za długoletnią pracę pracownikom, o których mowa w § 1, przysługuje nagroda
jubileuszowa, z zastrzeżeniem art. 2, w wysokości szczegółowo określonej w tym
przepisie, co 5 lat pracy, poczynając od 10 lat i kończąc na 45 latach. Natomiast
przepis art. 2 wprowadza wymóg 5-letniego stażu zakładowego, do którego wlicza
się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy tylko w razie zmiany pracodawcy
na zasadach określonych w art. 231
k.p. (art. 2 § 2 załącznika). Przepis art. 2 § 1 sta-
nowi, że „pracownikom, których łączny staż pracy uprawnia do nagród jubileuszo-
wych wymienionych w art. 1, a przepracowali w Spółce krócej niż 5 lat - nagród nie
wypłaca się. Nagroda jubileuszowa przysługuje w przypadku spełnienia dwóch wa-
runków, tj. posiadania przez pracownika udokumentowanego stażu pracy wymaga-
nego do nabycia prawa do tej nagrody (10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45 lat ogólnego
stażu) oraz 5-letniego okresu pracy w Spółce”. Zgodnie zaś z art. 2 § 3 załącznika,
„pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej co 5 lat i nie można go skrócić,
uzupełniając dokumentację stażu pracy. Dodatkowy staż pracy wykazany przez pra-
cownika, w okresie między dwiema kolejnymi nagrodami jubileuszowymi wypłaco-
nymi w Spółce, nie ma wpływu na zmianę terminu uprawnień do wypłacenia kolejnej
nagrody na zasadach określonych w § 1 art. 2 niniejszego załącznika”. Według art. 6
§ 1 załącznika pracownik nabywa do nagrody w dniu upływu okresu uprawniającego
do nagrody.
Na podstawie wykładni logicznej i językowej tych przepisów Sąd Rejonowy
przyjął, że prawo do nagrody jubileuszowej nie powstaje, jeżeli nie są spełnione rów-
nocześnie dwa warunki: posiadanie co najmniej 5-letniego stażu pracy u pozwanej
3
oraz upływ kolejnych 5-letnich okresów ogólnego stażu pracy, uprawniających do
nagrody jubileuszowej. Powództwo zostało oddalone, gdyż powód osiągnął 35-letni
staż pracy zanim osiągnął 5-letni staż pracy u pozwanej.
Sąd Okręgowy inaczej zinterpretował przepisy tego załącznika, w szczególno-
ści art. 2 § 1 i art. 6 § 1. Jego zdaniem wprowadził on dwa niezależne warunki uzy-
skania nagrody jubileuszowej, które mogą być spełnione w różnym czasie. Powód
uzyskał 35-letni ogólny staż pracy 16 stycznia 2007 r., a warunek 5-letniego stażu
pracy u pozwanej spełnił 3 marca 2008 r. i z tym dniem nabył prawo do spornej na-
grody. Zdaniem Sądu Okręgowego „Brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że
jeden z tych warunków jest warunkiem wiodącym bądź pierwszorazowym do speł-
nienia. Interpretacja przyjęta przez Sąd I instancji jest pozbawiona racjonalnych pod-
staw i nie wywodzi się ani z wykładni literalnej ani celowościowej wskazanych wyżej
przepisów”.
W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła naruszenie art. 2 § 1 i 3 w związku z
art. 6 § 1 załącznika nr 7 do zakładowego układu zbiorowego pracy pozwanej Spółki
w związku z art. 9 k.p. przez uznanie, że powód spełnił przesłanki do nabycia nagro-
dy jubileuszowej za 35-lecie pracy. Jej zdaniem z art. 2 § 1 wynika, że pracownicy
mający ogólny staż pracy uprawniający do nagrody nie nabywają jej, jeżeli ich staż
pracy w pozwanej Spółce, w dniu spełnienia przesłanki ukończenia odpowiedniego
ogólnego stażu pracy jest krótszy niż 5 lat. Powód wniósł o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga jest uzasadniona. Nagrody jubileuszowe nie są świadczeniem po-
wszechnym mającym oparcie w Kodeksie pracy. Przysługują one z mocy przepisów
szczególnych przyznających to świadczenie, jest ono przewidziane zwłaszcza w
pragmatykach i układach zbiorowych pracy. Strony układu zbiorowego mają całko-
witą swobodę w odniesieniu do decyzji, czy wprowadzić do niego postanowienia
przyznające prawo do nagrody jubileuszowej (art. 240 § 1 k.p.). Natomiast w razie
podjęcia decyzji o przyznaniu prawa do tych nagród, swoboda stron doznaje ograni-
czenia wynikającego z wymogu zgodności układu zbiorowego z przepisami prawa
pracy. W szczególności chodzi tu o zakaz naruszania zasady równego traktowania w
zatrudnieniu (art. 9 § 4 k.p.).
4
Wykładnia układu zbiorowego pracy zawsze musi w pełni respektować wolę
stron wyrażoną w jego postanowieniach. Trzeba więc oprzeć ją na treści tych posta-
nowień, z pełną świadomością, że ta wykładnia może prowadzić do odmiennych re-
zultatów w zakresie prawa do nagrody jubileuszowej niż wykładnia przepisów zarzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustala-
nia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz
zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Pozornie to zarządzenie
utraciło moc. Chronologicznie rzecz ujmując, podstawą do tego wniosku może być
uchylenie art. 79 k.p. (na którego podstawie zostało ono wydane) przez ustawę z
dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), a następnie art. 93 Konstytucji, z którego wyni-
ka, że zarządzenia ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki
organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Mimo to, omawiane zarzą-
dzenie nadal obowiązuje, do czego podstawą jest art. 11 ust. 1 powołanej ustawy
nowelizującej z 2 lutego 1996 r. Stanowi on, że obowiązujące do dnia wejścia w ży-
cie ustawy przepisy określające zasady wynagradzania za pracę i przyznawania in-
nych świadczeń związanych z pracą, wydane na podstawie art. 79 Kodeksu pracy,
zachowują moc do czasu objęcia pracowników, których te przepisy dotyczą i w za-
kresie przedmiotu w nich unormowanego - postanowieniami układu zbiorowego
pracy lub innymi przepisami prawa pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 (który dotyczy mia-
nowanych pracowników samorządowych). Moc obowiązująca tego zarządzenia ma
więc obecnie źródło w ustawie. Dlatego nie stosuje się do niego przepisu art. 241
ust. 6 Konstytucji RP, nakazującego uporządkowanie aktów niższego rzędu wyda-
nych przed jej wejściem w życie. W konsekwencji omawiane zarządzenie nie jest
objęte przepisami art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie niektó-
rych upoważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. Nr 120, poz. 1268) oraz nie jest wymienione w wydanym na
jej podstawie obwieszczeniu Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie
wykazu uchwał Rady Ministrów, zarządzeń i innych aktów normatywnych Prezesa
Rady Ministrów, ministrów i innych organów administracji rządowej, które utraciły
moc z dniem 30 marca 2001 r. (M.P. Nr 47, poz. 782). Obowiązywanie tego zarzą-
dzenia nigdy nie stanowi ograniczenia swobody stron układu zbiorowego, gdyż § 1
przewiduje jego stosowanie tylko wtedy, gdy przepisy wprowadzające prawo do na-
grody jubileuszowej „nie zawierają odmiennych zasad w tym zakresie”.
5
W rozpoznawanej sprawie stworzono układ trzech przesłanek warunkujących
prawo do nagrody jubileuszowej: staż pracy, zakładowy staż pracy i termin nabycia
prawa. Pierwszą przesłanką jest staż pracy, który w przedziale od 10 do 45 lat umoż-
liwia nabycie prawa do nagrody co 5 lat (art. 1 załącznika). W tym zakresie liczy się
tak samo ogólny, jak zakładowy staż pracy. Druga przesłanka jest związana wyłącz-
nie z zakładowym stażem pracy (z zaliczeniem poprzedniego okresu zatrudnienia
tylko w razie zmiany pracodawcy wskutek przejęcia zakładu pracy przez pozwaną na
podstawie art. 231
k.p.). Postanowienia art. 2 § 1 i 3 załącznika jednoznacznie wyklu-
czają możliwość nabycia prawa do pierwszej nagrody przed upływem 5 lat podjęcia
pracy u pozwanej i tak samo wykluczają nabywanie jej częściej niż co 5 lat, nawet w
razie udokumentowania przez pracownika dodatkowego stażu pracy. Trzecim ele-
mentem tego układu jest określenie, że prawo do nagrody powstaje w dniu upływu
okresu uprawniającego do niej (art. 6 § 1 załącznika). Okres ten upływa co 5 lat. Dla
powoda okres 35 lat pracy upłynął, zanim osiągnął 5-letni okres pracy u pozwanej.
Wprost odnosi się więc do niego art. 2 § 1 zdanie pierwsze załącznika stanowiące,
że w takiej sytuacji nagród nie wypłaca się. Nie ma podstaw prawnych pogląd Sądu
Okręgowego, że w omawianej sytuacji pracownik nabywa prawo do tej nagrody w
okresie późniejszym, to jest z upływem 5 lat pracy u pozwanej. Strony układu zbio-
rowego, korzystając z przysługującej im swobody w kształtowaniu przesłanek prawa
do nagrody jubileuszowej, mogą traktować okresy pracy u innych pracodawców w
sposób mniej korzystny dla pracowników niż okres zatrudnienia w danym zakładzie,
a nawet mogą je całkowicie pominąć.
Z tych względów, na podstawie art. 39816
oraz art. 102 k.p.c., orzeczono jak w
sentencji.
========================================