Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 8/10
POSTANOWIENIE
Dnia 22 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi K. P.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w […]
z udziałem Prezesa Sądu Apelacyjnego
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 kwietnia 2010 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem częściowym z dnia 19 lutego 2009 r. Sąd Okręgowy w sprawie z
powództwa K. P. i J. W. przeciwko Akademii Górniczo – Hutniczej i Skarbowi
Państwa – Prezydentowi Miasta […] o wydanie nieruchomości: nakazał stronie
pozwanej Akademii Górniczo – Hutniczej wydanie powodom K. P. i J. W. działek o
nr 125/1 i 333/8, objętych kw /.../– powstałych zgodnie z wykazem
synchronizacyjnym i opisem zmian sporządzonym przez geodetę T. C. do L. Ks.
Rob. /.../ (pkt I); oddalił powództwo w stosunku do strony pozwanej Skarbu Państwa
– Prezydenta Miasta (pkt II).
Wyrokiem z dnia 6 listopada 2009 r. Sąd Apelacyjny: uchylił zaskarżony
wyrok w pkt I i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego
2
(pkt 1.); oddalił apelację powoda K. P. w części dotyczącej zaskarżenia pkt II, a w
pozostałej części apelację tę odrzucił (pkt 2.); zasądził od powoda K. P. na rzecz
pozwanego Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta kwotę 2 700 zł. tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego (pkt 3.); umorzył postępowanie zażaleniowe (pkt 4.).
Powód K. P. (następca prawny zmarłego K. P.) w dniu 2 marca 2010 r.
wniósł do Sądu Najwyższego za pośrednictwem Sądu Apelacyjnego skargę na
przewlekłość w postępowaniu sądowym domagając się po pierwsze stwierdzenia
przewlekłości postępowania w sprawie sygn. akt I ACa …/09; po drugie zasądzenia
na rzecz powoda sumy pieniężnej w wysokości prawem przewidzianej.
W uzasadnieniu skargi skarżący podniósł, że Sąd Apelacyjny uchylając
wyrokiem z dnia 6 listopada 2009 r. wyrok Sądu Okręgowego z dnia 19 lutego 2009
r. i przekazując sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania naruszył przepis
art. 386 § 4 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, co uzasadnia stwierdzenie
przez Sąd Najwyższy przewlekłości postępowania oraz zasądzenie stosownej
sumy pieniężnej (art. 12 ust. 2 i ust. 4. ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki, Dz. U. Nr 179, poz. 1843).
Według skarżącego poza wypadkami określonymi w art. 386 § 2 i § 3 k.p.c.,
sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji
istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Tymczasem – według skarżącego – żadna ze wskazanych
wyżej sytuacji nie miała miejsca – Sąd Apelacyjny nie podniósł w uzasadnieniu
swojego wyroku nieważności postępowania (art. 386 § 2 k.p.c), ani nierozpoznania
przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy, nie wskazał też na konieczność
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie przed Sądem Apelacyjnym, którego dotyczy niniejsza skarga
już się nie toczy, zakończyło się wydaniem wyroku z dnia 6 listopada 2009 r. Jest to
3
istotne, gdyż badanie przewlekłości postępowania zasadniczo nie dotyczy
toczącego się postępowania. Celem skargi jest bowiem przeciwdziałanie
przewlekłości w czasie trwania postępowania (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 18 lutego 2005 r., III SPP 19/05, OSNP 2005 nr 17, poz. 277 i
z dnia 12 maja 2005 r., III SPP 76/05, OSNP 2005 nr 21, poz. 345 oraz orzeczenia
wskazane w ich uzasadnieniach). Kwestionowany w skardze etap postępowania
sądowego przed Sądem Apelacyjnym został odbyty z należytą sprawnością.
Sprawa wpłynęła do Sądu Apelacyjnego w dniu 14 września 2009 r., rozprawa
apelacyjna odbyła się w dniu 6 listopada 2009 r. i w tym samym dniu Sąd
Apelacyjny wydał wyrok.
Zarzut skargi nie odnosi się sprawności postępowania ale do orzeczenia
Sądu i to takiego orzeczenia, które dotyczy istoty postępowania apelacyjnego.
Oparta na tym zarzucie skarga sprowadza się do zakwestionowania
prawidłowości wyroku Sądu drugiej instancji uchylającego wyrok Sądu pierwszej
instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy
podziela pogląd wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 13 lutego 2008 r., III SPZP 2/07 – OSNP 2009/5-6/85 zgodnie z którym:
„zasadność wyroku sądu drugiej instancji uchylającego zaskarżony wyrok i
przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania z powodu nieważności (art.
386 § 2 k.p.c.) lub z powodu nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy, albo dlatego, że wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
w całości (art. 386 § 4 k.p.c.) nie podlega ocenie na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy
z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz.
1843)”. W uzasadnieniu powołanej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w systemie
apelacji podstawową formą wyrokowania sądu drugiej instancji jest oddalenie
apelacji, jeżeli jest ona bezzasadna (art. 385 k.p.c.) lub zmiana zaskarżonego
wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy w razie uwzględnienia apelacji (art. 386 § 1
k.p.c.). Jednakże orzeczenia kasatoryjne są właściwymi rozstrzygnięciami w
przypadkach określonych w art. 386 § 2, § 3 i § 4 k.p.c.; jeżeli zachodzi potrzeba
wynikająca z tych przepisów, to wydanie orzeczenia kasatoryjnego jest w swej
istocie tak samo uprawnioną formą rozstrzygnięcia przez sąd drugiej instancji jak
4
orzeczenie o oddaleniu apelacji lub o zmianie wyroku Sądu pierwszej instancji.
Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
(art. 386 § 4 k.p.c.) może nastąpić „tylko w razie nierozpoznania przez sąd
pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości”. Są to sytuacje, które
powinny występować wyjątkowo, przy czym ocena co do zaistnienia tych
wyjątkowych warunków została powierzona wyłącznie sądowi drugiej instancji i to
dokładnie na tej samej zasadzie niezależności i niezawisłości sądu, jaka jest
przypisana do wyrokowania kończącego postępowanie w sprawie. Dopóki
rozpoznanie sprawy trwa, nie ma miejsca na interwencję w treść wyroku
właściwego sądu poza środkami właściwymi dla danego dwuinstancyjnego
postępowania. Sąd drugiej instancji w razie stwierdzenia nieważności
postępowania uchyla zaskarżony wyrok (art. 386 § 2 k.p.c.). Sprawa zostaje
przekazana sądowi pierwszej instancji, który związany jest oceną prawną i
ustaleniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku
sądu drugiej instancji (art. 386 § 6 k.p.c.). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
cytowanej uchwały III SPZP 2/07 podkreślił, że z tak ukształtowanym rozpoznaniem
sprawy, określoną właściwością sądów pierwszej i drugiej instancji niezrozumiałe i
dysfunkcyjne byłoby przyznanie innemu sądowi – sądowi rozpoznającemu skargę
na przewlekłość postępowania, uprawnienia weryfikacyjnego w stosunku do wyroku
sądu drugiej instancji. Nie osłabia tej dysfunkcji ograniczony charakter „weryfikacji”
niepowodującej uchylenia zakwestionowanego wyroku. Istota problemu wyraża się
w tym, że sąd rozpoznający skargę, nie mając kompetencji orzekania w sprawie
której skarga dotyczy, dokonywałby oceny przesłanek orzeczenia tak jak sąd
orzekający. Powyższe uwagi dotyczące zastosowania przez sąd drugiej instancji
art. 386 § 2 k.p.c. dotyczą również zastosowania art. 386 § 4 k.p.c. i ustalenia w
tym przypadku, że sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, albo że
wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Wydany w trybie art. 386 § 4 k.p.c. wyrok sądu drugiej instancji rozstrzyga o
przedmiocie postępowania apelacyjnego. To co w tym wyroku najważniejsze
odnosi się do apelacji, którą sąd drugiej instancji uznaje za zasadną, czyniąc to
ustalenie przesłanką orzeczenia kasatoryjnego. Rozstrzygnięcie o zasadności
5
apelacji angażuje wszystkie atrybuty władzy niezależnego właściwego sądu. Ażeby
uwzględnić apelację, sąd drugiej instancji dokonuje - z uwzględnieniem zarzutów
apelacji - własnych ustaleń tak co do faktów, jak i co do prawa. Z kolei te ustalenia
sądu drugiej instancji, które odnoszą się wprost do przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania są tak ściśle związane z rozpoznaniem apelacji, z
dokonanymi ustaleniami co do prawa, że nie sposób je oddzielić w jakąś odrębną
grupę ocen co do istoty sprawy, i co do zakresu postępowania dowodowego.
Ustalenie istoty sprawy, o której mowa w art. 386 § 4 k.p.c., opiera się na ustaleniu
przedmiotu sprawy, spornego elementu dochodzonej w sprawie ochrony, wyboru
przepisów prawa materialnego, które są odpowiednie do tych przedmiotów i
określeniu interpretacyjnym ich zakresów. Wszystkie te ustalenia i oceny stanowią
nierozerwalną tkankę przesłanek wyroku kasatoryjnego, znajdują się w jego
uzasadnieniu i są wiążące na zasadach określonych w art. 386 § 6 k.p.c. Nikt
(także sąd badający skargę na przewlekłość postępowania) nie może ingerować w
treść wyroku wydanego w toku postępowania i stwarzającego wiążące przesłanki
(co do oceny prawa, i co do oceny wskazań dalszego postępowania) dla
rozstrzygnięcia sprawy. Wydanie orzeczenia kasatoryjnego jest objęte zakresem
niezawisłości sędziowskiej i jego kontrola może nastąpić tylko w granicach
przewidzianej przepisami kontroli instancyjnej. Jeżeli więc odpowiednie procedury
nie przewidują kontroli instancyjnej orzeczeń, to niemożliwe jest przeprowadzenie
oceny ich prawidłowości przy wykorzystaniu środków procesowych służących
innym celom, w tym skargi na przewlekłość, która ma przeciwdziałać (ograniczać,
likwidować) opieszałość sądu, przed którym sprawa zawisła, przez wymuszenie
należytej sprawności i nadania sprawie odpowiedniego biegu. Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu powołanej uchwały III SPZP 2/07 podkreślił, że postępowanie ze
skargi na przewlekłość postępowania zostało uregulowane jako postępowanie
incydentalne w ramach postępowania, co do istoty sprawy. Jest to postępowanie
wpadkowe rządzące się regułami (przepisami) postępowania zażaleniowego.
Można w związku z tym zauważyć, że z pozycji zdarzeń procesowych na poziomie
zażalenia nie można wyprowadzać kompetencji (właściwości) do weryfikacji
(oceny) wyroku właściwego sądu drugiej instancji.
6
Z przedstawionych przyczyn skarga podlegała oddaleniu na podstawie art.
12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.