II UKN 355/97
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Korekty wprowadzone przez SAOS:
Zmiana nazwy izby Sądu Najwyższego z "Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych" na "Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych".
Automatyczne korekty wprowadzone przez system SAOS w czasie importu orzeczenia z zewnętrznego systemu
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 28 listopada 1997 r.
II UKN 355/97
Traci prawo do obozowej renty inwalidzkiej były funkcjonariusz struk-
tur urzędów bezpieczeństwa pozbawiony uprawnień kombatanta na podstawie
art. 25 ust. 2 pkt 1a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4a ustawy z dnia 24 stycznia
1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego (Dz.U. Nr 17, poz. 75 ze zm.), który pobierał
tę rentę wyłącznie na podstawie przepisów o uprawnieniach kombatantów, a
nie w oparciu o samoistny tytułu prawny wynikający z przepisów ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich ro-
dzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 21, poz. 117 ze zm.)
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 1997 r. sprawy z
wniosku Henryka P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
W. o rentę inwalidzką wojenną, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 12 lu-
tego 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 12 lutego 1997 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 28 października 1996 r. i
oddalił odwołanie Henryka P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w W. z dnia 27 grudnia 1995 r. oraz odrzucił apelację wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny
wyrokował w sprawie, która powstała na podłożu złożonego w dniu 24 sierpnia 1977
- 2 -
r. wniosku o rentę wojenną z tytułu pobytu Henryka P. w obozie koncentracyjnym. Do
wniosku dołączono zaświadczenie Zarządu ZBOWiD w W. z dnia 8 czerwca 1976 r.,
stwierdzające prawo wnioskodawcy do korzystania ze świadczeń określonych w
ustawie z dnia 23 października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla
kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych (Dz. U. Nr 34, poz. 186,
powoływanej dalej jako ustawa z 23.10.1975 r.), ze wskazaniem okresu uwięzienia w
hitlerowskich obozach koncentracyjnych i więzieniach w okresie od 26 grudnia 1943
r. do 18 kwietnia 1945 r. oraz udziału w walce zbrojnej o utrwalenie władzy ludowej
od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r. Na tej podstawie wnioskodawca pobierał
od dnia 5 października 1977 r. rentę inwalidy wojennego z tytułu pozostającego w
związku z pobytem w obozie inwalidztwa III grupy. Wobec nabycia z dniem 1 lipca
1990 r. prawa do emerytury pobierał on świadczenie zbiegowe, obejmujące rentę
inwalidzką wojenną wraz z dodatkiem kombatanckim i ryczałtem energetycznym oraz
emeryturę.
Decyzją z dnia 6 września 1995 r. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych pozbawił wnioskodawcę uprawnień kombatanckich, przyznanych
w oparciu o sygnalizowane zaświadczenie ZBOWiD, w następstwie czego organ
rentowy decyzją z dnia 27 grudnia 1995 r. wstrzymał od dnia 1 stycznia 1996 r. wy-
płatę renty inwalidzkiej obozowej oraz innych świadczeń kombatanckich. W decyzji z
tej samej daty organ rentowy przeliczył od dnia 1 stycznia 1996 r. wysokość emery-
tury w następstwie wyeliminowania ze stażu emerytalnego wnioskodawcy okresów
jego uwięzienia w hitlerowskich obozach koncentracyjnych.
Na skutek odwołania wnioskodawcy Sąd Wojewódzki we Wrocławiu, wyro-
kiem z dnia 28 października 1996 r., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał mu prawo
do renty inwalidy wojennego, wskazując na nieprawomocne pozbawienie wniosko-
dawcy uprawnień kombatanckich - wobec zaskarżenia do Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego decyzji Urzędu do Spraw kombatantów i Osób Represjonowanych.
Postanowienie z dnia 18 listopada 1996 r. Sądu Wojewódzkiego oddalające wniosek
o uzupełnienie wydanego wyroku w części dotyczącej obniżenia wysokości emery-
tury, zostało uchylone do ponownego rozpoznania przez ten Sąd - postanowieniem
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 lutego 1997 r.
Rozpatrując apelacje obu stron od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 28
- 3 -
października 1996 r. - Sąd Apelacyjny ustalił, że Naczelny Sąd Administracyjny -
Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 24 września 1996 r. oddalił
skargę Henryka P. na decyzję Kierownika Urzędu d/s Kombatantów i Osób Repre-
sjonowanych o pozbawieniu skarżącego uprawnień kombatanckich, z uwagi na peł-
nienie przez niego w okresie od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r. służby w
organach bezpieczeństwa publicznego. Uwzględniając apelację organu rentowego
Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawcy przysługiwało prawo do renty inwalidy
obozowej na podstawie przepisów, obowiązującej w dacie jej przyznania, ustawy z
dnia 23 września 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więź-
niów obozów koncentracyjnych, które jedynie odsyłały w zakresie uprawnień kom-
batanckich do świadczeń przewidzianych dla inwalidów wojennych (art. 4 ust. 2 tej
ustawy). Równocześnie bowiem wnioskodawca nie miał statusu prawnego żołnierza-
inwalidy wojennego w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrze-
niu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 21, poz. 117 ze
zm., powoływanej dalej jako ustawa z 29.05.1974 r.) i nie przysługiwała mu okreś-
lona w art. 8 tej ustawy renta inwalidy wojennego. Dlatego wynikające wyłącznie ze
statusu kombatanta - obozowe świadczenie rentowe wnioskodawcy należało do
uprawnień kombatanckich przyznanych na podstawie poprzednio obowiązujących
przepisów, które podlegały negatywnej weryfikacji prawnej na podstawie przepisów
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze
zm., powoływanej dalej jako ustawa z 24.01.1991 r.), przez pozbawienie uprawnień
kombatanckich - z mocy art. 26 tej ustawy – między innymi osób wymienionych w jej
art. 21 ust. 2 pkt 4, które - tak jak wnioskodawca - były zatrudnione w aparacie bez-
pieczeństwa publicznego. Sąd Apelacyjny wskazał, że nieprawomocna decyzja
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych pozbawiająca wniosko-
dawcę uprawnień kombatanckich wpływała na zawieszenie świadczeń kombatanc-
kich, których wnioskodawca został pozbawiony wobec uprawomocnienia się tej de-
cyzji, co miało miejsce już w dacie wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji.
W kasacji wnioskodawcy podniesiono zarzut naruszenia przepisów prawa
materialnego - przez niewłaściwe zastosowanie do jego osoby norm art. 21 ust. 1 pkt
4 i art. 26 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach
- 4 -
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, które „w rzeczywistości
nie dotyczą jego osoby”. U podstaw tego twierdzenia podniesiono wskazanie przez
organ rentowy - w decyzji przyznającej wnioskodawcy rentę inwalidy wojennego -
przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin, a nie - przepisów ustawy z dnia 23 października 1975 r.
o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów kon-
centracyjnych, których organ rentowy nie powoływał również w dalszych decyzjach
rentowych. Zdaniem skarżącego inwalidzka renta obozowa wnioskodawcy miała
charakter prawny renty inwalidy wojennego, skoro podstawę prawną jej przyznania
stanowiły przepisy ustawy z 29 maja 1974 r. Nadto na tle występującej w ustawie z
23.10.1975 r. „dwoistości” pojęć kombatant i więzień obozu koncentracyjnego, kasa-
cja utrzymywała, że wnioskodawca - jako były więzień obozu koncentracyjnego - nie
miał statusu kombatanta, a jedynie status więźnia obozu koncentracyjnego, a przeto
nie nabył uprawnień kombatanckich na podstawie przepisów tej ustawy, ale na
podstawie przepisów ustawy z 29.05.1974 r. W konsekwencji prawomocna decyzja
Urzędu do Spraw Kombatantów nie mogła pozbawić go prawa do inwalidzkiej renty
obozowej, której nie zalicza się do uprawnień kombatanckich. W uzupełnieniu kasa-
cji powołano się na legislacyjne zmiany wprowadzone ustawą z dnia 25 kwietnia
1997 r. o zmianie ustawy z 24.01.1991 r. (Dz. U. Nr 68, poz. 436 - powoływanej dalej
jako ustawa zmieniająca) oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 września
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach dotyczą-
cych pozbawienia i przywrócenia uprawnień kombatanckich oraz zasad przeprowa-
dzania weryfikacji tych uprawnień (Dz. U. Nr 116, poz. 745 - powoływanego dalej
jako rozporządzenie Rady Ministrów z 22.09.1997 r.). Zdaniem skarżącego na grun-
cie art. 21 ust. 3 pkt 2, dodanego do ustawy z 24.01.1991 r., ubezpieczony nie utracił
uprawnień kombatanckich, albowiem przedłożył „wcześniej do akt sprawy” zaś-
wiadczenie Komendy Wojewódzkiej Policji w S., "z treści którego jednoznacznie wy-
nika, iż jego akta osobowe z okresu służby w organach bezpieczeństwa publicznego
nie zawierają żadnej adnotacji o jego uczestnictwie w walkach z formacjami zbroj-
nego podziemia (organizacjami niepodległościowymi)”, a z treści zmienionego art. 26
ustawy wynika zachowanie uprawnień wskazanych w jej art. 12 przez osoby będące
- inwalidami wojennymi, do których bez wątpienia zalicza się wnioskodawca. W
- 5 -
konkluzji uzupełnienia kasacji wskazywano, że decyzja pozbawiająca wnioskodawcę
uprawnień kombatanckich była już w momencie jej wydania nieważna z mocy prawa
„wskutek całkowitej bezprawności co do pozbawienia dochodzonego uprawnienia,
jako wynikowej pozbawienia go uprawnień kombatanckich”, dlatego z mocy art. 2
ustawy zmieniającej przysługuje mu z urzędu wznowienie wypłaty świadczeń pie-
niężnych wynikających z przywrócenia uprawnień kombatanckich, wraz z należnymi
odsetkami od miesiąca, w którym wstrzymano wypłatę świadczeń lub obniżona ich
wysokość.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Istota kasacji sprowadza się do zweryfikowania ustawowego źródła pod-
miotowego uprawnienia wnioskodawcy do inwalidzkiej renty obozowej, przyznanej
mu decyzją organu rentowego z dnia 5 października 1977 r. Rozstrzygnięcie tej
podstawowej kwestii nabiera istotnego znaczenia wobec stanowiska zawartego w
dotychczas nieopublikowanej uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 21 października 1997 r., III ZP 8/97, według której osoba pobierająca przed
dniem 1 stycznia 1991 r. rentę inwalidy wojennego na podstawie przepisów ustawy z
dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich ro-
dzin - nie może być pozbawiona tej renty z mocy art. 25 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego. W kontekście tej uchwały odpowiedź na posta-
wioną kwestię sprowadza się w istocie rzeczy do rozważenia zagadnienia, czy
wnioskodawca nabył rentę inwalidy wojennego na podstawie przepisów ustawy z
29.05.1974 r., a ściślej rzecz ujmując - czy bez regulacji normatywnych wprowadzo-
nych ustawą z dnia 23 października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla
kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, uzyskałby on prawo do renty
inwalidy obozowego już na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
W tak wytyczonym zakresie istotne znaczenie ma niewskazanie przez skar-
żącego proceduralnej podstawy kasacyjnej, co powoduje, że dla udzielenia odpo-
wiedzi na kwestię rozstrzygającą o rozwikłaniu postawionego zagadnienia - miaro-
- 6 -
dajne są ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę wyrokowania przez Sąd drugiej
instancji, który wykazał, że wnioskodawca nie miał statusu prawnego żołnierza-inwa-
lidy wojennego w rozumieniu przepisów ustawy z 29.05.1974 r., przeto nie mógł ko-
rzystać na podstawie art. 9 tej ustawy z samoistnego tytułu do przyznania mu prawa
renty inwalidzkiej wojennej. Z dokonanych ustaleń Sąd Apelacyjny trafnie wywiódł, że
status wnioskodawcy, byłego więźnia obozu koncentracyjnego, który nie jest inwalidą
wojennym w rozumieniu przepisów art. 6-8 ustawy z 29.05.1974 r., uprawniał go do
nabycia jedynie prawa do renty inwalidzkiej przyznanej mu w związku z pobytem w
obozie koncentracyjnym i to dopiero na podstawie przepisów ustawy z dnia
23.10.1975 r., bez których nie nabyłby uprawnień rentowych przewidzianych w prze-
pisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
Innymi słowy - wnioskodawca, nie będąc - według niekwestionowanych
ustaleń Sądu drugiej instancji - inwalidą wojennym, mógł nabyć prawo do inwalidzkiej
renty obozowej jedynie jako kombatant - więzień obozu koncentracyjnego w ro-
zumieniu art. 1 ustawy z 23.10.1975 r., któremu wyłącznie na podstawie art. 4 ust. 2
tej ustawy przysługiwały świadczenia pieniężne i inne uprawnienia, przewidziane - w
zakresie i na zasadach ustalonych przepisami o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin. Dopiero wskazane regulacje ustawy z 23.10.1975 r.
stanowiły dla wnioskodawcy tytuł prawny do uzyskania uprawnień rentowych inwalidy
w związku z pobytem w obozie koncentracyjnym, które były jedynie realizowane
przez klasyczne odesłanie do przepisów ustawy z 29.05.1974 r. Dlatego należało
uznać za chybione dywagacje skarżącego, wywodzącego odmienne ustawowe pods-
tawy przyznawania kombatanckich uprawnień - kombatantom oraz więźniom obozów
koncentracyjnych w oparciu o „dyferencjacje merytoryczne w zakresie tych pojęć”,
skoro zawartość i znaczenie ustawowego określenia kombatant, jednoznacznie
obejmowało tym określeniem m.in. więźniów obozów koncentracyjnych (art. 1 ustawy
z 23.10.1975 r.).
W konsekwencji Sąd Apelacyjny precyzyjnie konstatował, że tytuł prawny
przyznania wnioskodawcy prawa do renty inwalidzkiej obozowej wynikał z przepisów
ustawy z 23. 10.1975 r., która w art. 1 przyznawała m.in. kombatantom-więźniom
obozów koncentracyjnych świadczenia przewidziane w tej właśnie ustawie, odsyłając
jedynie w jej art. 4 ust. 2 - tj. w materii ustalanych uprawnień - do zakresu i zasad
- 7 -
przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz
ich rodzin. Deklaracja takiego stanu prawnego wynikała również z zaświadczenia
ZBOWiD z dnia 8 czerwca 1976 r., które było dokumentem stwierdzającym prawo
wnioskodawcy do korzystania ze świadczeń określonych w ustawie z dnia 23
października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów
obozów koncentracyjnych [...], a nie ze świadczeń bezpośrednio wynikających z
ustawy z 29.05.1974 r. Dlatego nieprecyzyjne określenie w decyzji przyznającej
wnioskodawcy obozową rentę inwalidzką, że wydana została na podstawie przepi-
sów ustawy z dnia 29.05.1974 r., nie nadawało przyznanemu świadczeniu charak-
teru prawnego renty inwalidy wojennego, skoro wnioskodawcy przyznano rentę in-
walidzką obozową, przysługującą mu na podstawie szczególnych regulacji art. 1 i 4
ust. 2 ustawy z 23.10.1975 r., bez których nie nabyłby on prawa do tego rodzaju
świadczenia przewidzianego w zakresie i na zasadach ustalonych w przepisach o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Jeżeli zatem
wnioskodawca nabył prawo do inwalidzkiej renty obozowej na podstawie przepisów
ustawy z 23.10.1975 r., przeto uzyskał to uprawnienie jako uprawnienie kombatanc-
kie na podstawie dotychczasowych przepisów, o których stanowi art. 25 ust. 1
ustawy z 24.01.1991 r., którego został pozbawiony jako funkcjonariusz struktur urzę-
dów bezpieczeństwa na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1a w związku z art. 21 ust. 2 pkt
4a tej ustawy.
Na tle sygnalizowanych w uzupełnieniu kasacji zmian stanu prawnego
wprowadzonego ustawą z dnia 25 kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy o kombatantach
oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojen-
nego (Dz. U. Nr 68, poz. 435) , obowiązujących od dnia 1 sierpnia 1997 r., bez-
podstawne jest twierdzenie skarżącego, że potwierdzona wyrokiem NSA z dnia 24
września 1996 r. [...], prawomocna decyzja Kierownika Urzędu do Spraw Komba-
tantów i Osób Represjonowanych pozbawiająca wnioskodawcę uprawnień komba-
tanckich była nieważna z mocy prawa już w momencie jej wydania. Była to bowiem
decyzja wydana zgodnie z obowiązującym prawem na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1a
w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4a ustawy z 24.01.1991 r., która nie zawierała wad
kreujących jej nieważność ipso iure, w szczególności w ujęciu normatywnym art. 156
§ 1 KPA. Dlatego ewentualne przywrócenie wnioskodawcy prawa do wstrzymanej
- 8 -
inwalidzkiej renty obozowej nie może nastąpić w trybie art. 2 ust. 1 powołanej ustawy
zmieniającej, ale wyłącznie w trybie art. 2 ust. 2 i 3 w związku z art. 3 tej ustawy oraz
art. 21 ust. 3 i 4 ustawy z 24.01.1991 r. i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów
z 22.09.1997 r., tj. na wniosek zgłoszony w organie rentowym, z tym że wypłaty tej
renty dokonuje się nie wcześniej niż od dnia wejścia w życie tej ustawy. Twierdzenie
o wykonywaniu przez wnioskodawcę wyłącznie zadań nie związanych ze zwalcza-
niem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 22 ust. 3 pkt 2 ustawy z 24.01.1991 r.), opartych na
stosownym zaświadczeniu Komendy Wojewódzkiej Policji w S. z dnia 3 kwietnia
1995 r., nie może przecież pomijać przepisów zweryfikowania również sygnalizowa-
nego w uzasadnieniu wyroku NSA zaświadczenia Komendy Miejskiej Milicji Obywa-
telskiej w Ł. z dnia 18 maja 1976 r. o udziale wnioskodawcy w walkach z "reakcyjnym
podziemiem” w okresie od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r., tyle że przywró-
cenie uprawnień kombatanckich podlega ustawowej kompetencji Kierownika Urzędu
do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych lub osób przez niego upoważnio-
nych.
Mając powyższe na uwadze kasacja polegała oddaleniu z mocy art. 393
12
KPC.
N o t k a
Powołana w uzasadnieniu uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 21 października 1997
r., III ZP 8/97, została opublikowana w OSNAPiUS 1998 nr 2 poz. 50 oraz w OSP 1998 z. 3 poz. 49.
========================================
II UKN 355/97
Traci prawo do obozowej renty inwalidzkiej były funkcjonariusz struk-
tur urzędów bezpieczeństwa pozbawiony uprawnień kombatanta na podstawie
art. 25 ust. 2 pkt 1a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4a ustawy z dnia 24 stycznia
1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego (Dz.U. Nr 17, poz. 75 ze zm.), który pobierał
tę rentę wyłącznie na podstawie przepisów o uprawnieniach kombatantów, a
nie w oparciu o samoistny tytułu prawny wynikający z przepisów ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich ro-
dzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 21, poz. 117 ze zm.)
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 1997 r. sprawy z
wniosku Henryka P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
W. o rentę inwalidzką wojenną, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 12 lu-
tego 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 12 lutego 1997 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 28 października 1996 r. i
oddalił odwołanie Henryka P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w W. z dnia 27 grudnia 1995 r. oraz odrzucił apelację wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny
wyrokował w sprawie, która powstała na podłożu złożonego w dniu 24 sierpnia 1977
- 2 -
r. wniosku o rentę wojenną z tytułu pobytu Henryka P. w obozie koncentracyjnym. Do
wniosku dołączono zaświadczenie Zarządu ZBOWiD w W. z dnia 8 czerwca 1976 r.,
stwierdzające prawo wnioskodawcy do korzystania ze świadczeń określonych w
ustawie z dnia 23 października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla
kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych (Dz. U. Nr 34, poz. 186,
powoływanej dalej jako ustawa z 23.10.1975 r.), ze wskazaniem okresu uwięzienia w
hitlerowskich obozach koncentracyjnych i więzieniach w okresie od 26 grudnia 1943
r. do 18 kwietnia 1945 r. oraz udziału w walce zbrojnej o utrwalenie władzy ludowej
od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r. Na tej podstawie wnioskodawca pobierał
od dnia 5 października 1977 r. rentę inwalidy wojennego z tytułu pozostającego w
związku z pobytem w obozie inwalidztwa III grupy. Wobec nabycia z dniem 1 lipca
1990 r. prawa do emerytury pobierał on świadczenie zbiegowe, obejmujące rentę
inwalidzką wojenną wraz z dodatkiem kombatanckim i ryczałtem energetycznym oraz
emeryturę.
Decyzją z dnia 6 września 1995 r. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych pozbawił wnioskodawcę uprawnień kombatanckich, przyznanych
w oparciu o sygnalizowane zaświadczenie ZBOWiD, w następstwie czego organ
rentowy decyzją z dnia 27 grudnia 1995 r. wstrzymał od dnia 1 stycznia 1996 r. wy-
płatę renty inwalidzkiej obozowej oraz innych świadczeń kombatanckich. W decyzji z
tej samej daty organ rentowy przeliczył od dnia 1 stycznia 1996 r. wysokość emery-
tury w następstwie wyeliminowania ze stażu emerytalnego wnioskodawcy okresów
jego uwięzienia w hitlerowskich obozach koncentracyjnych.
Na skutek odwołania wnioskodawcy Sąd Wojewódzki we Wrocławiu, wyro-
kiem z dnia 28 października 1996 r., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał mu prawo
do renty inwalidy wojennego, wskazując na nieprawomocne pozbawienie wniosko-
dawcy uprawnień kombatanckich - wobec zaskarżenia do Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego decyzji Urzędu do Spraw kombatantów i Osób Represjonowanych.
Postanowienie z dnia 18 listopada 1996 r. Sądu Wojewódzkiego oddalające wniosek
o uzupełnienie wydanego wyroku w części dotyczącej obniżenia wysokości emery-
tury, zostało uchylone do ponownego rozpoznania przez ten Sąd - postanowieniem
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 lutego 1997 r.
Rozpatrując apelacje obu stron od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 28
- 3 -
października 1996 r. - Sąd Apelacyjny ustalił, że Naczelny Sąd Administracyjny -
Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 24 września 1996 r. oddalił
skargę Henryka P. na decyzję Kierownika Urzędu d/s Kombatantów i Osób Repre-
sjonowanych o pozbawieniu skarżącego uprawnień kombatanckich, z uwagi na peł-
nienie przez niego w okresie od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r. służby w
organach bezpieczeństwa publicznego. Uwzględniając apelację organu rentowego
Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawcy przysługiwało prawo do renty inwalidy
obozowej na podstawie przepisów, obowiązującej w dacie jej przyznania, ustawy z
dnia 23 września 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więź-
niów obozów koncentracyjnych, które jedynie odsyłały w zakresie uprawnień kom-
batanckich do świadczeń przewidzianych dla inwalidów wojennych (art. 4 ust. 2 tej
ustawy). Równocześnie bowiem wnioskodawca nie miał statusu prawnego żołnierza-
inwalidy wojennego w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrze-
niu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 21, poz. 117 ze
zm., powoływanej dalej jako ustawa z 29.05.1974 r.) i nie przysługiwała mu okreś-
lona w art. 8 tej ustawy renta inwalidy wojennego. Dlatego wynikające wyłącznie ze
statusu kombatanta - obozowe świadczenie rentowe wnioskodawcy należało do
uprawnień kombatanckich przyznanych na podstawie poprzednio obowiązujących
przepisów, które podlegały negatywnej weryfikacji prawnej na podstawie przepisów
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze
zm., powoływanej dalej jako ustawa z 24.01.1991 r.), przez pozbawienie uprawnień
kombatanckich - z mocy art. 26 tej ustawy – między innymi osób wymienionych w jej
art. 21 ust. 2 pkt 4, które - tak jak wnioskodawca - były zatrudnione w aparacie bez-
pieczeństwa publicznego. Sąd Apelacyjny wskazał, że nieprawomocna decyzja
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych pozbawiająca wniosko-
dawcę uprawnień kombatanckich wpływała na zawieszenie świadczeń kombatanc-
kich, których wnioskodawca został pozbawiony wobec uprawomocnienia się tej de-
cyzji, co miało miejsce już w dacie wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji.
W kasacji wnioskodawcy podniesiono zarzut naruszenia przepisów prawa
materialnego - przez niewłaściwe zastosowanie do jego osoby norm art. 21 ust. 1 pkt
4 i art. 26 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach
- 4 -
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, które „w rzeczywistości
nie dotyczą jego osoby”. U podstaw tego twierdzenia podniesiono wskazanie przez
organ rentowy - w decyzji przyznającej wnioskodawcy rentę inwalidy wojennego -
przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin, a nie - przepisów ustawy z dnia 23 października 1975 r.
o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów kon-
centracyjnych, których organ rentowy nie powoływał również w dalszych decyzjach
rentowych. Zdaniem skarżącego inwalidzka renta obozowa wnioskodawcy miała
charakter prawny renty inwalidy wojennego, skoro podstawę prawną jej przyznania
stanowiły przepisy ustawy z 29 maja 1974 r. Nadto na tle występującej w ustawie z
23.10.1975 r. „dwoistości” pojęć kombatant i więzień obozu koncentracyjnego, kasa-
cja utrzymywała, że wnioskodawca - jako były więzień obozu koncentracyjnego - nie
miał statusu kombatanta, a jedynie status więźnia obozu koncentracyjnego, a przeto
nie nabył uprawnień kombatanckich na podstawie przepisów tej ustawy, ale na
podstawie przepisów ustawy z 29.05.1974 r. W konsekwencji prawomocna decyzja
Urzędu do Spraw Kombatantów nie mogła pozbawić go prawa do inwalidzkiej renty
obozowej, której nie zalicza się do uprawnień kombatanckich. W uzupełnieniu kasa-
cji powołano się na legislacyjne zmiany wprowadzone ustawą z dnia 25 kwietnia
1997 r. o zmianie ustawy z 24.01.1991 r. (Dz. U. Nr 68, poz. 436 - powoływanej dalej
jako ustawa zmieniająca) oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 września
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach dotyczą-
cych pozbawienia i przywrócenia uprawnień kombatanckich oraz zasad przeprowa-
dzania weryfikacji tych uprawnień (Dz. U. Nr 116, poz. 745 - powoływanego dalej
jako rozporządzenie Rady Ministrów z 22.09.1997 r.). Zdaniem skarżącego na grun-
cie art. 21 ust. 3 pkt 2, dodanego do ustawy z 24.01.1991 r., ubezpieczony nie utracił
uprawnień kombatanckich, albowiem przedłożył „wcześniej do akt sprawy” zaś-
wiadczenie Komendy Wojewódzkiej Policji w S., "z treści którego jednoznacznie wy-
nika, iż jego akta osobowe z okresu służby w organach bezpieczeństwa publicznego
nie zawierają żadnej adnotacji o jego uczestnictwie w walkach z formacjami zbroj-
nego podziemia (organizacjami niepodległościowymi)”, a z treści zmienionego art. 26
ustawy wynika zachowanie uprawnień wskazanych w jej art. 12 przez osoby będące
- inwalidami wojennymi, do których bez wątpienia zalicza się wnioskodawca. W
- 5 -
konkluzji uzupełnienia kasacji wskazywano, że decyzja pozbawiająca wnioskodawcę
uprawnień kombatanckich była już w momencie jej wydania nieważna z mocy prawa
„wskutek całkowitej bezprawności co do pozbawienia dochodzonego uprawnienia,
jako wynikowej pozbawienia go uprawnień kombatanckich”, dlatego z mocy art. 2
ustawy zmieniającej przysługuje mu z urzędu wznowienie wypłaty świadczeń pie-
niężnych wynikających z przywrócenia uprawnień kombatanckich, wraz z należnymi
odsetkami od miesiąca, w którym wstrzymano wypłatę świadczeń lub obniżona ich
wysokość.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Istota kasacji sprowadza się do zweryfikowania ustawowego źródła pod-
miotowego uprawnienia wnioskodawcy do inwalidzkiej renty obozowej, przyznanej
mu decyzją organu rentowego z dnia 5 października 1977 r. Rozstrzygnięcie tej
podstawowej kwestii nabiera istotnego znaczenia wobec stanowiska zawartego w
dotychczas nieopublikowanej uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 21 października 1997 r., III ZP 8/97, według której osoba pobierająca przed
dniem 1 stycznia 1991 r. rentę inwalidy wojennego na podstawie przepisów ustawy z
dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich ro-
dzin - nie może być pozbawiona tej renty z mocy art. 25 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego. W kontekście tej uchwały odpowiedź na posta-
wioną kwestię sprowadza się w istocie rzeczy do rozważenia zagadnienia, czy
wnioskodawca nabył rentę inwalidy wojennego na podstawie przepisów ustawy z
29.05.1974 r., a ściślej rzecz ujmując - czy bez regulacji normatywnych wprowadzo-
nych ustawą z dnia 23 października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla
kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, uzyskałby on prawo do renty
inwalidy obozowego już na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
W tak wytyczonym zakresie istotne znaczenie ma niewskazanie przez skar-
żącego proceduralnej podstawy kasacyjnej, co powoduje, że dla udzielenia odpo-
wiedzi na kwestię rozstrzygającą o rozwikłaniu postawionego zagadnienia - miaro-
- 6 -
dajne są ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę wyrokowania przez Sąd drugiej
instancji, który wykazał, że wnioskodawca nie miał statusu prawnego żołnierza-inwa-
lidy wojennego w rozumieniu przepisów ustawy z 29.05.1974 r., przeto nie mógł ko-
rzystać na podstawie art. 9 tej ustawy z samoistnego tytułu do przyznania mu prawa
renty inwalidzkiej wojennej. Z dokonanych ustaleń Sąd Apelacyjny trafnie wywiódł, że
status wnioskodawcy, byłego więźnia obozu koncentracyjnego, który nie jest inwalidą
wojennym w rozumieniu przepisów art. 6-8 ustawy z 29.05.1974 r., uprawniał go do
nabycia jedynie prawa do renty inwalidzkiej przyznanej mu w związku z pobytem w
obozie koncentracyjnym i to dopiero na podstawie przepisów ustawy z dnia
23.10.1975 r., bez których nie nabyłby uprawnień rentowych przewidzianych w prze-
pisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
Innymi słowy - wnioskodawca, nie będąc - według niekwestionowanych
ustaleń Sądu drugiej instancji - inwalidą wojennym, mógł nabyć prawo do inwalidzkiej
renty obozowej jedynie jako kombatant - więzień obozu koncentracyjnego w ro-
zumieniu art. 1 ustawy z 23.10.1975 r., któremu wyłącznie na podstawie art. 4 ust. 2
tej ustawy przysługiwały świadczenia pieniężne i inne uprawnienia, przewidziane - w
zakresie i na zasadach ustalonych przepisami o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin. Dopiero wskazane regulacje ustawy z 23.10.1975 r.
stanowiły dla wnioskodawcy tytuł prawny do uzyskania uprawnień rentowych inwalidy
w związku z pobytem w obozie koncentracyjnym, które były jedynie realizowane
przez klasyczne odesłanie do przepisów ustawy z 29.05.1974 r. Dlatego należało
uznać za chybione dywagacje skarżącego, wywodzącego odmienne ustawowe pods-
tawy przyznawania kombatanckich uprawnień - kombatantom oraz więźniom obozów
koncentracyjnych w oparciu o „dyferencjacje merytoryczne w zakresie tych pojęć”,
skoro zawartość i znaczenie ustawowego określenia kombatant, jednoznacznie
obejmowało tym określeniem m.in. więźniów obozów koncentracyjnych (art. 1 ustawy
z 23.10.1975 r.).
W konsekwencji Sąd Apelacyjny precyzyjnie konstatował, że tytuł prawny
przyznania wnioskodawcy prawa do renty inwalidzkiej obozowej wynikał z przepisów
ustawy z 23. 10.1975 r., która w art. 1 przyznawała m.in. kombatantom-więźniom
obozów koncentracyjnych świadczenia przewidziane w tej właśnie ustawie, odsyłając
jedynie w jej art. 4 ust. 2 - tj. w materii ustalanych uprawnień - do zakresu i zasad
- 7 -
przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz
ich rodzin. Deklaracja takiego stanu prawnego wynikała również z zaświadczenia
ZBOWiD z dnia 8 czerwca 1976 r., które było dokumentem stwierdzającym prawo
wnioskodawcy do korzystania ze świadczeń określonych w ustawie z dnia 23
października 1975 r. o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów
obozów koncentracyjnych [...], a nie ze świadczeń bezpośrednio wynikających z
ustawy z 29.05.1974 r. Dlatego nieprecyzyjne określenie w decyzji przyznającej
wnioskodawcy obozową rentę inwalidzką, że wydana została na podstawie przepi-
sów ustawy z dnia 29.05.1974 r., nie nadawało przyznanemu świadczeniu charak-
teru prawnego renty inwalidy wojennego, skoro wnioskodawcy przyznano rentę in-
walidzką obozową, przysługującą mu na podstawie szczególnych regulacji art. 1 i 4
ust. 2 ustawy z 23.10.1975 r., bez których nie nabyłby on prawa do tego rodzaju
świadczenia przewidzianego w zakresie i na zasadach ustalonych w przepisach o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Jeżeli zatem
wnioskodawca nabył prawo do inwalidzkiej renty obozowej na podstawie przepisów
ustawy z 23.10.1975 r., przeto uzyskał to uprawnienie jako uprawnienie kombatanc-
kie na podstawie dotychczasowych przepisów, o których stanowi art. 25 ust. 1
ustawy z 24.01.1991 r., którego został pozbawiony jako funkcjonariusz struktur urzę-
dów bezpieczeństwa na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1a w związku z art. 21 ust. 2 pkt
4a tej ustawy.
Na tle sygnalizowanych w uzupełnieniu kasacji zmian stanu prawnego
wprowadzonego ustawą z dnia 25 kwietnia 1997 r. o zmianie ustawy o kombatantach
oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojen-
nego (Dz. U. Nr 68, poz. 435) , obowiązujących od dnia 1 sierpnia 1997 r., bez-
podstawne jest twierdzenie skarżącego, że potwierdzona wyrokiem NSA z dnia 24
września 1996 r. [...], prawomocna decyzja Kierownika Urzędu do Spraw Komba-
tantów i Osób Represjonowanych pozbawiająca wnioskodawcę uprawnień komba-
tanckich była nieważna z mocy prawa już w momencie jej wydania. Była to bowiem
decyzja wydana zgodnie z obowiązującym prawem na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1a
w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4a ustawy z 24.01.1991 r., która nie zawierała wad
kreujących jej nieważność ipso iure, w szczególności w ujęciu normatywnym art. 156
§ 1 KPA. Dlatego ewentualne przywrócenie wnioskodawcy prawa do wstrzymanej
- 8 -
inwalidzkiej renty obozowej nie może nastąpić w trybie art. 2 ust. 1 powołanej ustawy
zmieniającej, ale wyłącznie w trybie art. 2 ust. 2 i 3 w związku z art. 3 tej ustawy oraz
art. 21 ust. 3 i 4 ustawy z 24.01.1991 r. i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów
z 22.09.1997 r., tj. na wniosek zgłoszony w organie rentowym, z tym że wypłaty tej
renty dokonuje się nie wcześniej niż od dnia wejścia w życie tej ustawy. Twierdzenie
o wykonywaniu przez wnioskodawcę wyłącznie zadań nie związanych ze zwalcza-
niem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 22 ust. 3 pkt 2 ustawy z 24.01.1991 r.), opartych na
stosownym zaświadczeniu Komendy Wojewódzkiej Policji w S. z dnia 3 kwietnia
1995 r., nie może przecież pomijać przepisów zweryfikowania również sygnalizowa-
nego w uzasadnieniu wyroku NSA zaświadczenia Komendy Miejskiej Milicji Obywa-
telskiej w Ł. z dnia 18 maja 1976 r. o udziale wnioskodawcy w walkach z "reakcyjnym
podziemiem” w okresie od 15 września 1945 r. do 17 maja 1947 r., tyle że przywró-
cenie uprawnień kombatanckich podlega ustawowej kompetencji Kierownika Urzędu
do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych lub osób przez niego upoważnio-
nych.
Mając powyższe na uwadze kasacja polegała oddaleniu z mocy art. 393
12
KPC.
N o t k a
Powołana w uzasadnieniu uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 21 października 1997
r., III ZP 8/97, została opublikowana w OSNAPiUS 1998 nr 2 poz. 50 oraz w OSP 1998 z. 3 poz. 49.
========================================