Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 grudnia 1998 r.
II UKN 367/98
Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) oraz § 13 ust. 2 zarzą-
dzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 30 grudnia 1974 r. w
sprawie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy
(M.P. Nr 42, poz. 263) ocena, czy pracownik zatrudniony więcej niż w jednym
zakładzie pracy, w okresie pobierania zasiłku chorobowego w jednym z tych
zakładów zachowuje zdolność do pracy w innym zakładzie oraz, czy taka praca
nie jest niezgodna z celem zwolnienia, należy do lekarza wystawiającego
zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Ocenę tę
lekarz powinien wpisać do karty choroby pracownika.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Maria Tyszel (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
Ireny J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z.G. o zwrot
nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, na skutek kasacji wnioskodawczyni od
wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z
dnia 31 marca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Z.G. decyzją z 27 stycznia 1997
r. zobowiązał Irenę J. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwo-
cie 11.064 zł za okres od 5 lutego 1996 r. do 11 czerwca 1996 r., ponieważ w okresie
pobierania tego zasiłku z tytułu zatrudnienia w PSS „S.” w Z.G. z tytułu czasowej
2
niezdolności do pracy, wykonywała zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło w Po-
litechnice Z.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze,
wyrokiem z 27 czerwca 1997 r. [...] oddalił odwołanie. Podstawą rozstrzygnięcia
Sądu Wojewódzkiego były następujące ustalenia:
Wnioskodawczyni od 24 sierpnia 1976 r. była zatrudniona w „S.” PSS w Z.G.
na różnych stanowiskach, a od 1990 r. na stanowisku prezesa tej spółdzielni. Wnios-
kodawczyni zawierała także okresowe umowy o dzieło z Wyższą Szkołą Inżynierską
w Z.G., a po jej przekształceniu z Politechniką. Umowę o dzieło na prowadzenie wyk-
ładów w zakresie prawa autorskiego dla studentów stacjonarnych i zaocznych w
dziedzinie księgowości wnioskodawczyni zawarła między innymi od 20 września
1995 r. do 28 stycznia 1996 r. oraz od lutego 1996 r.
W okresie od 5 lutego 1996 r. do 11 czerwca 1996 r. wnioskodawczyni pobrała
zasiłek chorobowy w PSS „S.” w kwocie 11.064,10 zł i wynagrodzenie z Politechniki
Z. w kwocie 5.100 złotych.
Na podstawie zeznań świadków lekarzy - tj. lekarza leczącego wnioskodaw-
czynię i udzielającego jej zwolnień lekarskich oraz Lekarza Wojewódzkiego do spraw
Kontroli Orzecznictwa Lekarskiego Sąd ustalił, że od 5 lutego 1996 r. do 11 czerwca
1996 r. wykonywanie przez Irenę J. pracy zarobkowej na Politechnice Z. było
sprzeczne z celem zwolnienia. Z uwagi na rodzaj stwierdzonych schorzeń wniosko-
dawczyni nie powinna była wówczas wykonywać żadnej pracy zarobkowej.
Zgodnie z art. 18 ustawy z 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - pracownik wykonujący
w czasie zwolnienia lekarskiego inną pracę zarobkową lub uciążliwe czynności,
mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy, albo wykorzystujący zwolnienie le-
karskie do pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia - traci prawo do za-
siłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, każda z
wymienionych trzech przesłanek art. 18 stanowi samoistną podstawę do pozbawienia
prawa do zasiłku w przypadku ich naruszenia a wnioskodawczyni wyczerpała dwie,
co uzasadnia pozbawienie jej prawa do zasiłku chorobowego za cały okres
zwolnienia lekarskiego od 5 lutego 1996 r. do 11 czerwca 1996 r.
Wyrok ten zaskarżyła apelacją wnioskodawczyni, która zarzucając naruszenie
prawa materialnego - art. 18 ust. 1 tej ustawy z 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przez
3
błędną wykładnię, iż każda z trzech przesłanek przewidzianych w tym przepisie sta-
nowi samoistną podstawę do pozbawienia tego prawa oraz niewyjaśnienie wszyst-
kich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, wniosła o zmianę zaskarżo-
nego wyroku i uchylenie decyzji ZUS z dnia 27 października 1997 r., ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 31 marca 1998 r. [...] oddalił apelację akceptując zarówno ustalenia faktyczne
zaskarżonego wyroku, jak i wskazaną podstawę prawną rozstrzygnięcia.
W kasacji od tego wyroku Irena J. zarzuciła, że został wydany z naruszeniem
prawa materialnego, w szczególności art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze zm., mylnie wskazanego
w kasacji jako Dz.U. z 1995 r., Nr 16, poz. 77 ze zm.) przez błędną jego wykładnię, iż
każda z trzech przesłanek przewidzianych w tym przepisie do pozbawienia prawa do
zasiłku chorobowego, stanowi samoistną podstawę do pozbawienia tego prawa oraz
przyjęcie, iż ustalenie czy wykonywana przez odwołującą się praca w charakterze
wykładowcy na uczelni była uciążliwa i mogła przedłużyć okres jej niezdolności do
pracy jest zbędne oraz z „naruszeniem przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy
- art. 233 KPC poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego,
w szczególności pisemnej opinii lekarza Czesława D., złożonej do ZUS, z 1 grudnia
1996 r. [...];
- uznanie za zbędną dowodu z opinii biegłego lekarza, w sytuacji, gdy przeprowa-
dzenie tego dowodu doprowadziłoby do obalenia ustaleń faktycznych dokonanych
przez Sąd i wynik sprawy”.
Powołując podstawy kasacyjne z art. 3931
pkt 1 i 2 KPC wniosła o zmianę zas-
karżonego wyroku i uchylenie decyzji ZUS z dnia 27 października 1997 r., ewentual-
nie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoz-
nania Sądowi, który wydał wyrok, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:
4
Zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 233 KPC (bez wskazania, które-
go paragrafu tego przepisu) jest bezzasadny. Z uzasadnienia kasacji wynika, że
wnioskodawczyni uważa ustalenia Sądu pierwszej instancji, zaakceptowane w pos-
tępowaniu apelacyjnym, dokonane na podstawie zeznań lekarza udzielającego
wnioskodawczyni zaświadczeń o jej niezdolności do pracy, za „dowolne” twierdząc,
że przesłuchanie świadka było nieprawidłowe, co pominął Sąd drugiej instancji. Dla
uzasadnienia tego zarzutu przytoczono przebieg przesłuchania świadka, według
opisu wnioskodawczyni, w sposób odmienny od treści protokołu rozprawy, w trakcie
której świadek złożył zeznanie. Zarzut ten jest bezprzedmiotowy. Zgodnie z art. 160
oraz 162 KPC wnioskodawczyni mogła żądać sprostowania protokołu, mogła też
zwrócić uwagę Sądu na uchybienia przepisom postępowania, jeśli takie popełniono
podczas przesłuchania świadka. Skoro w czasie i w trybie przewidzianym w tych
przepisach wnioskodawczyni zastrzeżeń nie zgłosiła, to zgodnie ze zdaniem drugim
art. 162 KPC, nie przysługuje jej w dalszym toku postępowania prawo powoływania
się na takie uchybienia. Przepisy postępowania dotyczące przesłuchania świadków
nie są przepisami, które sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu.
Sąd Najwyższy zauważa, że treść pisemnego wyjaśnienia złożonego przez dr
Czesława D., lekarza leczącego wnioskodawczynię, stwierdzającego, że: „Inna praca
wykonywana w czasie przebywania na zwolnieniu nie miała wpływu na przedłużenie
choroby”, nie jest - wbrew sugestiom kasacji - sprzeczna z jego zeznaniami. Sfor-
mułowanie to nie oznacza bowiem, że wykonywanie przez wnioskodawczynię innej
pracy podczas niezdolności do pracy, z tytułu której pobierała zasiłek chorobowy,
było zgodne z celem tego zwolnienia. Treść wyjaśnienia i zeznania jednoznacznie
wskazują, że ta „inna praca” nie miała wpływu na przedłużenie choroby dlatego, że
stan zdrowia wnioskodawczyni nie rokował odzyskania zdolności do pracy po wy-
czerpaniu maksymalnego okresu pobierania zasiłku.
Kasacyjny zarzut naruszenia przepisów postępowania poprzez „uznanie za
zbędny dowodu z opinii biegłego lekarza” nie został uzasadniony. Odmowa prze-
prowadzenia dowodu nie jest naruszeniem ani § 1 ani § 2 powołanego w kasacji art.
233 KPC. Wobec nieskonkretyzowania tego zarzutu (brak wskazania przepisu, któ-
rego naruszenia dopuścił się Sąd drugiej instancji odmawiając przeprowadzenia do-
wodu z opinii biegłego i uzasadnienia zarzutu), jego zasadność nie poddaje się kon-
troli kasacyjnej. Kasacja, w tym zakresie nie odpowiada wymogom art. 3933
KPC, co
5
zwalnia Sąd Najwyższy z obowiązku merytorycznej jego oceny (por. postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 1996 r., II UKN 24/96 - OSNAPiUS 1997 nr 14,
poz. 255, z dnia 7 stycznia 1997 r., I CZ 22/96 - OSNC 1997 z. 5-6, poz. 46 i in.).
Sąd Najwyższy niejednokrotnie już wyjaśniał, że: „Kwestionowanie ustaleń, w
tym także ocen dotyczących poszczególnych elementów stanu faktycznego w postę-
powaniu kasacyjnym jest niedopuszczalne jeżeli przy ich dokonywaniu przez sąd nie
doszło do uchybień proceduralnych a podstawę skargi stanowi zarzut odmiennej
oceny faktów dokonanej przez skarżącego (wyrok z dnia 7 stycznia 1997 r., I PKN
55/96 - OSNAPiUS 1997 nr 16, poz. 290). Wobec bezzasadności podstawy kasacyj-
nej z art. 3931
pkt 2 KPC Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 39315
KPC, jest związany
stanem faktycznym ustalonym w zaskarżonym wyroku.
Sąd Najwyższy nie podziela poglądu wyrażonego w kasacji, że zaskarżony
wyrok został wydany z naruszeniem art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze zm.) poprzez jego
błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że: „(...) wykonywanie jakiejkolwiek pracy
jest sprzeczne ze stanem choroby i uznanie takiego działania jako nadużycie prawa”.
Zaskarżony wyrok takiego stwierdzenia nie zawiera. Z uzasadnienia wyroku wynika,
że za podstawę zastosowania art. 18 ust. 1 powołanej ustawy Sąd Apelacyjny uznał
ustalenie, że wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy, na podstawie umowy o
dzieło, w czasie trwania niezdolności do pracy, z tytułu której pobierała zasiłek cho-
robowy, było po pierwsze niezgodne z celem tego zwolnienia oraz po drugie, że
praca ta mogła przedłużyć okres tego zwolnienia. Wprawdzie zasadnie podniesiono
w kasacji, że materiał dowodowy sprawy nie dawał podstaw do dokonania ustalenia
tej drugiej przesłanki, jednakże uchybienie to nie miało istotnego wpływu na wynik
sprawy, bowiem wystarczającą przesłanką pozbawienia wnioskodawczyni zasiłku
chorobowego było ustalenie, że wykonywanie pracy wykładowcy na uczelni było nie-
zgodne z celem udzielonego jej zwolnienia lekarskiego. Sąd Apelacyjny zasadnie
powołał się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku na przepis art. 18 ust. 2 powołanej
ustawy oraz § 13 ust. 2 zarządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia
30 grudnia 1974 r. w sprawie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień
lekarskich od pracy (M.P. Nr 42, poz. 263). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powoła-
nej w kasacji uchwały z dnia 20 stycznia 1995 r., II UZP 38/94 (OSNAPiUS 1995 nr
11, poz. 135) podkreślił, że wątpliwości, czy pracownik naruszył wskazania lekarskie
6
w sposób uzasadniający przyjęcie, że wykorzystywał zwolnienie niezgodnie z jego
celem rozstrzyga lekarz, który udzielił zwolnienia wpisując swoją opinię do karty cho-
roby. Podkreślił również, że w sytuacji równoczesnego zatrudnienia pracownika w
dwóch zakładach pracy nie można przyjąć, że do niego należy wybór, czy w jednym
z nich pobiera zasiłek chorobowy a w drugim pracuje. Uzupełniając to stwierdzenie
skład orzekający wyraża pogląd, że o możliwości pobierania zasiłku chorobowego z
jednego zakładu pracy, a wykonywaniu pracy w drugim zakładzie, rozstrzyga lekarz
udzielający zwolnienia lekarskiego. Lekarz, wystawiając zaświadczenie o czasowej
niezdolności do pracy pracownikowi zatrudnionemu w dwóch zakładach pracy, po-
winien wpisać w karcie chorobowej pacjenta swą opinię jeśli pracownik zachowuje
zdolność do pracy w jednym z zakładów oraz że wykonywanie tej pracy nie jest nie-
zgodne z celem tego zwolnienia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie zawiera
usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji
wyroku.
N o t k a
Odmienną wykładnię Sąd Najwyższy przedstawił w wyroku z dnia 12 sierpnia 1998 r., II
UKN 172/98 (OSNAPiUS 1999 r. nr 16, poz. 522), według którego wykonywanie innej pracy
zarobkowej w okresie zwolnienia od pracy jest wystarczającą przesłanką utraty prawa do zasiłku
chorobowego za cały okres zwolnienia.
========================================