Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 stycznia 1999 r.
II UKN 437/98
Uzasadnienie wyroku zawierające jedynie opis poszczególnych elemen-
tów stanu faktycznego bez wniosków z nich wynikających i bez dokonania
ustalenia stanu faktycznego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy nie spełnia
warunków z art. 328 § 2 KPC.
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Maria Tyszel (sprawoz-
dawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 1999 r. sprawy z wniosku
Ryszarda R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o
zmianę rodzaju ubezpieczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 kwietnia 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 23 kwietnia 1998 r. [...] oddalił apelację Ryszarda R. od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 3 lipca 1997 r.
[...], którym oddalono jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w C. z dnia 26 stycznia 1995 r. ustalającej, że pomimo zgłoszenia go do
ubezpieczenia społecznego jako pracownika spółki cywilnej podlega ubezpieczeniu
społecznemu jako osoba współpracującą z osobą prowadzącą działalność gospo-
darczą. Rozstrzygnięcie to Sąd Apelacyjny oparł na ustaleniach poczynionych przez
Sąd pierwszej instancji, zaakceptował też wskazaną podstawę prawną.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Wojewódzki ustalił, że Leokadia R. żona wnios-
kodawcy, wraz z Lechem K. umową z dnia 6 kwietnia 1992 r. ustanowili spółkę cywil-
2
ną. Spółka w okresie działalności zatrudniała jednego bądź dwóch pracowników,
głównie na stanowisku kierowców. Wnioskodawca wykonywał obowiązki kierowcy
konwojenta, a w okresie kiedy nie było pracy na tym stanowisku, wykonywał inne
czynności, np. naprawiał samochody. Pracował w wymiarze 3/4 etatu. Jego godziny
pracy nie były ustalone, dyktowały je potrzeby spółki. Wspólnicy zawarli z wniosko-
dawcą najpierw umowę zlecenia, a następnie od grudnia 1994 r. umowę o pracę.
Wnioskodawca nie podejmował decyzji w sprawie spółki, nie uczestniczył we wza-
jemnych rozliczeniach wspólników, nie partycypował w dochodach. Opierając się na
tym stanie faktycznym Sąd Wojewódzki uznał, że zaskarżona decyzja jest prawidło-
wa i zgodna z przepisami ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 1989 r. Nr 46 poz. 250 ze zm.) i art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 25 listopada
1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U.
z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.).
W kasacji wnioskodawca zarzucając naruszenie przepisów art. 386 § 6, 328 §
2 oraz 316 § 1 KPC oraz wskazanych w petitum przepisów prawa materialnego,
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że Ryszard R. podlega pracowni-
czemu ubezpieczeniu społecznemu oraz że stosownie do tego statusu pracownicze-
go winny być za niego płacone składki na ubezpieczenie społeczne, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sąd Wojewódz-
kiego w Lublinie i o przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Zasadny jest zarzuty naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 386 § 6 KPC.
Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji rozpoznając sprawę ponownie, po
uchyleniu wyroku z dnia 20 listopada 1995 r. [...], wykonał wytyczne zawarte w orze-
czeniu Sądu drugiej instancji, jednakże stwierdzenie to jest uzasadnione o tyle, o ile
dotyczy przeprowadzonego postępowania dowodowego. W zaskarżonym wyroku
pominięto natomiast, że Sąd pierwszej instancji nie ustosunkował się do oceny
prawnej wyrażonej w wyroku Sądu rewizyjnego z dnia 30 stycznia 1996 r. [...]. W
uzasadnieniu tego wyroku Sąd pokreślił wówczas, że: ”W świetle art. 2 ust. 2 ustawy
z dnia 23 grudnia 1988 r. działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) spółka
cywilna jest podmiotem gospodarczym i w myśl art. 5 tejże ustawy może zatrudniać
3
pracowników. Tym samym spółka cywilna staje się zakładem pracy w rozumieniu art.
3 KP i ma prawo nawiązywania stosunków pracy”. Wprawdzie Sąd Apelacyjny w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku powołuje się na związanie oceną prawną wyra-
żoną w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 1996 r., jednakże jako podstawę
prawną własnego rozstrzygnięcia wskazuje przepisy mające zastosowanie w razie
zatrudnienia małżonka w zakładzie pracy prowadzonym przez drugiego małżonka na
własny rachunek chociaż ani sam nie ustalił, że wnioskodawca był zatrudniony w
zakładzie pracy prowadzonym przez jego żonę Leokadię R. na jej własny rachunek
ani też takiego ustalenia nie dokonał Sąd pierwszej instancji. Brak ten usprawiedliwia
także kasacyjny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 328 § 2 KPC. Sąd
Najwyższy zauważa, że uzasadnienie wyroku Sądu pierwszej instancji, powtórzone
jako własne przez Sąd Apelacyjny, zawiera jedynie ustalenia poszczególnych ele-
mentów stanu faktycznego (powstanie spółki, rodzaju czynności wykonywanych w
niej przez wnioskodawcę oraz zawieranych z nim umów) natomiast brak jest w nim
wniosków wynikających z tych faktów oraz zasadniczego dla rozstrzygnięcia sprawy
ustalenia, kto był pracodawcą: żona wnioskodawcy, czy spółka, w której była jednym
ze wspólników.
Wobec oceny prawnej zawartej w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 stycz-
nia 1996 r. także przytoczenie podstawy prawnej w zaskarżonym wyroku nie spełnia
wymogów z art. 328 § 2 KPC bowiem podstawę tę ograniczono do wskazania prze-
pisów wyłączających małżonków osób prowadzących działalność gospodarczą na
własny rachunek z pracowniczego ubezpieczenia społecznego z pominięciem zasad
ubezpieczenia pracowników spółek cywilnych. Bezprzedmiotowe jest powołanie się
w zaskarżonym wyroku na orzeczenia Sądu Najwyższego bowiem zarówno niepubli-
kowany wyrok z dnia 17 lutego 1994 r., II URN 4/94, jak i wyrok z dnia 20 marca
1996 r., II URN 51/95 (OSNAPiUS 1996 nr 18, poz. 278) zostały wydane w odmien-
nych stanach faktycznych; dotyczyły zgłoszonych do pracowniczego ubezpieczenia
społecznego małżonków osób prowadzących samodzielnie (jednoosobowo) działal-
ność gospodarczą na własny rachunek. Zagadnieniem ubezpieczenia społecznego
współmałżonków osób prowadzących działalność gospodarczą w ramach spółki
prawa cywilnego Sąd Najwyższy zajmował się w orzeczeniach powołanych w uza-
sadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 stycznia 1996 r., a także w wyrokach
z dnia 17 kwietnia 1996 r., II URN 8/96 (OSNAPiUS 1996 nr 21, poz. 323) i z 18 lu-
tego 1998 r., II UKN 525/97. Wobec zasadności zarzutów istotnego naruszenia
4
omówionych przepisów postępowania Sąd Najwyższy uznał, że podstawa kasacyjna
z art. 393
1
pkt 2 KPC usprawiedliwia uwzględnienie kasacji i uchylenie zaskarżonego
wyroku, czyniąc zbędnym rozpoznanie zasadności zarzutu naruszenia zarówno art.
316 § 1 KPC, jak i podstawy kasacyjnej z art. 393
1
pkt 1 KPC. Przy ponownym roz-
poznaniu sprawy Sąd rozważy celowość jej połączenia ze sprawą z odwołania Leo-
kadii R.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
13
KPC
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================