Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 kwietnia 1999 r.
II UKN 608/98
W okresie od wejścia w życie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
(Dz.U. Nr. 30, poz. 179 ze zm.) i ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie
Ochrony Państwa (Dz.U. Nr. 30, poz. 180 ze zm.) - uchylenia ustawy z dnia 31
lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywa-
telskiej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 38, poz. 181 ze zm.) - do
wejścia w życie ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.) prawo
emeryta wojskowego do zaopatrzenia wojskowego wygasało w przypadku
podjęcia służby w Urzędzie Ochrony Państwa (art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16
grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 29, poz. 139 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 1999 r. sprawy z wniosku
Krzysztofa M. przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w W. o wypłatę emerytu-
ry wojskowej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 16 czerwca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od wnioskodawcy na rzecz Wojskowego Biura
Emerytalnego w W. koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 100 zł (sto złotych).
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 26 maja 1995 r., Wojskowe Biuro Emerytalne w W. przyznało
wnioskodawcy Krzysztofowi M. prawo do emerytury wojskowej od dnia 1 września
1990 r., ustalając wysokość świadczenia i zaznaczając, że decyzja nie podlega reali-
zacji z uwagi na powołanie wnioskodawcy od dnia 1 września 1990 r. do służby w
Urzędzie Ochrony Państwa.
2
Wyrokiem z dnia 23 grudnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji.
Sąd ustalił, że wnioskodawca pełnił służbę w Wojsku Polskim od sierpnia 1970 r. do
31 sierpnia 1990 r. Od 1 września 1990 r. zaczął pełnić służbę w Urzędzie Ochrony
Państwa. W dacie zwolnienia ze służby wojskowej wnioskodawca spełniał warunki
przyznania mu emerytury wojskowej na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 grud-
nia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 29, poz. 139 ze zm.). Jednakże zdaniem Sądu pierwszej
instancji, zgodnie z art. 55 ust. 2 tej ustawy wypłata emerytury wojskowej nie nastę-
powała w razie powołania świadczeniobiorcy do służby w Urzędzie Ochrony Pańs-
twa. Wnioskodawca został bowiem zwolniony z zawodowej służby wojskowej i prze-
niesiony do rezerwy w związku z powołaniem do innej służby publicznej. Nie wystą-
piła przerwa w pełnieniu służby, a jedynie zmiana jej rodzaju. W momencie zmiany
rodzaju służby obowiązywały przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie
Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 180 ze zm.) i zgodnie z jej art. 56 ust. 4 świad-
czenia były przyznawane w oparciu o przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz i ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. 1983 r. Nr 46, poz. 210 ze zm.).
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 1998 r. [...] Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił
apelację wnioskodawcy. Sąd drugiej instancji wywiódł, że art. 55 ust. 2 ustawy z dnia
16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych przewidywał
wygaśnięcie prawa do emerytury w razie przyjęcia do służby w Milicji Obywatelskiej.
Określenie "służba w Milicji Obywatelskiej" oznaczało służbę na zasadach określo-
nych w ustawie z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpie-
czeństwa i Milicji Obywatelskiej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 38, poz.
181 ze zm.). Zdaniem Sądu, przepis art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych miał zastosowanie zarówno do
służby w Milicji Obywatelskiej, jak i w Służbie Bezpieczeństwa. Ustawa z dnia 31
lipca 1985 r. utraciła moc w części dotyczącej Milicji Obywatelskiej w dniu wejścia w
życie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm.), a w
części dotyczącej Służby Bezpieczeństwa po wejściu w życie ustawy o Urzędzie
Ochrony Państwa. Zdaniem Sądu, od wejścia w życie tych ustaw określenie "służba
w Milicji Obywatelskiej" należało rozumieć jako służbę pełnioną na zasadach okreś-
lonych w tych ustawach.
3
Od tego wyroku kasację złożył wnioskodawca. Zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie: art. 52 ust. 2 (po-
winno być art. 55 ust. 2) ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytal-
nym żołnierzy zawodowych; art. 1 ustawy z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjona-
riuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej; art. 1 w związku z art. 35, art.
129 ust. 1, art. 131 i art. 136 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony
Państwa oraz art. 1 ust. 1 w związku z art. 153, art. 146 ust. 1 i art. 149 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Zdaniem wnioskodawcy, ustawa z dnia 16
grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych wymieniała tylko
dwa przypadki "zawieszenia" prawa do emerytury wojskowej. Był to powrót do służby
wojskowej i podjęcie służby w Policji. W tym zakresie nie została dokonana żadna
zmiana ustawą z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa. Dopiero nowa
ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
i ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36), obowiązująca od 24 lutego 1994 r.,
wprowadziła w art. 38 ust. 1 pkt 2 zawieszenie prawa do emerytury wojskowej w
przypadku podjęcia służby w UOP. Zdaniem wnioskodawcy, gdyby zamiarem usta-
wodawcy było objęcie art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych także przypadku podjęcia służby w UOP, to
przepis ten musiałby mieć inne brzmienie. Ustawa z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie
funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej rozróżniała służbę w
obu tych formacjach. W dniu 1 września 1990 r. przepis art. 55 ust. 2 ustawy z dnia
16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych otrzymał
brzmienie wynikające z art. 153 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, w związku
z czym nazwa "Milicja Obywatelska" została w nim zastąpiona nazwą "Policja". Zda-
niem wnioskodawcy, nie można więc tego sformułowania rozszerzać na Urząd
Ochrony Państwa, który był już w tym momencie formacją całkowicie odrębną od
Policji. Zdaniem wnioskodawcy, było to wynikiem realizacji wyraźnej woli ustawo-
dawcy, który w ten sposób chciał zapewnić obsadę kadrową tworzonego Urzędu
Ochrony Państwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym żołnierzy zawodowych prawo emeryta wojskowego do zaopatrzenia eme-
4
rytalnego wygasało w razie powołania go ponownie do zawodowej służby wojskowej
albo przyjęcia do służby w Milicji Obywatelskiej. Po zwolnieniu z tej służby prawo do
zaopatrzenia powstawało ponownie. Przepis ten traktował więc ponowne podjęcie
zawodowej służby wojskowej tak samo, jak przyjęcie do służby w Milicji Obywatels-
kiej. Zrównanie tych służb następowało ze względu na ich zbliżony charakter, jako
tzw. niepracowniczych (administracyjnych) systemów zatrudnienia (służb munduro-
wych). Związane to było też z podobnym systemem świadczeń z ubezpieczenia
społecznego w tych służbach. Zdaniem Sądu Najwyższego, przez przyjęcie do
służby w Milicji Obywatelskiej w rozumieniu tego przepisu należało rozumieć także
przyjęcie do służby w Służbie Bezpieczeństwa. Do czasu wejścia w życie ustaw o
Policji i UOP, obowiązywała bowiem ustawa z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funk-
cjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. Wbrew twierdzeniom ka-
sacji, ustawa ta w istocie zrównywała służbę w Milicji Obywatelskiej i Służbie Bezpie-
czeństwa. Wprawdzie rozróżniała te służby, ale tylko w przepisach początkowych
(art. 1-3). Już w art. 4 ustawa ta zrównywała obie służby, a w następnych przepisach
posługiwała się jednolitym określeniem "funkcjonariusz". Zdaniem Sądu Najwyższe-
go, nie ma wątpliwości, że w tym czasie przyjęcie do służby w Służbie Bezpieczeńs-
twa, należało traktować w rozumieniu art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych tak samo, jak przyjęcie do służby
w Milicji Obywatelskiej, czyli ze skutkiem w postaci wygaśnięcia prawa do zao-
patrzenia emerytalnego żołnierza zawodowego. W tym zakresie argumenty zawarte
w kasacji nie są zasadne.
Wątpliwości powstały z chwilą wejścia w życie ustaw z dnia 6 kwietnia 1990 r.
o Policji i UOP. Ustawy te łącznie (każda w swoim zakresie) uchyliły ustawę z dnia 31
lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej.
Faktycznie art. 153 ustawy o Policji ustalił, że ilekroć w przepisach prawa była mowa
o "Milicji Obywatelskiej" i "funkcjonariuszach Milicji Obywatelskiej", to należało przez
to rozumieć "Policję" i "policjantów". Proste podstawienie tych nazw do art. 55 ust. 2
ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
prowadziło do tego, że wygaśnięcie prawa do zaopatrzenia emerytalnego żołnierza
zawodowego następować miało tylko w razie przyjęcia do służby w Policji. Rację ma
skarżący, że w tym czasie UOP był już formacją wyodrębnioną całkowicie od Policji.
Nie ma jednak racji, jeżeli twierdzi, że UOP był już formacją odmienną rodzajowo.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że zachowany został charakter służby w
5
UOP jako tzw. służby mundurowej oraz rodzaj sytemu świadczeń z ubezpieczenia
społecznego. To jest najistotniejsze w tej sprawie. Funkcją art. 55 ust. 2 ustawy z
dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych było bo-
wiem wyłączenie sytuacji, w której były żołnierz zawodowy pobiera świadczenie eme-
rytalne i pozostaje w służbie. Tak też prawidłowo treść tego przepisu w drodze wyk-
ładni funkcjonalnej odczytał Sąd drugiej instancji. Tak jak w okresie obowiązywania
ustawy z dnia 31 lipca 1985 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i
Milicji Obywatelskiej sformułowanie art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych o przyjęciu do służby w Milicji
Obywatelskiej należało odczytywać jako obejmujące także przyjęcie do służby w
Służbie Bezpieczeństwa, tak samo po wejściu w życie ustaw o Policji i Urzędzie
Ochrony Państwa, sformułowanie tego przepisu o przyjęciu do służby w Policji nale-
żało odczytywać jako obejmujące także przyjęcie do służby w UOP. Przedstawione w
kasacji rozumowanie, dotyczące uprzywilejowania służby w UOP pod względem ana-
lizowanego przepisu art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych, należy uznać za nie mające oparcia, a nawet
sprzeczne z funkcjonalną wykładnią tego przepisu. Zostało to potwierdzone w nowej
regulacji art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emery-
talnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.),
zgodnie z którym prawo do świadczeń emerytalnych żołnierza zawodowego ustaje w
razie powołania albo przyjęcia emeryta lub rencisty do służby wojskowej lub służby w
Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej (podobnie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży
Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, Dz.U.
Nr 53, poz. 214 ze zm.).
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312
KPC.
========================================