Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 2000 r.
I PKN 35/00
Zmiany organizacyjne, w tym likwidacja urzędu, wywołane wprowadze-
niem reformy administracji publicznej, mogą stanowić uzasadnioną przyczynę
wypowiedzenia umowy o pracę (art. 30 § 4 KP, art. 45 § 1 KP) na podstawie art.
58 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy
reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Walerian Sanetra (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 września 2000 r. sprawy z po-
wództwa Marka R. i Romana D. przeciwko Urzędowi Wojewódzkiemu w Ł. o uznanie
wypowiedzenia za bezskuteczne, na skutek kasacji Romana D. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 3 września
1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powoda Romana D. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 3 września
1999 r. [...], którym zmieniono (i oddalono powództwa Romana D. oraz Marka R.)
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 23 marca
1999 r. [...].
Sąd Pracy uznał za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę złożone
przez Urząd Wojewódzki w Ł. powodowi Markowi R., przywrócił powoda Romana D.
do pracy w pozwanym Urzędzie na poprzednich warunkach i zasądził na jego rzecz
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Powodowie byli zatrudnieni w
Urzędzie Wojewódzkim w P.T. na podstawie umów na czas nie określony: Roman D.
jako starszy inspektor w Wydziale Organizacji i Nadzoru, zaś Marek R. jako starszy
2
inspektor wojewódzki w Wojewódzkim Inspektoracie Obrony Cywilnej. W dniu 10
listopada 1998 r. powodowie utrzymali od Dyrektora Generalnego Urzędu Woje-
wódzkiego w P.T. pismo, z którego wynikało, że na podstawie art. 57 ust. 2 w
związku z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowa-
dzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872) z
dniem 1 stycznia 1999 r. staną się pracownikami Urzędu Wojewódzkiego w Ł. W
dniu 28 stycznia 1999 r. powodom wręczono oświadczenie o rozwiązaniu z nimi
umów o pracę na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. oraz art.
411
KP w związku z likwidacją Urzędu Wojewódzkiego w P.T., zmianą struktury or-
ganizacyjnej oraz koniecznością zmniejszenia stanu zatrudnienia w Oddziale Za-
miejscowym w P.T. W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd pierwszej in-
stancji uznał powództwa za uzasadnione. W myśl art. 52 ust. 1 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r. stosunki pracy z pracownikami, o których mowa w jej art. 52-54 i
56, wygasają z dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r. nie
zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w
razie ich nieprzyjęcia do dnia 15 czerwca 1999 r. Przepis ten ma zastosowanie mię-
dzy innymi do pracowników dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy nie stali
się pracownikami urzędów marszałkowskich lub starostw powiatowych i z dniem 1
stycznia 1999 r., jako pracownicy wykonujący z upoważnienia wojewody jego za-
dania i kompetencje, stali się pracownikami urzędów wojewódzkich (art. 52 ustawy).
W ocenie Sądu Pracy ma on zatem zastosowanie do powodów, którzy z dniem 1
stycznia 1999 r. stali się pracownikami Urzędu Wojewódzkiego w Ł. Przepis art. 58
ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. stanowi wyjątek wobec regulacji zawartych w
ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), zapewniającej szczególną
ochronę pracownikom w nim wymienionym. Ochrona ta polega na zagwarantowaniu
im zatrudnienia co najmniej do 30 czerwca 1999 r. Gdyby nie było powyższego
przepisu w sytuacji zmniejszenia zatrudnienia wskutek zmian organizacyjnych mia-
łyby zastosowanie przepisy ustawy z 1989 r. Dlatego też w ocenie Sądu Pracy art.
58 ust.3 ustawy z 13 października 1998 r. nie można traktować jako podstawy do
rozwiązywania stosunków pracy w związku z likwidacją jednostek administracji pub-
licznej oraz wypływającymi stąd zmianami organizacyjnymi, powodującymi zmniej-
szenie zatrudnienia. Powołanie się w treści art. 58 ust. 3 na przepis art. 411
KP,
3
oznacza, że w razie wypowiedzenia stosunku pracy nie stosuje się przepisów doty-
czących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem (nie ma konsultacji związko-
wej, zakazu wypowiadania umów w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracow-
nika, itp.). Nie wynika stąd jednak, że na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r. można wypowiedzieć umowę o pracę wskutek likwidacji pracodaw-
cy, a jedynie, że można ją wypowiedzieć z innych przyczyn, a wówczas pracownik
nie korzysta z ochrony przewidzianej przez art. 38, 39, 41 KP i przez przepisy szcze-
gólne.
Apelację strony pozwanej Sąd drugiej instancji uznał za uzasadnioną. W jego
ocenie, wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji, art. 58 ust. 3 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r. może być podstawą wcześniejszego rozwiązania stosunków pracy.
Przepis ten - co wyraźnie wynika z jego treści - dopuszcza możliwość takiego wcześ-
niejszego (tj. przed 30 czerwca 1999 r.) rozwiązania stosunku pracy.
W rozpoznawanej sprawie rozwiązanie takie było uzasadnione likwidacją
Urzędu Wojewódzkiego w P.T., zmianą struktury organizacyjnej i zmniejszeniem
stanu zatrudnienia w Oddziale Zamiejscowym w P.T. „Wskazana regulacja nie naru-
sza przepisu ust. 1 art. 58 stanowiącego, że stosunki pracy z pracownikami o których
mowa w art. 52-54 1 56 ustawy z 13 października 1998 r. wygasają z dniem 30
czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r. nie zostaną im zaproponowane
nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia do dnia
15 czerwca 1999 r. Przepis ten przewiduje bowiem wygaśnięcie stosunków pracy ze
wskazanymi w nim pracownikami z mocy samego prawa, określając maksymalny
czas ich trwania. Nie pozbawia jednak pracodawcy możliwości wcześniejszego ich
rozwiązania w oparciu o przepis art. 58 ust. 3 ustawy”.
W skardze kasacyjnej wyrokowi Sąd drugiej instancji zarzucono, że narusza
art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. "przez błędną jego wykładnię, pole-
gającą na przyjęciu, że stosunek pracy z powodem mógł być rozwiązany z powodu
likwidacji Urzędu Wojewódzkiego, podczas gdy przepis ten odnosi się do innych sy-
tuacji (np.: w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika), co oznacza, iż przy
zastosowaniu art. 58 ust. 3 przyczyną rozwiązania stosunku pracy nie może być lik-
widacja Urzędu, gdyż właśnie w związku z likwidacją Urzędu art. 58 ust. 1 zapewniał
ochronę i gwarantował zatrudnienie powodowi co najmniej do 30 czerwca 1999 r."
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Kasacja nie została uwzględniona, gdyż nie ma usprawiedliwionych podstaw.
W myśl art. 58 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. stosunki pracy z pracownika-
mi, o których mowa w jej art. 52-54 i 56, wygasają z dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli
przed dniem 31 maja 1999 r. nie zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub
płacy na dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia do dnia 15 czerwca 1999 r. Zgod-
nie zaś z art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. wcześniejsze rozwiązanie
stosunku pracy przez pracodawcę może nastąpić za wypowiedzeniem, przy czym
przepis art. 411
KP stosuje się odpowiednio. Drugi z przytoczonych przepisów może
być różnie rozumiany. Jego sensu normatywnego można upatrywać w tym, że ze-
zwala on na wypowiedzenie stosunku pracy bez konieczności wskazywania jego
przyczyn (istnienia przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie w rozumieniu Kodeksu
pracy); reforma administracji publicznej jest wystarczającym uzasadnieniem dla do-
konania wypowiedzenia. Przeciwstawne do tego podejście zostało zaprezentowane
w wyroku Sądu pierwszej instancji oraz w skardze kasacyjnej, a mianowicie, że
ustawodawca w szczególny sposób w art. 58 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.
uwzględnił konsekwencje dokonanych reform administracji publicznej ustanawiając, z
jednej strony, zasadę, że pracownicy dotychczasowych jednostek organizacyjnych
od 1 stycznia 1999 r. z mocy prawa stają się pracownikami nowych (innych) jedno-
stek organizacyjnych (pracodawców), z drugiej zaś strony, przewidując, że łączące
ich stosunki pracy wygasają (pod określonymi warunkami) z dniem 30 czerwca 1999
r. Wobec tego - według tego ujęcia - zmiany organizacyjne, które są następstwem
wprowadzonych reform, w tym "likwidacja urzędu", nie mogą stanowić w ogóle przy-
czyny wypowiedzenia dokonywanego na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r., co oznacza, że zakres możliwości dokonania wypowiedzenia sto-
sunku pracy zostaje ograniczony w stosunku do ogólnych reguł przewidzianych w
Kodeksie pracy, a także w ustawie o tzw. zwolnieniach grupowych (z 28 grudnia
1989 r.). W ocenie Sądu Najwyższego trafny jest jednakże trzeci z możliwych poglą-
dów, który zasadniczo przyjęty został w wyroku Sądu drugiej instancji, w myśl które-
go ustanowienie w art. 58 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. regulacji szcze-
gólnej nie wpływa ograniczająco na możliwość wypowiedzenia stosunków pracy
przez pracodawcę, zarówno dotychczasowego, jak i nowego. Osobną jedynie kwe-
stią jest (wymagającą odrębnego badania), czy w konkretnym przypadku zmiany
organizacyjne (likwidacja urzędu) mogą być uznane za wystarczające uzasadnienie
5
dla dokonanego wypowiedzenia. Na zamiar ustawodawcy, by w związku z dokonaną
reformą administracji publicznej nie ograniczać zakresu możliwości (swobody)
wypowiadania stosunków pracy w stosunku do tego, co wynika z regulacji Kodeksu
pracy, a raczej (jeżeli już) by ten zakres (swobodę) poszerzyć, wskazuje zdanie dru-
gie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r., w którym przewidziano uchylenie
(poza przypadkiem ogłoszenia upadłości i likwidacji pracodawcy) ochrony szczegól-
nej w zakresie wypowiedzenia umowy o pracę. Zaznaczyć tu jednocześnie należy,
że wniosku tego nie zmienia to, iż Trybunał Konstytucyjny (wyrok z dnia 13 marca
2000 r., K 1/99) uznał, że art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r., w zakresie
w jakim nakazuje odpowiednie stosowanie art. 411
KP, jest niezgodny z art. 12, art.
32 Konstytucji RP oraz art. 11 Konwencji Nr 67 MOP dotyczącej wolności związko-
wej i ochrony praw związkowych przyjętej w San Francisco w dniu 9 lipca 1948 r.
(Dz.U. z 1985 r. Nr 29, poz. 125). Przepis art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października
1998 r. nie zawiera żadnych ograniczeń (zastrzeżeń) w zakresie dokonywania wy-
powiedzeń stosunków pracy przez pracodawcę, a jego sensu regulacyjnego można
dopatrywać się w tym, iż ma on na względzie usunięcie ewentualnych wątpliwości co
do tego, czy wprowadzenie zasady wygaśnięcia stosunku pracy w art. 58 ust. 1
ustawy nie przekształca stosunków pracy w stosunki nawiązane na czas określony,
które ze swej istoty nie podlegają wypowiadaniu, a ponadto – co istotniejsze – w tym,
iż zamiarem ustawodawcy było, przy zachowaniu pozostałych reguł, wyłączenie
szczególnej ochrony w sytuacjach, w których dochodzi do przekształceń organiza-
cyjnych wywołanych wprowadzaniem reformy administracji publicznej. Stwierdzić
więc należy, że zmiany organizacyjne, w tym likwidacja urzędu, wywołane wprowa-
dzaniem reformy administracji publicznej, mogą stanowić przyczynę wypowiedzenia
stosunku pracy na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r.
W uzasadnieniu kasacji podnosi się dodatkowo, że powodowi, który z dniem 1
stycznia 1999 r. stał się pracownikiem Urzędu Wojewódzkiego w Ł., Urząd ten wy-
powiedział umowę o pracę (28 lutego 1999 r.) z powodu likwidacji Urzędu Woje-
wódzkiego w P.T. Zarzut ten jest bezzasadny, bo wypowiedzenie dokonane zostało
"w związku z likwidacją Urzędu Wojewódzkiego w P.T., zmianą struktury organiza-
cyjnej i koniecznością zmniejszenia stanu zatrudnienia w Oddziale Zamiejscowym w
P.T.". Wynika stąd, że przyjmując, iż jedną z przyczyn wypowiedzenia umowy o
pracę powodowi była likwidacja Urzędu Wojewódzkiego w P.T. (jest to wszakże wąt-
pliwe, bo w piśmie o wypowiedzeniu umowy o pracę użyte jest określenie "w
6
związku", a nie "z przyczyny" czy "z powodu") i przyczyna ta nie uzasadnia wypowie-
dzenia mu umowy o pracę, to oprócz tego, czego kasacja nie kwestionuje, powodem
wypowiedzenia była także "zmiana struktury organizacyjnej i konieczność zmniejsze-
nia stanu zatrudnienia" u nowego pracodawcy, a więc u pracodawcy, który wypowie-
dział umowę o pracę. Tak sformułowana przyczyna wypowiedzenia wystarcza do
uznania jej za uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy, a ponadto w kasacji brak
jest wskazania przepisu prawa materialnego, co do którego można by powiedzieć, że
został naruszony przez wadliwe wskazanie przyczyny wypowiedzenia umowy o
pracę. Idzie tu o przepis art. 30 § 4 KP, którego kasacja nie powołuje. Sąd Najwyższy
rozpoznaje zaś sprawę w granicach kasacji, które wyznaczone są głównie przez
sposób ujęcia w niej podstaw kasacyjnych, pod pojęciem których rozumie się wska-
zanie konkretnych przepisów prawa, których naruszenie zarzuca wnoszący kasację,
oraz ich uzasadnienie (art. 39311
KPC, art. 3933
KPC). Z tego też powodu, nawet
gdyby uznać racje strony skarżącej co do wadliwego sformułowania przyczyn wypo-
wiedzenia w oświadczeniu woli strony pozwanej, to i tak zarzut w tym zakresie
przedstawiony w uzasadnieniu kasacji nie mógłby zostać uwzględniony przez Sąd
Najwyższy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================