Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lutego 2001 r.
I PKN 219/00
Obowiązek uzyskania zgody na wypowiedzenie umowy o pracę działa-
czowi związkowemu, którego mandat wygasł wskutek wykluczenia go ze
związku zawodowego, jest spełniony przez uzyskanie zgody zarządu zakłado-
wej organizacji związkowej, której chroniony pracownik był członkiem.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Ryszarda S. przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w Z. o przy-
wrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek ka-
sacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Łodzi z dnia 26 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Łodzi
na rzecz adwokata Edwarda D. kwotę 246,08 zł tytułem nie opłaconej pomocy praw-
nej udzielonej z urzędu, oddalając wniosek o zasądzenie kosztów w pozostałym za-
kresie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 26 listopada 1999 r. odrzucił apelację powoda Ryszarda S. w zakresie żądania
zasądzenia nagrody z Zakładowego Funduszu Nagród za 1998 r. oraz oddalił w po-
zostałym zakresie jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Zgierzu
z dnia 27 maja 1999 r., oddalającego roszczenie o przywrócenie powoda do pracy w
pozwanym Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Z. W sprawie tej Sąd pierw-
szej instancji przyjął, że utrata przez powoda zdolności do prawidłowego kierowania
działem wskazana mu jako przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę, była rzeczy-
wista i uzasadniona. Stanowisko takie potwierdził Sąd Okręgowy, który uznał, że nie-
2
kwestionowana odmowa współpracy z powodem podległych mu pracowników, z któ-
rymi powód pozostawał w konflikcie, zmusiła pracodawcę do dokonania wyboru po-
między wypowiedzeniem umowy o pracę kierownikowi a zwolnieniem wszystkich
podległych mu pracowników. Wybór określonego wariantu pozostawał w gestii pra-
codawcy, który z uwagi na głębokość konfliktu powoda z podległym mu personelem,
którego powód wykonujący funkcję kierowniczą nie był w stanie rozwiązać, był
uprawniony do rozwiązania z powodem stosunku pracy w drodze wypowiedzenia.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez pracodawcę art. 32 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych Sąd drugiej instancji wskazał, iż sam powód
przyznał w apelacji, że zakładowe ogniwo związkowe wyraziło zgodę na wypowie-
dzenie mu umowy o pracę, a nawet zażądało zastosowania tego trybu rozwiązania
stosunku pracy. Natomiast w zakresie roszczenia o zasądzenia nagrody z zakłado-
wego funduszu nagród Sąd Okręgowy przyjął, że Sąd pierwszej instancji nie orzekał
o tym roszczeniu, przeto apelacja powoda od nieistniejącego orzeczenia podlegała
odrzuceniu z mocy art. 373 KPC.
W kasacji od wyroku Sądu drugiej instancji, w części oddalającej apelację po-
woda, podniesiono zarzut naruszenia art. 45 KP w związku z art. 4, 12 ust. 2, art. 30
ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55,
poz. 234 ze zm.) poprzez niewłaściwe ustalenie, że w sprawie powoda wypowiedział
się „prawowity i właściwy” związek zawodowy, tj. Krajowa Komisja Porozumiewaw-
cza NSZZ „Solidarność - 80” w S. działająca przez komisję zakładową tego Związku
przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Z. Skarżący twierdził, że w sprawie po-
woda wypowiedziała się powstała w dniu 24 lutego 1999 r. „nowa” i jeszcze niezare-
jestrowana komisja związkowa, której powód nigdy nie był członkiem i która nie była
władna wypowiedzieć się w przedmiocie zwolnienia powoda z pracy, a także kwe-
stionował „błędną ocenę faktu, że brak odmowy współpracy z powodem podległych
mu pracowników nie jest kwestionowany, a przyczyny tej odmowy są bez znaczenia
dla rozstrzygnięcia sprawy”. Ponadto skarżący wskazał na naruszenie art. 217 § 1 i
227 KPC przez brak postanowienia obu Sądów na okoliczność zgłoszonych przez
powoda świadków, których sądy powinny dopuścić z uwagi na art. 232 zdanie drugie
KPC, skoro powód działał bez adwokata. Zarzucił Sądowi pierwszej instancji doko-
nanie dowolnych ustaleń co do przynależności związkowej powoda, który był człon-
kiem innej organizacji związkowej, co stanowiło naruszenie art. 244 KPC „i wielu
jeszcze innych z procedury cywilnego postępowania”, przez co sądy obu instancji
3
przekroczyły granice swobodnej oceny dowodów (art. 233 KPC). Na tych podsta-
wach pełnomocnik powoda domagał się orzeczenia kasatoryjnego i przyznania
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona. Jej zarzuty proceduralne skierowane zostały
głównie przeciwko postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, który jakoby do-
konał dowolnych ustaleń co do przynależności związkowej powoda, nie wydał posta-
nowienia „na okoliczność przesłuchania świadków zgłoszonych przez powoda na
poparcie jego żądań”, a ponadto nie dopuścił dowodu nie wskazanego przez strony.
W tym zakresie należy stwierdzić, że zarzuty naruszenia przepisów prawa przez sąd
pierwszej instancji nie mogą być objęte postępowaniem kasacyjnym, albowiem za-
skarżeniem kasacyjnym objęte jest wyłącznie postępowanie przed sądem drugiej
instancji (art. 392 § 1 KPC).
Wprawdzie te same zarzuty skarżący kierował także przeciwko postępowaniu
przed Sądem drugiej instancji, jednakże ich nieprecyzyjność, stopień ogólności sfor-
mułowań oraz lapidarne uzasadnienie nie dawały Sądowi Najwyższemu podstaw do
snucia domysłów co do intencji skarżącego, którego obciąża prawidłowe wskazanie i
uzasadnienie podstaw kasacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia
1996 r., I PKN 33/96, OSNAPiUS 1997 nr 14, poz. 250). W szczególności zarzut na-
ruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 217 § 1 i 227 KPC był bezzasadny, albo-
wiem skarżący jedynie ogólnikowo wskazał, że Sąd ten jakoby pominął zgłoszony
przez powoda dowód z przesłuchania świadków „na poparcie jego żądań”, bez ko-
niecznego określenia, o jakich konkretnie świadków chodziło, w jakim terminie wnio-
sek był składany oraz na jakie konkretnie okoliczności dowód ten miał być przepro-
wadzony. Ponadto art. 217 § 1 KPC nie wymaga wydania odrębnego postanowienia
dowodowego, a ewentualne pominięcie przez sądy środków dowodowych następuje
w trybie art. 217 § 2 KPC i bez konieczności wydania odrębnego postanowienia,
zwłaszcza wówczas, gdy nie wiadomo, jakie dowody i na jakie konkretnie okoliczno-
ści miałby prowadzić Sąd drugiej instancji. Ponadto od 2 lipca 1996 r., wskutek
zmiany art. 232 KPC oraz skreślenia § 2 w art. 3 KPC, nastąpiło zniesienie zasady
odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego. Dlatego brak było
podstaw prawnych do obarczania Sądu drugiej instancji urzędową inicjatywą dowo-
4
dową za powoda, który nie korzystał przed tym Sądem z profesjonalnej pomocy
prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., II UKN 244/98,
OSNAPiUS 1999 nr 20, poz. 662).
Chybiony był zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC, który Sąd drugiej instancji
miał naruszyć przez „dokonanie dowolnych ustaleń w oparciu o błędnie podjęte
uchwały - przez związek zawodowy, którego powód nigdy nie był członkiem”. W tym
zakresie Sąd drugiej instancji wskazał, że zakładowa organizacja związkowa nie
tylko wyraziła zgodę na wypowiedzenie powodowi umowy o pracę, ale co więcej za-
żądała rozwiązania z nim stosunku pracy. Ponadto jak wynika z zebranego w spra-
wie materiału dowodowego, to walne zebranie członków jego macierzystej zakłado-
wej organizacji związkowej, której powód przewodniczył, wykluczyło go w dniu 24
lutego 1998 r. „dożywotnio z szeregów związku za działanie na szkodę związku,
podległych mu pracowników i zakładu pracy”, a wybrana w tym dniu nowa komisja
zakładowa zgodziła się na rozwiązanie z nim stosunku pracy „nawet ze skutkiem
natychmiastowym”. Skoro zatem powód w tej dacie został pozbawiony członkostwa
związku zawodowego i funkcji przewodniczącego zakładowej struktury związkowej,
to przez okres jednego roku od wygaśnięcia mandatu przysługiwała mu nadal wzmo-
żona ochrona trwałości stosunku pracy (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych) ze strony zakładowej organizacji związkowej, której przestał być członkiem.
Wyrażenie przez tę strukturę związkową zgody na rozwiązanie z powodem stosunku
pracy powodowało, że zarzut naruszenia tego przepisu był oczywiście bezzasadny.
Dlatego pracodawca prawidłowo wypowiedział powodowi umowę o pracę za zgodą
związkowej komisji zakładowej, której mandatu został powód pozbawiony i nie naru-
szyło to jego tzw. negatywnej wolności związkowej „przynależności do organizacji
związkowej, której powód nie był już członkiem”, albowiem obowiązek uzyskania
zgody na wypowiedzenie umowy o pracę działaczowi związkowemu, którego mandat
związkowy wygasł wskutek wykluczenia go ze związku zawodowego (art. 32 ust. 2
ustawy o związkach zawodowych), zostaje spełniony przez uzyskanie zgody tej za-
kładowej organizacji związkowej, której chroniony pracownik przestał być członkiem
Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska powoda, że jego stosunek pracy pod-
legał ochronie z art. 32 ustawy o związkach zawodowych z tytułu jego udziału w ko-
mitecie założycielskim nowego związku zawodowego założonego w dniu 24 lutego
1998 r. Walor prawny powoływania się na taki tytuł wzmożonej ochrony trwałości sto-
sunku pracy przekreślił Sąd pierwszej instancji, który wskazał, że w tej dacie nie do-
5
szło do powstania nowego związku zawodowego, albowiem uchwała o jego utworze-
niu nie została podjęta przez co najmniej 10 osób uprawnionych do utworzenia no-
wego związku zawodowego (art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). Ozna-
cza to, że wzmożona ochrona trwałości stosunku pracy przysługuje tylko członkowi
komitetu założycielskiego związku zawodowego, który został powołany uchwałą o
jego utworzeniu, podjętą przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia
związków zawodowych. W konsekwencji powód nie korzystał z ochrony przewidzia-
nej w art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych, zważywszy ponadto, że niedo-
puszczalne jest istnienie dwóch zakładowych struktur tego samego związku zawo-
dowego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia
1996 r., I PZP 38/95, OSNAPiUS 1996 r. nr 23, poz. 353).
Bezzasadny był także zarzut naruszenia art. 45 KP, albowiem Sąd drugiej in-
stancji prawidłowo przyjął, że utrata zdolności prawidłowego pełnienia funkcji kierow-
niczej, spowodowana gremialną odmową podległych pracowników współpracowania
z zatrudnionym na kierowniczym stanowisku pracy powodem, która była uzasad-
niana - według ustaleń pierwszoinstancyjnych - zmuszaniem ich do wstępowania do
kierowanej przez powoda organizacji związkowej i składaniem przezeń nieuzasad-
nionych wniosków o zwolnienia pracowników z pracy, stanowiła oczywiście uzasad-
nioną przyczynę wypowiedzenia mu umowy o pracę.
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
39312
KPC. Koszty nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez pełno-
mocnika z urzędu Sąd Najwyższy zasądził w wysokości określonej w § 12 rozporzą-
dzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czyn-
ności adwokatów oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013
ze zm.), oddalając wniosek w pozostałym zakresie.
========================================