Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 lutego 2001 r.
III RN 58/00
Dla skorzystania z preferencji celnych, których dotyczy Porozumienie o
ujednoliceniu zasad określania pochodzenia towarów z krajów rozwijających
się w celu udzielania preferencji celnych w ramach ogólnego systemu prefe-
rencji sporządzone w Moskwie dnia 5 czerwca 1980 r. (Dz.U. Nr 15, poz. 116),
podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą obowiązany jest udowod-
nić, że sprowadzając na polski obszar celny towar zgłaszany do odprawy celnej
uczynił zadość wymaganiom określonym w art. 50 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. - Prawo celne (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.) i § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 1996 r. w sprawie ceł na towa-
ry przywożone z zagranicy (Dz.U. Nr 145, poz. 670 ze zm.) oraz w załączniku nr
6 do zarządzenia Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 24 czerwca 1996 r. w
sprawie wniosków o wszczęcie postępowania celnego (M.P. Nr 38, poz. 380 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2001 r. sprawy ze skargi
„B.B.” SA w G. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 4 lipca 1997 r.
[...] w przedmiocie wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedli-
wości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego
w Gdańsku z dnia 28 lipca 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
U z a s a d n i e n i e
Dyrektor Urzędu Celnego w T. decyzją z dnia 16 stycznia 1997 r., zawartą w
Jednolitym Dokumencie Celnym SAD [...], dopuścił do obrotu na polskim obszarze
celnym 1.100 kartonów bananów sprowadzonych przez Spółkę „B.B.” S.A. w G.,
2
kwalifikując je do pozycji taryfy celnej PCN 0803 00 19 0 ze stawką celną 20 % i na
tej podstawie wymierzył cło w wysokości 5.613, 40 zł. Pomimo odwołania Spółki, w
którym powoływała się ona na wystawiony w trybie retrospektywnym w dniu 23 grud-
nia 1996 r. na formularzu A [...] i dołączony do wniosku o wszczęcie postępowania
celnego dokument pochodzenia towaru, wskazujący na to, że banany te sprowa-
dzone zostały z Ekwadoru, co uprawnia do zastosowania preferencyjnej stawki cel-
nej, Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 4 lipca 1997 r. utrzymał w mocy
zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia, Prezes Głównego Urzędu
Ceł stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie nie można zastosować preferencyjnej
stawki celnej, ponieważ importer nie przedstawił wymaganych prawnie dokumentów,
na podstawie których możliwe byłoby stwierdzenie, że uczynił on zadość wymaga-
niom wynikającym z obowiązującego „Porozumienia o ujednoliceniu zasad określa-
nia pochodzenia towarów z krajów rozwijających się w celu udzielenia preferencji cel-
nych w ramach ogólnego systemu preferencji celnych sporządzonego w Moskwie
dnia 5 czerwca 1980 r.” (Dz.U. z 1982 r. Nr 15, poz. 116 i poz. 117). W skardze na
powyższą decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł, Spółka zarzuciła, że została ona
wydana z naruszeniem art. 4, art. 6 i art. 7 „Zasad” stanowiących załącznik do po-
wyższego „Porozumienia o ujednoliceniu zasad określania pochodzenia towarów z
krajów rozwijających się” oraz pkt 2 – pkt 4 załącznika nr 6 do zarządzenia Prezesa
Głównego Urzędu Ceł z dnia 24 czerwca 1996 r. w sprawie wniosków o wszczęcie
postępowania celnego (M.P. Nr 38, poz. 380), a także przepisów Kodeksu postępo-
wania administracyjnego i wniosła o uchylenie decyzji organów celnych obu instancji
w rozpoznawanej sprawie.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku wyrokiem z
dnia 28 lipca 1999 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z
dnia 4 lipca 1997 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Urzędu Celnego w T. z
dnia 16 stycznia 1997 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził w szczególno-
ści, że „Organy celne nie umożliwiły skarżącej wyjaśnienia zasad rozliczeń z kontra-
hentem i przedstawienia posiadanych dokumentów, naruszona zatem została zasa-
da postępowania określona w art. 7 kpa.” oraz uznał, że „dokonana przez organy
celne ocena dowodów jest dotknięta wadą dowolności”.
Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 17 marca 2000 r. [...] wniósł rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Gdańsku z dnia 28 lipca 1999 r. [...], zarzucając rażące naruszenie
3
art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administra-
cyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 50 i art. 73 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. – Prawo celne (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312) w związku z §
1, § 2 ust. 1 pkt 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 1996 r. w
sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy (Dz.U. Nr 145, poz. 670), a w konse-
kwencji na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie skargi. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że:
Po pierwsze – podejmując rozstrzygnięcie w rozpoznawanej sprawie Naczelny
Sąd Administracyjny wskazał na naruszenie art. 7 i art. 80 KPA, natomiast nie wziął
pod uwagę, iż z mocy art. 1 Prawa celnego ustawa ta „reguluje całościowo proble-
matykę obrotu towarowego z zagranicą, a przepisy KPA stosuje się wtedy, jeżeli
przepisy ustawy nie stanowią inaczej”.
Po drugie – w rewizji nadzwyczajnej wywiedziono, że Naczelny Sąd Adminis-
tracyjny nie wziął pod uwagę tego, że art. 50 Prawa celnego oraz przepisy rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z 1996 r. i załącznika nr 6 do zarządzenia Prezesa GUC, a
także „Zasady” stanowiące załącznik do „Porozumienia o ujednoliceniu zasad okreś-
lania pochodzenia towarów z krajów rozwijających się” „nakładają obowiązki na
podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą, które musi on wypełnić, jeżeli
chce skorzystać z preferencji celnych. Preferencje te są wyjątkiem od zasady po-
wszechności cła (art. 4 ust. 1 powołanej ustawy) i korzystanie z nich nie może być
interpretowane rozszerzająco”. Tymczasem z uzasadnienia zaskarżonego wyroku
wynika, że w rozpoznawanej sprawie „Sąd przerzucił ciężar dowodu na organy admi-
nistracji celnej, wbrew wyraźnym konstrukcjom przepisów dotyczących stosowania
przywilejów celnych, które właśnie na stronę postępowania nakładają obowiązek
przedstawienia dowodów na istnienie okoliczności, z której wywodzi ona korzystne
dla siebie skutki prawne” (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia
1998 r., III RN 21/98).
Po trzecie – w rozpoznawanej sprawie, „wbrew stanowisku NSA, Spółka „B.B.”
nie udowodniła w nie budzący wątpliwości sposób faktu dokonania bezpośredniego
zakupu towaru w kraju uprawnionym do preferencji. Mianowicie, przedstawione
świadectwo fitosanitarne [...] wystawione w kraju eksportera towaru, tj. w Ekwadorze
w dniu 24 grudnia 1996 r., wskazuje jako odbiorcę bananów firmę C. CIA LDTA z
Wysp Bahama, nie zaś polskiego importera – firmę „B.B.”. Faktu tego nie może
zmienić stanowisko Sądu, iż strona przedstawiła wiarygodne świadectwo pochodze-
4
nia towaru [...]”.
Po czwarte – podniesiony w wyroku Sądu zarzut, że dokonane przez organy
celne „ustalenie pozorności zawartego dnia 1 października 1995 r. kontraktu pozos-
taje w sprzeczności z treścią faktury oraz potwierdzeniem bankowym dokonanej za-
płaty” jest nieuprawniony, bowiem: „w zaskarżonej decyzji wykazano, że strona uchy-
liła się od przedłożenia jednoznacznego dowodu na to, iż zakupiła banany bezpo-
średnio w firmie ekwadorskiej. Na wezwanie organu odwoławczego do przedłożenia
bankowego dowodu uregulowania zapłaty za towar objęty fakturą z dnia 11 grudnia
1996 r. [...], która stanowiła podstawę do ustalenia wartości celnej towaru, jako że
została załączona do zgłoszenia celnego, strona przedłożyła rachunek [...] z dnia 6
stycznia 1997 r. opiewający na inną ilość i wartość towaru, niż faktura przedłożona
przy odprawie celnej. Naczelny Sąd Administracyjny pominął tę okoliczność, zaś or-
ganom celnym zarzucił dowolność w ocenie dowodów zakupu towaru”.
W odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną, strona skarżąca wniosła o jej oddale-
nie, podnosząc, że: po pierwsze – zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego nie narusza rażąco prawa; oraz po drugie – w rozpoznawanej sprawie orga-
ny celne powinny postępować zgodnie z „Zasadami określania pochodzenia towarów
z krajów rozwijających się w celu udzielania preferencji celnych w ramach ogólnego
systemu preferencji”, stanowiącymi załącznik do „Porozumienia o ujednoliceniu za-
sad określania pochodzenia towarów z krajów rozwijających się”, a w szczególności
zgodnie z pkt 6 i pkt 7 tych „Zasad”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Ustawa - Prawo celne reguluje między
innymi „zasady postępowania celnego” (art. 1 ust. 1 Prawa celnego), przy czym: „W
postępowaniu przed organami celnymi stosuje się przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego (...), jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej” (art. 1 ust. 2
Prawa celnego). Z kolei w art. 50 Prawa celnego określone zostały wymagania jakim
zadość powinien czynić wniosek o wszczęcie postępowania celnego, składany przez
podmiot dokonujący obrotu gospodarczego z zagranicą, do którego należy dołączyć
w szczególności „deklarację wartości celnej, fakturę w oryginale lub inny dokument
służący do ustalenia wartości celnej, określony przez Prezesa Głównego Urzędu Ceł
oraz przedstawić do wglądu dokument przewozowy, jeżeli w danym rodzaju trans-
5
portu występuje” (art. 50 ust. 3 Prawa celnego), a ponadto do wniosku takiego po-
winny zostać dołączone także inne dokumenty potwierdzające pochodzenie towaru,
które określone zostały w wydanym na podstawie art. 50 ust. 3 i ust. 5 Prawa celne-
go, załączniku nr 6 do zarządzeniu Prezesa GUC.
Równocześnie, stosownie do dyspozycji § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z 1996 r., którego przepisami wprowadzone zostały do polskiego porządku
prawnego postanowienia powoływanego wyżej „Porozumienia o ujednoliceniu zasad
określania pochodzenia towarów z krajów rozwijających się” wraz ze sformuło-
wanymi w jego załączniku „Zasadami” (weszło ono w życie w prawie polskim na
podstawie „Oświadczenia rządowego” z dnia 9 kwietnia 1982 r. – Dz.U. Nr 15, poz.
117), tzw. preferencyjne stawki celne, określone w § 2 ust. 1 pkt 2 tego rozporzą-
dzenia: „stosuje się do towarów bezpośrednio zakupionych w krajach i regionach,
wymienionych w załączniku nr 3 lub nr 4 do rozporządzenia oraz bezpośrednio przy-
wożonych z tych krajów i regionów” dopiero „po przedstawieniu dokumentu potwier-
dzającego pochodzenie towaru, wystawionego w kraju pochodzenia zgodnie z wy-
mogami określonymi w „Porozumieniu o ujednoliceniu zasad określania pochodzenia
towarów z krajów rozwijających się” w celu udzielania preferencji celnych w ramach
ogólnego systemu preferencji (Dz.U. z 1982 r. Nr 15, poz. 116) oraz ustalonymi
przez Prezesa Głównego Urzędu Ceł na podstawie przepisów ustawy – Prawo
celne”. Przy czym: po pierwsze – za tzw. towary bezpośrednio zakupione „uważa się
towary zakupione w przedsiębiorstwie zarejestrowanym i mającym siedzibę w kraju
lub regionie wymienionym w załączniku nr 3 lub nr 4 do rozporządzenia, i które jed-
nocześnie pochodzą z tego kraju lub regionu” (§ 4 ust. 2 rozporządzenia Rady Minis-
trów z 1996 r.); a po drugie – za tzw. towary bezpośrednio przywożone „uważa się
towary, których transport z przyczyn geograficznych, transportowych, technicznych
lub ekonomicznych odbywał się nawet przez terytoria kilku krajów i regionów, rów-
nież wtedy, gdy towary te były czasowo magazynowane na terytoriach tych krajów
lub regionów, pod warunkiem że pozostawały one przez cały czas pod dozorem cel-
nym. Bezpośredni przywóz musi być potwierdzony dokumentami transportowymi,
natomiast przekazanie towarów pod dozorem celnym w trakcie tranzytu musi być
potwierdzone przez władze celne kraju tranzytu” (§ 4 ust. 3 rozporządzenia Rady
Ministrów z 1996 r.).
Oznacza to, że w świetle wskazanych wyżej przepisów, na co trafnie zwróco-
no uwagę w rewizji nadzwyczajnej, w celu skorzystania z preferencji celnych, których
6
dotyczy „Porozumienie o ujednoliceniu zasad określania pochodzenia towarów z
krajów rozwijających się”, podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą obo-
wiązany jest dowieść, że sprowadzając na polski obszar celny zgłaszany towar
uczynił zadość szeregu wymaganiom określonym w szczególności w art. 50 Prawa
celnego, § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 1996 r. oraz w załączniku nr 6 do za-
rządzenia Prezesa GUC. Tymczasem, w rozpoznawanej sprawie jest poza sporem,
że skarżąca Spółka „B.B.” w G. nie uczyniła im zadość, skoro:
Po pierwsze – pomimo wezwania przez organ celny, nie przedstawiła faktury,
która jednoznacznie dowodziłaby faktu dokonania przez nią tzw. bezpośredniego
zakupu zgłoszonego do odprawy celnej towaru w Ekwadorze, jako kraju objętym
preferencjami celnymi. Natomiast faktura przedstawiona przez skarżącą wskazywała
jako odbiorcę bananów firmę C. CIA LDTA z Wysp Bahama.
A po drugie – w odpowiedzi na wezwanie organu odwoławczego do przedło-
żenia bankowego dowodu uregulowania zapłaty za towar objęty fakturą z dnia 11
grudnia 1996 r. [...], która stanowiła podstawę do ustalenia wartości celnej towaru
zgłoszonego w danym wypadku do odprawy celnej, skarżąca przedłożyła rachunek
[...] z dnia 6 stycznia 1997 r., który dotyczył towaru w innej ilości i odmiennej wartości
aniżeli towar, którego dotyczyła faktura stanowiąca podstawę odprawy celnej.
Wynika stąd, iż Naczelny Sąd Administracyjny wydając zaskarżony wyrok nie
tylko nie uwzględnił obu wymienionych wyżej okoliczności, ale też nie wziął pod
uwagę tego, że w świetle obowiązujących przepisów prawnych ciężar dowodu w wy-
padku zgłoszenia do odprawy celnej towaru, który korzystać ma z preferencyjnych
stawek celnych na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 1996 r.,
spoczywał właśnie na skarżącej. Dlatego stwierdzić należy, że nie jest w tym wy-
padku zasadny, sformułowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego, zarzut naruszenia przez organy celne art. 7 KPA.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
PC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================