Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 czerwca 2001 r.
II UKN 416/00
Warunkiem zaliczenia do okresu pracy nauczycielskiej, okresu pracy w
organizacjach wymienionych w art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) jest
wykonywanie pracy na stanowisku, na którym wymagane są kwalifikacje peda-
gogiczne.
Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie: SN Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), SA Bogumiła Blok.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2001 r. sprawy z wniosku
Stanisława K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K.G. o
emeryturę nauczycielską, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego we Wrocławiu z dnia 24 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 29 sierpnia 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w K.G. odmówił przyznania wnioskodawcy Stanisławowi K. prawa do emerytury nau-
czycielskiej wobec braku dwudziestoletniego okresu pracy nauczycielskiej, a także
wobec niespełnienia wymogu rozwiązania umowy o pracę na wniosek nauczyciela.
Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 22 lipca
1999 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawca urodzony 20 lipca 1941 r. przed złożeniem
wniosku o emeryturę pracował jako wychowawca w Zespole Szkół Rolniczo-Ekolo-
gicznych w J.G. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony od 1 wrze-
śnia 1996 r. do 31 sierpnia 1997 r. W czerwcu wnioskodawca wypowiedział umowę i
rozwiązała się ona 31 lipca 1997 r. Wnioskodawca wykazał dokumentami okres
pracy nauczycielskiej w łącznym wymiarze 15 lat, 7 miesięcy i 25 dni, w tym okres
2
pracy w Komitecie Wojewódzkim PZPR w J.G. od 1 sierpnia 1986 r. do 31 paździer-
nika 1988 r. W odwołaniu wnioskodawca żądał uwzględnienia jako okresu zatrudnie-
nia w charakterze nauczyciela okresu pracy w Wojewódzkiej Radzie Związków Za-
wodowych na stanowisku sekretarza Rady Kultury Fizycznej i Turystyki od 1 sierpnia
1975 r. do 31 października 1980 r. oraz okresu pracy na stanowisku dyrektora Mię-
dzyzakładowego Związkowego Klubu Sportowego „K.” od 2 listopada 1980 r. do 31
lipca 1986 r. Zdaniem Sądu okresy te nie mogą być uwzględnione, gdyż praca na
wskazanych stanowiskach nie wymagała kwalifikacji pedagogicznych, co wynika ze
świadectw pracy. Wymogi art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) nie zostały
spełnione także dlatego, że ostatnia umowa o pracę na stanowisku nauczyciela nie
została rozwiązana na wniosek w związku z przejściem na emeryturę lecz z upływem
czasu, na który została zawarta.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 24 listopada 1999
r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca spełnił dwa spośród
trzech warunków wymaganych do uzyskania prawa do emerytury bez względu na
wiek, określonych w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela - ma ogólny trzydziestoletni
okres zatrudnienie i umowa o pracę została rozwiązana na jego wniosek. W tej
ostatniej kwestii Sąd Apelacyjny, odmiennie niż Sąd pierwszej instancji, uznał, że
złożenie przez nauczyciela spełniającego warunki do uzyskania emerytury wniosku o
rozwiązanie stosunku pracy jest jego przywilejem a nie wymogiem ustawowym. W
sytuacji, gdy „umowa o pracę z nauczycielem mianowanym” zawarta jest na czas
określony, wniosek o rozwiązanie takiej umowy nie jest konieczny, jeżeli nauczyciel
zamierza przejść na emeryturę po upływie czasu, na który została zawarta umowa.
Wnioskodawca nie spełnia jednak trzeciego warunku, jakim jest dwudziesto-
letni okres pracy nauczycielskiej. Za taki okres może być uznany okres pracy w cha-
rakterze nauczyciela w placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela w
brzmieniu obowiązującym w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę, to jest 10 lipca
1997 r. Okresy pracy w Wojewódzkiej Radzie Związków Zawodowych i w Międzyza-
kładowym Związkowym Klubie Sportowym „K.” nie mogą być uwzględnione, gdyż nie
była to praca w placówkach wymienionych w powołanym przepisie. Z mocy art. 91
ust. 2 pkt 2 Kart Nauczyciela nauczycielowi mianowanemu, przechodzącemu do
pracy do organizacji społecznej lub związku zawodowego na stanowisko wymagają-
3
ce kwalifikacji pedagogicznych przysługują uprawnienia emerytalne. Wnioskodawca
wymogu tego nie spełnia. Wnioskodawca sam przyznał, że na stanowisku dyrektora
Klubu Sportowego nie były wymagane kwalifikacje pedagogiczne. Ponadto po za-
kończeniu pracy w obu wymienionych organizacjach oraz Komitecie Wojewódzkim
PZPR i podjęciu pracy nauczycielskiej w Państwowym Pogotowiu Opiekuńczym w J.
przy ustalaniu wynagrodzenia wnioskodawcy jego dotychczasowa praca nie została
uznana za pracę pedagogiczną lecz za pracę zawodową niepedagogiczną dającą
doświadczenie przydatne do pracy nauczycielskiej. Do „pracy nauczycielskiej” nie
może być także zaliczony okres 2 lat i 3 miesięcy w Komitecie Wojewódzkim PZPR,
a uwzględnienie przez organ rentowy tego okresu było błędem. Stanowiący podsta-
wę prawną takiego uwzględnienia przepis art. 1 pkt 7 Karty Nauczyciela w dotych-
czasowym brzmieniu nie obowiązywał w dacie zgłoszenia wniosku.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca wnosząc o jego uchylenie i prze-
kazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.
Jako podstawę kasacji wskazał naruszenie prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczy-
ciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) oraz „sprzeczność istot-
nych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego”. W uza-
sadnieniu kasacji wnioskodawca podniósł, że ustalony przez Sąd stan faktyczny i
wykładnia „ kwalifikacji pedagogicznych” są sprzeczne z prawem i powszechnie
przyjętym orzecznictwem sądowym. Na poparcie tego zarzutu powołał się na wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 412/97 (OSNAPiUS 1998 nr 21,
poz. 636) i z dnia 30 lipca 1997 r., II UKN 201/97 (OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 347).
W dalszej części uzasadnienia zarzucił błędną ocenę zeznań świadka i błędne usta-
lenia w zakresie dodatkowego prowadzenia przez wnioskodawcę zajęć piłki siatko-
wej w okresie pracy na stanowisku dyrektora Klubu Sportowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3931
KPC kasację można oprzeć na dwóch podstawach: naru-
szeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowa-
nie oraz naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy. Przepis art. 3933
KPC wymienia jako warunek dopuszczal-
ności kasacji przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie. Prawidłowe
4
przytoczenie podstaw kasacyjnych polega na wskazaniu przepisów prawa, które
skarżący uważa za naruszone. W przypadku przytoczenia jako podstawy kasacji na-
ruszenia przepisów postępowania w uzasadnieniu kasacji powinno znajdować się
wyjaśnienie na czym - zdaniem skarżącego - polega naruszenie każdego ze wskaza-
nych przepisów postępowania i jaki wpływ miało to naruszenie na wynik sprawy.
Wskazanie jako jednej z podstaw kasacji sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z tre-
ścią zebranego w sprawie materiału dowodowego nie jest przytoczeniem podstawy
kasacyjnej w rozumieniu powołanego przepisu. Nie można uznać, że kasacja została
oparta na podstawie naruszenia przepisów postępowania skoro nie wskazuje się w
niej, aby któryś z przepisów postępowania został naruszony. Skoro kasacja nie
przedstawia zarzutu, że ustalenia faktyczne zapadły z naruszeniem przepisów po-
stępowania, ustalenia te nie mogą być skutecznie kwestionowane. W konsekwencji
kasacja podlega rozpoznaniu tylko w takim zakresie, w jakim oparta jest na podsta-
wie naruszenia prawa materialnego, przy czym kontroli podlega prawidłowość zasto-
sowania prawa i jego wykładni w odniesieniu do stanu faktycznego ustalonego w za-
skarżonym wyroku.
Zarzucając błędną wykładnię art. 1 ust. 1 i 2 i art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. - Karta Nauczyciela wnioskodawca powołuje się na niewłaściwe rozumienie
przez Sąd Apelacyjny pojęcia „kwalifikacje pedagogiczne”. Zarzut ten jest bezzasad-
ny ponieważ fakt, że pozwany przez cały okres swojej pracy zawodowej posiadał
kwalifikacje pozwalające mu na wykonywanie zawodu nauczyciela jest niekwestio-
nowany. Przy ocenie uprawnień do wcześniejszej emerytury nie są istotne posiadane
kwalifikacje lecz okresy pracy nauczycielskiej. Z mocy art. 88 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela do okresów, od których uzależnione są uprawnienia emerytalne nauczycieli wli-
cza się tylko okresy pracy w jednostkach organizacyjnych wymienionych w art. 1 ust.
1 oraz w przepisach szczególnych. Na podstawie obowiązującego w dacie zgłosze-
nia wniosku o emeryturę przepisu art. 91 ust. 2 Karty Nauczyciela przepisy o niektó-
rych uprawnieniach nauczycieli, w tym uprawnieniach emerytalnych, były stosowane
do nauczycieli mianowanych zatrudnionych w organizacjach społecznych lub związ-
kach zawodowych na takich stanowiskach, na jakich były wymagane kwalifikacje pe-
dagogiczne. Nie mają natomiast takich uprawnień osoby, które będąc nauczycielami
mianowanymi i posiadając kwalifikacje pedagogiczne, przeszły do pracy w organiza-
cjach społecznych lub związkowych na stanowiska, na których kwalifikacje pedago-
giczne nie były wymagane. Warunkiem zaliczenia do okresu pracy nauczycielskiej
5
okresu pracy w takich organizacjach jest wykonywanie pracy na takim stanowisku,
na jakim nie może być zatrudniona osoba o innych kwalifikacjach niż zawód pedago-
ga. Z ustaleń faktycznych Sądu Apelacyjnego stanowiących podstawę oceny praw-
nej, wynika, że do zatrudnienia na stanowiskach, jakie piastował wnioskodawca w
spornych okresach, nie wymagały kwalifikacji pedagogicznych.
W wyroku z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 412/97 (OSNAPiUS 1998 nr 21,
poz. 636), na który wnioskodawca powołuje się w kasacji, Sąd Najwyższy zaprezen-
tował taki sam pogląd, stwierdzając, że osobom zatrudnionym w organizacjach spo-
łecznych lub w związkach zawodowych, na stanowiskach wymagających kwalifikacji
pedagogicznych przysługuje uprawnienie do emerytury na warunkach przewidzia-
nych w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela przy spełnieniu dodatkowych wymogów. Wy-
eksponowany w tej tezie jest wymóg zatrudnienia na stanowiskach wymagających
kwalifikacji pedagogicznych. Drugi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1997 r.,
II UKN 201/97 (OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 347), został powołany w kasacji na uza-
sadnienie tezy, że pojęcie osób uprawnionych do emerytury na podstawie art. 88 ust.
1 Karty Nauczyciela powinno być interpretowane rozszerzająco. W wyroku tym
uznaje się za pracę nauczycielską w rozumieniu tego przepisu nauczanie religii w
ramach katechezy parafialnej. Nie dokonano tu rozszerzenia kategorii osób korzy-
stających z uprawnień nauczycielskich o osoby nie wymienione w przepisach Karty
Nauczyciela lub innych ustaw, lecz uznano, że przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989
r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.
Nr 29, poz. 154 ze zm.) przyznają katechetom nauczającym religii uprawnienia przy-
sługujące nauczycielom. Rozstrzygnięcie miało więc uzasadnienie w przepisach
szczególnych, które jako odnoszące się do innej kategorii pracowników niż wniosko-
dawca, nie mają w tej sprawie zastosowania.
Zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się nieuzasadniony i z tych
przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC oddalił kasację.
========================================