Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 listopada 2001 r.
II UKN 634/00
Pracownik urzędu, urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., któremu po
reformie administracji publicznej nie zaproponowano nowych warunków pracy
na dalszy okres i którego stosunek pracy wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r.
(art. 58 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowa-
dzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. Nr 133, poz. 872)
zachował prawo do emerytury przewidzianej w art. 27 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2001 r. Nr 86, poz. 953) w związku z art. 30 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr
162, poz. 1118 ze zm.).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2001 r. sprawy z wniosku
Stanisława S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O. o
prawo do emerytury, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyj-
nego we Wrocławiu z dnia 17 maja 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Stanisław S. (urodzony w dniu 26 lutego 1936 r.) był zatrudniony jako urzędnik
państwowy w Urzędzie Wojewódzkim w O. od dnia 8 marca 1976 r. do dnia 30
czerwca 1999 r. Od dnia 1 października 1983 r. był mianowany na stanowisko star-
szego inspektora. W dniu 12 listopada 1998 r. Dyrektor Generalny Urzędu Woje-
wódzkiego w O. zawiadomił go, że z mocy art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r. - Przepisy wprowadzające reformę administracji publicznej (Dz.U. Nr
133, poz. 872) stał się pracownikiem tego Urzędu, oraz poinformował go o możliwo-
2
ści rozwiązania stosunku pracy ze skutkiem przewidzianym w art. 231
§ 4 KP, a jed-
nocześnie, że w wypadku niezaproponowania nowych warunków dotychczasowy
stosunek pracy wygaśnie z dniem 30 czerwca 1999 r. Pismo zawierało również pou-
czenie o zachowaniu po dniu 1 stycznia 1999 r. uprawnień pracowniczych wynikają-
cych z aktu, na podstawie którego stosunek pracy powstał przed dniem 1 stycznia
1999 r., do czasu określonego w art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
Wobec nierozwiązania stosunku pracy we wskazanych terminach i niezapro-
ponowania Stanisławowi S. nowych warunków zatrudnienia, jego stosunek pracy
wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r. Przed tym dniem (18 czerwca 1999 r.) zgłosił on
wniosek o emeryturę, powołując się na przepis art. 27 ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.), przy
wykazaniu okresu ubezpieczenia wynoszącego 42 lat, 2 miesiące i 5 dni.
Decyzją z dnia 7 lipca 1999 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w O.
przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia wygaśnięcia stosunku pracy,
lecz następną decyzją (z dnia 23 sierpnia 1999 r.) uchylił tamtą decyzję i odmówił
prawa do świadczenia z powodu nieosiągnięcia przez wnioskodawcę wieku emery-
talnego przewidzianego w art. 27 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze
zm.).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu uwzględnił
odwołanie od tej decyzji i wyrokiem z dnia 29 grudnia 1999 r. przyznał Stanisławowi
S. emeryturę. Podstawą prawną tego orzeczenia były przepisy art. 27 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych w związku z art. 58 ust. 4 ustawy - Przepisy wpro-
wadzające ustawę reformującą administrację publiczną.
Apelację od tego wyroku, wniesioną przez organ ubezpieczeń społecznych,
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wyrokiem z dnia 17 maja 2000 r. Sąd drugiej
instancji - przy bezspornych ustaleniach faktycznych - podzielił pogląd prawny Sądu
pierwszej instancji i przyjął, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury po ukończe-
niu 60 roku życia, albowiem jego stosunek pracy rozwiązał się w okolicznościach
ujętych w przepisie art. 27 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, z
powodu likwidacji urzędu.
Kasacja organu rentowego od wyroku Sądu drugiej instancji została oparta na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię,
prowadzącą do wniosku, że wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie z art. 58 ust.
3
4 ustawy reformującej administrację publiczną odpowiada rozwiązaniu z urzędnikiem
państwowym stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji
uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie, o jakich mowa w art. 27 ust. 2 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych. Skarżący wywodził również, że wygaśnięcie sto-
sunku pracy nie odpowiada rozwiązaniu stosunku pracy, o którym mowa w tym prze-
pisie, a ponadto, że wśród uprawnień pracowniczych, które miałby ubezpieczony za-
chować do czasu wygaśnięcia stosunku pracy nie ma prawa do emerytury, należą-
cego do innej kategorii stosunków prawnych. Organ rentowy wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie
jego zmianę i orzeczenie o oddaleniu odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pracownicy urzędów państwowych urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r.
(por. ust. 4 art. 27 ustawy o pracownikach urzędów państwowych dodany przepisem
art. 151 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) ob-
jęci są ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym na ogólnych zasadach określonych
w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) z uwzględnieniem przewidzianego w art. 30 pkt 2
ustawy o emeryturach i rentach w związku z art. 27 ust. 2 i 3 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953), prawa do
pełnej emerytury, pomimo niespełnienia ustawowego warunku dotyczącego wieku
emerytalnego. Prawo do tego świadczenia nabywają więc mężczyźni po ukończeniu
sześćdziesięciu lat (kobiety - pięćdziesięciu pięciu lat), jeżeli mają wymagany okres
zatrudnienia, po rozwiązaniu stosunku pracy w okolicznościach opisanych w art. 27
ust. 2 i 3 w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Okoliczności te wiążą się z likwidacją urzędu albo jego reorganizacją uniemożliwia-
jącą dalsze zatrudnienie, jak też z wypadkami niezawinionej utraty uprawnień lub
zdolności wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli
urząd nie dysponuje stanowiskiem odpowiadającym kwalifikacjom posiadanym przez
urzędnika.
Z mocy art. 58 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadza-
jące ustawy reformujące administrację publiczną, stosunki pracy mianowanych
urzędników dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy w następstwie prze-
prowadzonych reform stali się pracownikami tych urzędów, wygasły z dniem 30
4
czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r. nie zostały im zaproponowane
nowe warunki pracy i płacy na dalszy okres albo gdy warunki te nie zostały przez
nich przyjęte do dnia 15 czerwca 1999 r. (ust. 1). Stosunki pracy mogły być także
przed dniem 30 czerwca 1999 r. rozwiązane przez nowego pracodawcę za wypowie-
dzeniem (ust. 3) oraz przez pracownika (art. 23 § 11
KP). Z art. 58 ust. 4 w związku z
ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. wynika, że do dnia 15 czerwca 1999 r. - gdy
chodzi o pracowników, którzy przyjęli zaproponowane warunki pracy i płacy na dal-
szy okres, do dnia 30 czerwca 1999 r. - gdy chodzi o pracowników, których stosunki
pracy wygasły z tym dniem, oraz do dnia upływu okresu wypowiedzenia - gdy chodzi
o pracowników, którym pracodawca wypowiedział stosunek pracy przed terminem
jego wygaśnięcia, „zachowują oni uprawnienia pracownicze wynikające z aktów, na
których podstawie powstał ich stosunek pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r.". Ak-
tami tymi są akty mianowania, gdyż właśnie one stanowią podstawę, na której po-
wstał stosunek pracy w urzędzie państwowym przed dniem 1 stycznia 1999 r. Sens
art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną polega na tym, że mianowani pracowni-
cy dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy z dniem 1 stycznia 1999 r. stali
się pracownikami mianowanymi, zachowali na czas oznaczony w tym przepisie (pkt
1-3) uprawnienia wynikające z ich mianowania, przewidziane w ustawie z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze
zm.). Uprawnienia te należy pojmować przede wszystkim jako uprawnienia zapew-
niające stabilizację zatrudnienia, którym odpowiada ze strony urzędu ograniczenie
możliwości wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi mianowanemu, swobody
przeniesienia go na inne stanowisko, dopuszczalności rozwiązania stosunku pracy
bez wypowiedzenia i inne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2000 r., I
PKN 230/00, dotychczas niepublikowany). Z usytuowania przepisu art. 27 ustawy o
urzędnikach państwowych w rozdziale zatytułowanym “Obowiązki i prawa urzędnika
państwowego” wynika jasno, że w sferze "uprawnień pracowniczych", o których
mowa w art. 58 ust. 4 Przepisów wprowadzających ustawy reformujące administrację
publiczną, mieszczą się uprawnienia emerytalne określone w ustawie o pracow-
nikach urzędów państwowych.
Ustanie stosunku pracy na skutek wygaśnięcia umowy o pracę, które może
nastąpić tylko w przypadkach określonych w Kodeksie pracy albo w przepisach
szczególnych (art. 63 KP), przewidziane zostało w art. 58 ust. 1 Przepisów wprowa-
5
dzających reformę administracji publicznej. Przepis ten wprowadził w stosunku do
pracowników administracji rządowej i samorządowej ten szczególny tryb ustania sto-
sunku pracy przez jego wygaśnięcie z mocy prawa z dniem 30 czerwca 1999 r., „je-
żeli przed dniem 31 maja 1999 r. pracownikom tym nie zostaną zaproponowane
nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia do dnia
15 czerwca 1999 r.” W tym zakresie przepis ten stanowi regulację szczególną wzglę-
dem ogólnie obowiązujących unormowań dotyczących rozwiązania stosunku pracy, z
gwarancją zachowania przez tych pracowników uprawnień pracowniczych wyni-
kających z aktów, na podstawie których powstał ich stosunek pracy przed 1 stycznia
1999 r. (art. 58 ust. 4 pkt 2). Wobec tego, gdy przyczyną zakończenia stosunku pracy
(przez jego wygaśnięcie) jest sytuacja prawna związana z reformą administracji pu-
blicznej, stwarzająca w skali globalnej równość co do sposobu rozwiązania stosun-
ków pracy do wszystkich osób, których dotyczy (por. uzasadnienie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2000 r., K 1/99 - OTK z 2000 r. nr 2 poz. 59), nie
ma racjonalnych powodów do wniosku, że hipotezą art. 27 ust. 2 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych nie jest objęty ten sposób ustania stosunku pracy,
nie spowodowany niczym innym, jak przewidzianą w tym przepisie niemożnością
dalszego zatrudnienia w związku likwidacją lub reorganizacją urzędu.
W konsekwencji należy w pełni zaaprobować pogląd prawny Sądu Apelacyj-
nego wskazujący, że w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do czasu ustania stosunku
pracy mianowani pracownicy dotychczasowych urzędów wojewódzkich pozostali
pracownikami uprawnionymi do świadczeń emerytalnych na zasadach określonych w
przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, a
zarazem, że mianowani pracownicy urzędu, którym w związku z wejściem w życie
reformy administracji publicznej, nie zostały zaproponowane nowe warunki pracy na
dalszy okres i których stosunek pracy wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r., z mocy
art. 58 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną zachowali prawo do emerytury przewi-
dzianej w art. 27 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych w związku z art. 30 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KC orzekł jak w
sentencji.
========================================