Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 3 października 2002 r.
III SW 21/02
Nie jest dopuszczalne prowadzenie wspólnego rachunku bankowego
przez partię polityczną i inne podmioty, bowiem jest to sprzeczne z zasadą
jawności źródeł finansowania tych partii (art. 23a ustawy z dnia 27 czerwca
1997 r. o partiach politycznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Beata Gudowska, Jerzy Kuźniar, Zbigniew Myszka, Herbert Szurgacz, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 paździer-
nika 2002 r. sprawy ze skargi Polskiego Ruchu Uwłaszczeniowego na uchwałę Pań-
stwowej Komisji Wyborczej z dnia 5 sierpnia 2002 r. w przedmiocie odrzucenia spra-
wozdania finansowego
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 5 sierpnia 2002 r., podjętą na
podstawie art. 38a ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.), postanowiła odrzucić sprawozda-
nie Polskiego Ruchu Uwłaszczeniowego o źródłach pozyskania środków finanso-
wych w 2001 r. W uzasadnieniu tej uchwały Państwowa Komisja Wyborcza stwier-
dziła w szczególności, iż: „z analizy sprawozdania finansowego wynika, że partia
Polski Ruch Uwłaszczeniowy uzyskała w 2001 r. przychody/wpływy w wysokości
2.339,74 zł. W ramach zgromadzonych środków wpłaty od osób fizycznych wyniosły
2.339,74 zł, a wpłaty własne partii - 2.251,45 zł”. Następnie, w wyniku uzyskania w
trybie art. 34a ust. 2 ustawy o partiach politycznych stosownego wyjaśnienia tej partii,
2
Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, iż: „z wyjaśnień złożonych przez prze-
wodniczącego partii wynika, że partia w badanym okresie udostępniła swój rachunek
bankowy Stowarzyszeniu V. do gromadzenia jego wpływów w zamian za pokrywanie
kosztów utrzymania konta bankowego Polskiego Ruchu Uwłaszczeniowego. Stanowi
to naruszenie art. 24 ust. 1 i art. 25 ust. 1 ustawy o partiach politycznych,
określających dopuszczalne źródła finansowania partii”. Ponadto, Państwowa Komi-
sja Wyborcza stwierdziła również, że: „w złożonym sprawozdaniu błędnie wykazano
wydatki poniesione na wybory wewnątrzpartyjne, jako wydatki poniesione z Fundu-
szu Wyborczego, którego nie utworzono”.
W skardze na powyższą uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 5
sierpnia 2002 r., mocą której postanowiła ona odrzucić sprawozdanie Polskiego Ru-
chu Uwłaszczeniowego o źródłach pozyskania środków finansowych w 2001 r.,
wniesionej w trybie art. 38b ustawy o partiach politycznych, Polski Ruch Uwłaszcze-
niowy podniósł w szczególności, iż: po pierwsze - zarzuty sformułowane w zaskarżo-
nej uchwale Państwowej Komisji Wyborczej dotyczą ‘tak małych kwot finansowych,
że mało poważne jest tak pryncypialne ich rozpatrywanie przez najwyższe organy
państwowe”; po drugie - wyjaśniło ono, że:„W 1999 r. Stowarzyszenie Patriotyczne
V., zajmujące z nami lokal, zwróciło się do nas o udostępnienie na swoje wpłaty na-
szego konta. (...) Po naszej zgodzie Bank przyjął tę propozycję i w okresie sprawoz-
dawczym wpłacono na to konto z tego Stowarzyszenia 1.187 zł 33 gr. Stan wspólne-
go konta bankowego na koniec okresu sprawozdawczego 2.339 zł 74 gr. (...) Po ne-
gatywnej opinii PKW, dla jasności konta bankowego poleciliśmy rozwiązać wspólnotę
konta z V., oddać pieniądze zaprzyjaźnionego Stowarzyszenia oraz zmienić konto na
bank o niskich kosztach obsługi”; oraz po trzecie - w rezultacie Polski Ruch Uwłasz-
czeniowy zwrócił się do Sądu Najwyższego: „o przywrócenie zdroworozsądkowego
myślenia w sprawie rozliczenia finansowego naszej partii odrzuconego przez PKW i
uznanie go za przyjęte”.
W odpowiedzi na powyższą skargę, Państwowa Komisja Wyborcza podtrzy-
mała swoje stanowisko w sprawie i dodatkowo wyjaśniła, że: „Państwowa Komisja
stoi na stanowisku, że katalog źródeł finansowania partii politycznych został w spo-
sób wyczerpujący wymieniony w art. 24 i nast. ustawy o partiach politycznych. (...) W
świetle art. 25 ust. 1 ustawy partii politycznej mogą być przekazywane środki finan-
sowe jedynie przez osoby fizyczne, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2 tego artykułu,
art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 oraz przepisów ustawy dotyczących wyborów do
3
Sejmu RP i do Senatu RP w zakresie dotacji podmiotowej. W świetle tych przepisów
nie jest możliwe pozyskiwanie przez partię polityczną środków finansowych od osoby
prawnej ani od jednostki organizacyjnej, której przepisy szczególne nadają osobo-
wość prawną. Taką jednostką w świetle art. 17 i nast. ustawy z dnia 10 kwietnia 1989
r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. Nr 20, poz. 104 z późn. zm.) jest stowarzyszenie
zwykłe. Polski Ruch Uwłaszczeniowy (...) udostępnił w 1999 r. swoje konto bankowe
Stowarzyszeniu Patriotycznemu V. w zamian za pokrywanie przez to stowarzyszenie
kosztów prowadzenia rachunku bankowego partii, co stanowi pośrednie finansowa-
nie partii politycznej przez jednostkę posiadającą osobowość prawną, niedozwolone
przez przepisy ustawy o partiach politycznych. Nadto, (...) obowiązek gromadzenia
przez partię polityczną środków finansowych jedynie na rachunkach bankowych
oznacza zakaz prowadzenia wspólnego rachunku bankowego przez partię polityczną
i inne podmioty. Taką interpretację uzasadnia także art. 23a ustawy, na podstawie
którego źródła finansowania partii politycznej są jawne”. W tej sytuacji, Państwowa
Komisja podtrzymała swoje stanowisko w sprawie naruszenia przez Polski Ruch
Uwłaszczeniowy art. 24 ust. 1 i art. 25 ust. 1 ustawy o partiach politycznych, co też
stanowiło podstawę do odrzucenia sprawozdania finansowego tej partii (art. 38a
ustawy o partiach politycznych).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jedną z istotnych gwarancji mających zapewnić skuteczną realizację zasady
jawności źródeł finansowania partii politycznych (art. 23a ustawy o partiach politycz-
nych), jest wprowadzony art. 24 ust. 1 ustawy o partiach politycznych w sposób jed-
noznaczny i enumeratywny zarazem wykaz dopuszczonych przez ustawodawcę źró-
deł finansowania partii politycznych. Ponadto, art. 25 ust. 1 ustawy o partiach poli-
tycznych wyraźnie stanowi, że „partii politycznej mogą być przekazywane środki fi-
nansowe jedynie przez osoby fizyczne”, z zastrzeżeniami wyłącznie tych wyjątków, o
których mowa w przepisach art. 25 ust. 2, art. 24 ust. 4, art. 24 ust. 7 i art. 28 ust. 1
ustawy o partiach politycznych. Naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepi-
sów ustawowych (bez względu na kwoty jakich naruszenie to dotyczy - sic!) przesą-
dza - stosownie do dyspozycji art. 38a ust. 1 pkt 1 i art. 38a ust. 2 pkt 4 ustawy o
partiach politycznych - o obowiązku odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą
sprawozdania finansowego partii politycznej.
4
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że partia Polski Ruch Uwłasz-
czeniowy naruszyła obowiązujące przepisy ustawowe dotyczące przyjmowania środ-
ków finansowych od innych podmiotów (art. 25 ust. 1 oraz 2 i ust. 7 oraz art. 28 ust. 1
ustawy o partiach politycznych), skoro: po pierwsze - udostępniła w 1999 r. swoje
konto bankowe Stowarzyszeniu Patriotycznemu V. w zamian za pokrywanie przez to
Stowarzyszenie kosztów prowadzenia rachunku bankowego partii, co stanowiło
formę pośredniego finansowania tej partii politycznej przez jednostkę posiadającą
osobowość prawną, a to jest niedozwolone przez przepisy ustawy o partiach poli-
tycznych; oraz po drugie - na co trafnie zwróciła także uwagę Państwowa Komisja
Wyborcza w swej odpowiedzi na skargę partii Polski Ruch Uwłaszczeniowy w niniej-
szej sprawie - z obowiązku gromadzenia przez partię polityczną środków finanso-
wych jedynie na rachunkach bankowych (art. 24 ust. 8 ustawy o partiach politycz-
nych) wynika równocześnie, że nie jest dopuszczalne prowadzenie wspólnego ra-
chunku bankowego przez partię polityczną i inne podmioty, bowiem byłoby to
sprzeczne z określoną w art. 23a ustawy o partiach politycznych zasadą jawności
źródeł finansowania tych partii.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 516 KPC w
związku z art. 34b ust. 2 i art. 38b ustawy o partiach politycznych orzekł jak w sen-
tencji.
========================================