Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy A. T.

przeciwko

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji A. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu Wydziału IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2012 r. sygn. akt IV U 1416/11

1.zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje A. T. prawo do emerytury od dnia 26 lipca 2011r.;

2.zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz A. T. kwotę 30 zł (trzydzieści złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancje odwoławczą.

Sygn. akt III AUa 549/12

Uzasadnienie:

A. T.odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O.z dnia 01.09. 20111., którą odmówiono mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O. wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Elblągu – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 27 stycznia 2012 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy orzekał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca A. T., ur. (...), został zatrudniony
w (...)w C.na stanowisku telemontera
w(...) D.z dniem 16.05.1978 r. Do dnia 31.05.1987 r. wnioskodawca pracował
w (...) (...) D.. W tym czasie pracował przy budowie linii telefonicznych, remontach i naprawach linii napowietrznych.
Z dniem 01.06.1987 r. został on przeniesiony na stanowisko telemontera do (...)w L.. Wnioskodawca w dalszym ciągu pracował w charakterze telemontera, zajmując się usuwaniem uszkodzeń linii napowietrznych, nie brał już udziału przy budowie tych linii. Od dnia 16.11.1988 r. wnioskodawcy wypłacano dodatek
za prowadzenie i obsługę codzienną pojazdu samochodowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym do 3,5 tony /(...)/, w wysokości 1.500 zł miesięcznie. Samochodem tym wnioskodawca dowoził ekipę pracowników do miejsc uszkodzenia linii napowietrznych,
a później razem z tą ekipą pracował jako telemonter przy naprawianiu uszkodzenia.
Do obowiązków wnioskodawcy należało również dokonywanie obsługi codziennej pojazdu, tj. musiał przynieść gorącą wodę żeby zalać silnik, zatankować, jak również dbał o czystość pojazdu wewnątrz i na zewnątrz. Od dnia 01.01.1989 r. wnioskodawcy powierzono obowiązki starszego telemontera. Od dnia 01.12.1989 r. wnioskodawcy przyznano dodatek
za prowadzenie pojazdów mechanicznych do 3,5 tony w wysokości 10% najniższego wynagrodzenia. Wypłata dodatku została wstrzymana z dniem 31.12.1989 r. w związku
z zatrzymaniem wnioskodawcy prawa jazdy. Po zatrzymaniu prawa jazdy wnioskodawca
nie jeździł już samochodem, był tylko monterem liniowym i wysyłano go do wszystkich prac łącznie z kopaniem kanalizacji, rowów. Do obowiązków wnioskodawcy należało nadto dokonywanie napraw na centralach telefonicznych, choć były to naprawy sporadyczne. Zajmował się on również konserwacją słupów i puszek kablowych oraz ich zabezpieczeń, przy czym puszki i zabezpieczenia mogły być naprawiane zarówno na zewnątrz,
jak i wewnątrz /w blokach, w piwnicach/. Ponadto zajmował się też instalacjami zewnętrznymi i wewnętrznymi, tj. instalacją telefonów, przenoszeniem stacji telefonicznych
z budynku do budynku, albo z jednego pomieszczenia do drugiego. Pomagał również monterom przy wymianie sznurów łącznościowych podczas konserwacji i przeglądzie stacji końcowych, tj. centrali telefonicznych oraz instalował telefony w pomieszczeniach.

W dniu 27.06.2011 r. A. T.wystąpił do pozwanego z wnioskiem
o ustalenie uprawnień do emerytury. Z oświadczenia wnioskodawcy wynikało, iż nie jest on członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz że nie pozostaje w stosunku pracy.
Do wniosku wnioskodawca dołączył dokumentację potwierdzającą okresy jego zatrudnienia, w tym zeznania świadków za okres zatrudnienia w (...) SA.(...) od 01.06.1987 r. do 31.12.1998 r. oraz zaświadczenie o okresach pobierania zasiłków dla bezrobotnych.

Na podstawie przedłożonej dokumentacji organ rentowy ustalił, iż wnioskodawca
na dzień 31.12.1998 r. legitymuje się łącznym stażem ubezpieczenia w wymiarze 26 lat,
6 miesięcy i 21 dni. Nadto pozwany przyjął za udowodniony okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach od 16.05.1978 r. do 31.05.1987 r. /9 lat, 16 dni/
w (...) SA(...)w O..

Zaskarżoną decyzją z dnia 01.09.2011 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury wobec nie legitymowania się przez niego co najmniej 15 - letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Powyższą decyzję zakwestionował wnioskodawca domagając się uwzględnienia spornego okresu na podstawie zeznań świadków.

Sąd Okręgowy przytoczył, iż zgodnie z art. 24 ust. l ustawy z dnia 17.12.1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1227
ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46,47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 184 ust. l ww. ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Stosownie do § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet
i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący
20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi
i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

W myśl § 2 ust. l rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo
do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z powyższego wynika, jak wskazał Sąd Okręgowy, iż skarżący nabyłby prawo
do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia przesłanek:

- ukończenia wieku 60 lat;

- legitymowania się łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat, przypadającym na dzień 01.01.1999 r.;

- legitymowania się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, przypadających na dzień 01.01.1999 r.;

- nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego;

- rozwiązania stosunku pracy.

Poza sporem w sprawie było, iż skarżący A. T. w dniu wydania decyzji rozpoznającej jego wniosek o świadczenie emerytalne miał ukończone 60 lat, na dzień 01.01.1999 r. legitymował się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia, nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy. Spornym pozostawało, czy skarżący na dzień 01.01.1999 r. legitymuje się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Pozwany organ rentowy nie uwzględnił okresu od 01.06.1987 r. do 31.12.1998 r.
/11 lat, 7 miesięcy - po wyłączeniu okresów nieskładkowych przypadających po dniu 14.11.1991 r.. w wymiarze 5 miesięcy i 14 dni - 11 lat, l miesiąc i 16 dni/ jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach albowiem wnioskodawca nie przedłożył za ten okres świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zaś na etapie postępowania przed organem rentowym nie jest dopuszczalny dowód z zeznań świadków
na okoliczność pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji stwierdził, iż faktem jest, iż rozporządzenie RM z 07.02.1983 r. w § 2 ust. 2 wymaga, by okresy pracy w szczególnych warunkach zostały potwierdzone
przez zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub też
w „zwykłym" świadectwie pracy z odpowiednią adnotacją. Niemniej jednak świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego, jak i dla Sądu. Nie jest ono bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § i i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wydane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów,
jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji wskazał, że teoretycznie wnioskodawca posiadał więc uprawnienie do wykazania innymi dowodami, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, tym bardziej, iż zgodnie
z utrwalonym w judykaturze poglądem, w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów zatrudnienia także w oparciu o inne dowody niż dowód
z zaświadczenia zakładu pracy (uchwała SN z dnia 21.09.1984 r., III UZP 48/84, LEX
nr 14630; uchwała SN z dnia 10.03.1984 r., III UZP 6/84, LEX nr 14625). Nadto, dowód inny niż świadectwo pracy pożądany jest przede wszystkim w sytuacji, gdy zakład pracy uległ likwidacji i nie ma możliwości wystawienia stosownego dokumentu, lub gdy brak jest dokumentacji osobowej, lub gdy jest ona na tyle skąpa, iż nie można na jej podstawie jednoznacznie ustalić charakteru zatrudnienia. Sąd Okręgowy stwierdził, iż pracodawca wnioskodawcy aktualnie wciąż funkcjonuje, jest w posiadaniu jego pełnej dokumentacji osobowej i teoretycznie wnioskodawca nie powinien napotkać żadnych przeszkód
w uzyskaniu odpowiedniego świadectwa pracy, o ile oczywiście byłyby podstawy do wydania takiego świadectwa.

Kontynuując rozważania Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż w wykazie A stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 33 Ministra Łączności z dnia 16.05.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu łączności, w dziale VIII, poz. 20 pkt 2 wskazano stanowisko telemontera przy montażu, konserwacji i remoncie linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych. Pamiętać jednak należy, iż dana praca może być uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach tylko i wyłącznie
w sytuacji, gdy jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu (§ 2
ust. 1 ww. rozporządzenia RM z 1983 r.).

W ocenie Sądu I instancji przeprowadzone postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, iż w spornym okresie skarżący faktycznie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Po pierwsze już sam pracodawca wnioskodawcy nie widział podstaw do wystawienia żądanego dokumentu. W piśmie z dnia 06.12.2011 r. sporządzonym na podstawie akt osobowych wnioskodawcy przez p.o. dyrektora Administracji Płacowej Grupy TP wskazano, iż w okresie od 01.06.1987 r. do 30.04.1999 r. wnioskodawca wykonywał również prace kierowcy samochodu ciężarowego /zapewne chodziło o samochód o dopuszczalnym ciężarze całkowitym do 3,5 tony, konkretnie Nysę, którą kierował wnioskodawca/, a nadto wykonywał konserwację i przegląd stacji końcowych i wewnątrzzakładowych, które to czynności nie są zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach (k. 36). Korespondencja dołączona do akt osobowych wnioskodawcy świadczy nadto, iż występował on
do pracodawcy z prośbą o sprostowanie świadectwa pracy poprzez uwzględnienie całego okresu zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach, jednakże otrzymał odpowiedź negatywną, w której wskazano, iż świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach zostało wystawione poprawnie, w oparciu o dokumentację osobową.
Na marginesie Sąd Okręgowy zauważył, iż powyższe działania wnioskodawcy stoją
w sprzeczności z jego twierdzeniem o likwidacji pracodawcy i niemożności pozyskania odpowiedniej dokumentacji.

Z kolei przesłuchani w sprawie świadkowie Z. K.i Z. S.zgodnie potwierdzili, że wnioskodawca był zatrudniony w charakterze telemontera linii napowietrznych i w ramach swych obowiązków stawiał nowe linie telekomunikacyjne,
tj. kopał doły, ustawiał szczudła betonowe, w które następnie wstawiano drewniane słupy, montował osprzęt, podwieszał kable, kopał rowy do kabli i wkładał kable do tych rowów,
a następnie je zasypywał. Nadto dokonywał wymiany przewodów, naprawiał uszkodzenia linii spowodowane opadami śniegu, burzami, czy innymi warunkami atmosferycznymi. Świadkowie potwierdzili również, iż Kolumna Remontowa, w której początkowo pracował wnioskodawca, stawiała nowe linie telefoniczne napowietrzne i kablowe, a tzw. Nadzór tylko naprawiał powstałe uszkodzenia. Niemniej jednak z zeznań ich wynikało również, iż poza powyższymi czynnościami wnioskodawca miał w obowiązkach wykonywanie instalacji
i przeniesień stacji telefonicznych, które polegało na przeniesieniu telefonu z jednego budynku do innego lub z jednego pokoju do drugiego, instalował aparaty telefoniczne
w pomieszczeniach i przez pewien okres czasu dodatkowo był kierowcą samochodu, którym dowoził ekipę pracowników na miejsce usuwania uszkodzenia.

Sąd Okręgowy uznał, iż nie miał podstaw, by powyższym zeznaniom odmówić wiarygodności. Były one spójne i logiczne i korelowały z wyjaśnieniami złożonymi
przez wnioskodawcę, który ostatecznie przyznał, iż poza instalacja i naprawą linii napowietrznych wykonywał również czynności związane z instalacją telefonów wewnątrz budynków, jak również wykonywał pewne pomocnicze czynności przy konserwacji
i przeglądzie stacji końcowych, tj. centrali telefonicznych oraz okresowo dowoził pracowników na miejsce wykonywanej pracy. Nadto zajmował się naprawą puszek
i zabezpieczeń, które znajdowały się zarówno na zewnątrz budynków, jak i wewnątrz nich.

W ocenie Sądu I instancji powyższe prowadzi do jednoznacznego stwierdzenia,
iż w spornym okresie wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tylko i wyłącznie czynności związanych z montażem, konserwacją i remontem linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych. Nawet jeśli więc wnioskodawca
nie wykonywał na bieżąco konserwacji i przeglądów stacji telefonicznych końcowych
i wewnątrzzakładowych, które to czynności zostały wskazane w pkt 2 zakresu jego czynności z dnia 20.10.1997 r., a jedynie sporadycznie pomagał monterom przy wymianie sznurów łącznościowych, lecz nadto zajmował się, choćby w niepełnym wymiarze czasu pracy, instalacją telefonów wewnątrz budynków oraz okresowo dodatkowo był kierowcą samochodu służbowego, to wszystkie te czynności powodują, iż jego czynności przy pracach, które zostały powołane w przepisach resortowych, nie były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z dnia 12.07.2011 r. (II UK 2/11), który wskazał, iż nie jest dopuszczalne uwzględnienie do okresów pracy w szczególnych warunkach wymaganych
do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm człowieka.

Sąd I instancji podkreślił, iż należy pamiętać, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 24 i 27 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy interpretować w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Głównym zaś motywem przyświecającym ustawodawcy
w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS było założenie, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, dlatego też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w znaczny sposób jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Sąd Okręgowy przyznał, iż bezwzględnie do takich prac należą prace wykonywane przy montażu, konserwacji czy tez naprawie linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych. Trudno jednakże przyjąć by ww. warunkom odpowiadały czynności związane z konserwacją i przeglądami stacji końcowych
i wewnątrzzakładowych, instalacją aparatury telefonicznej wewnątrz budynków, naprawą puszek i zabezpieczeń wewnątrz budynków czy w końcu kierowcy samochodu służbowego.

W świetle powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, brak było podstaw
do uwzględnienia spornego okresu jako okresu pracy wykonywanej przez wnioskodawcę
w szczególnych warunkach. Tym samym wnioskodawca nie wykazał przesłanki 15 lat takiej pracy i nie spełnił kumulatywnie wszystkich warunków niezbędnych do przyznania prawa
do wcześniejszej emerytury. Dlatego też Sąd Okręgowy, stosownie do art. 477 (14) § l k.p.c., oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca A. T. podnosząc,
iż zeznania świadków dowodzą, że wykonywał on pracę w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. Skarżący wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem A. T. prawa do emerytury od dnia 26 lipca 2011 r.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawca spełnia kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), w szczególności przesłankę 15 – letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny stanu faktycznego, a w konsekwencji - poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego
i niewłaściwą subsumcją ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (stosownie do przepisu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany wiek emerytalny dla kobiet wynosi 55 lat, a dla mężczyzn – 60 lat),

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 art. 184 cytowanej ustawy).

Stosownie natomiast do art. 32 ust. 2 cyt. ustawy dla celów ustalenia uprawnień
do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których uprawnionym osobom przysługuje prawo do emerytury w wieku obniżonym, ustala się – jak stanowi ust. 4 art. 32 cyt. ustawy - na podstawie przepisów dotychczasowych.

Sąd Najwyższy w uchwale w składzie 7 sędziów z dnia 13 lutego 2002 r.,
(III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243) wskazał jako nadal stosowane "przepisy dotychczasowe" przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z § 4 w/w rozporządzenia pracownik, który wykonywał wymienione
w wykazie A prace w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat), w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W myśl § 2 ust. l w/w rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo
do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu - są okresy, w których praca
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Podkreślenia wymaga, że do ustalenia konkretnych stanowisk, na których wykonywanie pracy uprawnia do emerytury w wieku obniżonym, pomocne są zarządzenia resortowe poszczególnych ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralnych związków spółdzielczych. Jak wskazał Sąd Najwyższy - z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu
z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była
w takich warunkach i odwrotnie - brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie
- w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – może stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09,
LEX nr 590247; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2010 r., II UK 124/10,
LEX nr 707404).

W ocenie Sądu odwoławczego zeznania przesłuchanych w sprawie świadków – Z. K. (2) i Z. S. (2), jak również ubezpieczonego, potwierdziły, że wnioskodawca w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę, o której mowa w wykazie A stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 33 Ministra Łączności z dnia 16 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu łączności.

W dziale VIII, pozycja 20 (Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych), w punkcie 2 w/w wykazu wskazano stanowisko telemontera, natomiast w punkcie 4 – stanowisko nadzorcy. Sąd I instancji uznał, iż pracy A. T. w okresie od dnia 1 czerwca 1987 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. nie można uznać za wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na tym stanowisku, gdyż poza naprawą linii kablowych i telefonicznych linii napowietrznych wykonywał on instancje telefonów wewnątrz budynków, czynności pomocnicze przy przeglądach
i konserwacji stacji końcowych i wewnątrz zakładowych, a nadto przez pewien okres czasu dowoził pracowników na miejsce usuwania uszkodzenia.

Sąd odwoławczy zwraca uwagę, iż wykonywanie przez wnioskodawcę czynności związanych z instalacją czy przenoszeniem aparatów telefonicznych wewnątrz budynków funkcjonalnie wchodzi w zakres montażu linii telefonicznych. Jak wyjaśnił ubezpieczony,
po przygotowaniu instalacji zewnętrznej należało przebić się kablem do budynku, zamontować gniazdka i podłączyć telefon. Tym samym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma przeszkód, aby tego typu czynności zakwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych. Przechodząc do konserwacji i przeglądu stacji końcowych i wewnątrzzakładowych, zebrany w sprawie materiał dowody przekonuje Sąd II instancji, iż mimo wymienienia tego rodzaju czynności w zakresie obowiązków wnioskodawcy z 1998 r., w rzeczywistości wnioskodawca ich nie wykonywał. Ubezpieczony zeznał, że jedynie pomagał monterowi przy wymianie sznurów łącznościowych. Również zeznania świadków nie potwierdziły, aby omawiane czynności wchodziły w zakres obowiązków faktycznie wykonywanych przez A. T..

Dekrety o zaszeregowaniu ze spornego okresu potwierdzają, iż wnioskodawca pracował wówczas w charakterze telemontera, kontrolera – telemontera. W tym miejscu Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że nie stoi na przeszkodzie uznaniu pracy wnioskodawcy za pracę w szczególnych warunkach fakt, iż z dniem 1 czerwca 1987 r. został on przeniesiony
z kolumny remontowej(...) D.do(...). Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, iż w trakcie zatrudnienia
w obu jednostkach A. T.wykonywał obowiązki przypisane do stanowiska telemontera.

Jeżeli chodzi o okoliczność, iż wnioskodawca przez pewnie okres czasu
kierował samochodem ciężarowym (o dopuszczalnym ciężarze całkowitym przekraczającym 3,5 t), dowożąc ekipę pracowników na miejsce naprawy awarii, Sąd II instancji podkreśla,
iż taka praca również uznana została za pracę w warunkach szczególnych. W dziale VIII
(W transporcie i łączności), poz. 2, pkt 1 wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia
nr 33 Ministra Łączności z dnia 16 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu łączności wymieniona została bowiem praca kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej
3,5 tony. Nie ma przy tym przeszkód do zakwalifikowania jako okresu pracy w szczególnych warunkach okresu, w którym pracownik wykonywał pracę na różnych stanowiskach,
o ile wszystkie rodzaje tych prac zostały uznane przez ustawodawcę za wykonywane
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz jeśli miało to miejsce stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca wnioskodawcy powyższe wymagania spełniała. Nadto podkreślenia wymaga, iż – jak wynika z zeznań świadka Z. S. (2) - kierowca brał udział w usuwaniu awarii na równi z innymi monterami.

Sąd odwoławczy, w nawiązaniu do treści uzasadnienia Sądu I instancji, zwraca uwagę, iż dokonana przez pracodawcę ocena niezasadności uwzględnienia w świadectwie pracy
w szczególnych warunkach spornego okresu nie ma żadnego znaczenia dla oceny rzeczywistego charakteru wykonywanej wówczas przez ubezpieczonego pracy i nie powinna być traktowana przez Sąd jako wskazówka interpretacyjna. Sąd powinien samodzielnie,
na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym zeznań świadków, niedopuszczalnych w postępowaniu przed organem rentowym, dokonać ustaleń
w przedmiocie pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę. Na marginesie wspomnieć należy, iż Sąd Okręgowy dał wyraz powyższej zasadzie obszernie opisując,
iż świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego organu rentowego,
jak i dla Sądu, a w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów zatrudnienia także w oparciu o inne dowody niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy. Nadto, Sąd odwoławczy wskazuje, iż wiarygodność pisma pracodawcy z dnia 6 grudnia
2011 r. budzi poważne wątpliwości w kontekście dokonanej korekty świadectwa pracy.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, iż A. T. należy zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach okres od dnia
1 czerwca 1987 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

Wobec niekwestionowanego przez ZUS legitymowania się przez A. T. pozostałymi przesłankami koniecznymi do ustalenia jego prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 26 lipca 2011 r.
tj. od ukończenia 60 roku życia.