Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 30 KWIETNIA 2003 R.
I KZP 12/03
Asesor komorniczy nie jest funkcjonariuszem publicznym w rozumie-
niu art. 115 § 13 pkt 3 k.k., jednakże przyjąć należy, że ma on status
funkcjonariusza publicznego w rozumieniu tego przepisu, gdy pełni zleco-
ne mu obowiązki zastępcy komornika na podstawie art. 26 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133,
poz. 882 ze zm.), bądź prowadzi czynności egzekucyjne zlecone mu przez
komornika w trybie art. 33 tej ustawy.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik.
Sędziowie SN: P. Hofmański, W. Kozielewicz (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego R. Stefański.
Sąd Najwyższy w sprawie Doroty i Andrzeja W., po rozpoznaniu,
przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Rejonowy w B.
postanowieniem z dnia 7 lutego 2003 r., zagadnienia prawnego wymagają-
cego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy asesor komorniczy jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu
przepisu art. 115 § 13 pkt 3 k.k. w sytuacji, gdy komornik zleci mu przepro-
wadzenie egzekucji na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 1997 r. Nr 133, poz.
882 ze zmianami)”?
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j .
2
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem z dnia 15 października 2002 r. Prokuratura Rejono-
wa w B. wobec stwierdzenia, iż czyny nie zawierają znamion czynu zabro-
nionego, umorzyła dochodzenie w sprawie:
a) dokonanego w okresie od 1 do 16 kwietnia 2002 r. w B. przekroczenia
uprawnień przez asesora komorniczego rewiru I Dariusza F., podczas
wykonywania czynności egzekucyjnych i działania na szkodę Doroty W.,
tj. o czyn określony w art. 231 § 1 k.k.,
b) groźby karalnej, skierowanej w dniu 10 kwietnia 2002 r. w B. przez ase-
sora komorniczego rewiru I – Dariusza F. wobec Andrzeja W. przez za-
powiedź zniszczenia go, która to groźba wzbudziła u pokrzywdzonego
obawę, że zostanie spełniona, tj. o czyn określony w art. 190 § 1 k.k.
Przekazując, w myśl art. 306 § 2 k.p.k., zażalenie Doroty i Andrzeja
W. złożone na to postanowienie, Prokurator Prokuratury Okręgowej w B. w
piśmie z dnia 28 listopada 2002 r. wskazał ponadto, iż asesor komorniczy
nie jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 § 13 k.k.
Rozpoznający to zażalenie Sąd Rejonowy w B. uznał, że w postępo-
waniu odwoławczym wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasad-
niczej wykładni. Zagadnienie to zostało sformułowane w postaci tzw. pyta-
nia prawnego w przytoczonym na wstępie postanowieniu Sądu Rejonowe-
go w B. z dnia 7 lutego 2003 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z konfiguracji procesowej w niniejszej sprawie wynika, iż przedsta-
wione zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpoznawaniu środka odwo-
ławczego wniesionego od orzeczenia, którym uznano, że wskazany przez
pokrzywdzonego czyn nie wyczerpuje znamion przestępstwa określonego
w art. 231 § 1 k.k. Przestępstwo to bowiem może zostać popełnione jedy-
3
nie przez funkcjonariusza publicznego. Skoro zaś w katalogu osób wska-
zanych w art. 115 § 13 k.k. nie wymieniono stanowiska asesora komorni-
czego, lecz jedynie komornika, rodzi się, zdaniem Sądu Rejonowego w B.,
problem, czy asesor komorniczy w sytuacji, gdy komornik zlecił mu prze-
prowadzenie egzekucji, jest funkcjonariuszem publicznym.
Odnosząc się do tej kwestii, wskazać przede wszystkim należy, iż nie
budzi jakichkolwiek wątpliwości – ze względu na wyraźną regulację prawną
– fakt, że komornik jest funkcjonariuszem publicznym. Został on, jak już
wskazano, wymieniony w katalogu funkcjonariuszy publicznych w art. 115
§ 13 pkt 3 k.k. oraz tak określony w art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm.). Z
przepisów tych jasno wynika, że komornik sądowy jest funkcjonariuszem
publicznym działającym przy sądzie rejonowym, który wykonuje powierzo-
ne mu przez państwo funkcje władzy publicznej – jako podstawowy organ
egzekucyjny w sprawach cywilnych (zob. też Status publicznoprawny ko-
mornika sądowego, w: Analiza i ocena ustawy o komornikach sądowych i
egzekucji, praca zbiorowa, pod red. K. Lubińskiego, Sopot 2000, s. 7 i n.).
W powołanych wyżej przepisach, jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy
w B., nie wymienia się asesora komorniczego. Zgodnie z art. 26 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, jeżeli komor-
nik sądowy nie może pełnić obowiązków z powodu przeszkód prawnych
lub faktycznych, pełnienie obowiązków zleca się zastępcy komornika, któ-
rym może być komornik innego rewiru komorniczego lub asesor komorni-
czy. W literaturze podkreśla się, iż asesor komorniczy należy do najbardziej
wykwalifikowanego personelu komorniczego (por. J. Jankowski: Ustawa o
komornikach sądowych i egzekucji, Warszawa 1998, s. 60). Analiza treści
przepisów ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wskazuje, że od
asesora komorniczego wymaga się spełnienia takich samych warunków,
jak od komornika. Asesorem komorniczym może zostać osoba, która:
4
1) pma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatel-
skich, 2) jest nieskazitelnego charakteru, 3) ukończyła wyższe studia praw-
nicze lub administracyjne, 4) odbyła aplikację komorniczą, 5) złożyła eg-
zamin komorniczy, 6) ukończyła 25 lat (art. 10 w zw. z art. 32 ust. 1 cyt.
ustawy). Asesora komorniczego powołuje prezes właściwego sądu apela-
cyjnego na wniosek komornika, który zamierza zatrudnić asesora komorni-
czego (art. 32 ust. 2 cyt. ustawy). Wprawdzie jest on powoływany przez
prezesa sądu apelacyjnego, lecz jego stosunek pracy nawiązywany jest na
podstawie umowy o pracę, której stroną jest zatrudniający go komornik.
Powołanie w tym wypadku – jak podkreśla się w literaturze – jest tzw. po-
wołaniem pozornym (w płaszczyźnie pojęć prawa pracy), gdyż nie rodzi
bezpośrednio stosunku pracy, a oznacza jedynie powierzenie pewnej funk-
cji (inwestytury) w zakresie realizowania imperium (władzy) publicznego,
natomiast źródłem stosunku pracy jest umowa o pracę (W. Sanetra: Stosu-
nek pracy komornika po nowemu, PS 1998, z. 2, s. 47). Zgodnie z art. 33
ust. 1 powołanej ustawy, komornik może zlecić asesorowi komorniczemu
przeprowadzenie egzekucji w sprawach o świadczenie pieniężne nieprze-
wyższające dwudziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagro-
dzenia w państwowej sferze budżetowej, z wyłączeniem egzekucji nieru-
chomości. Ponadto komornik może zlecić asesorowi komorniczemu także
dokonanie określonych czynności w innych sprawach, z wyłączeniem:
1) sprzedaży oraz wydania wierzycielom ruchomości o wartości przekra-
czającej kwotę, o której mowa w art. 33 ust. 1, 2) wykonania opróżnienia
lokalu, pomieszczenia, gruntu lub przedsiębiorstwa, 3) wykonania orzecze-
nia o zastosowaniu środków przymusu, 4) wykonania orzeczenia o ode-
braniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod jej
opieką, 5) ustalenia wysokości kosztów egzekucyjnych w sprawach o rosz-
czenia niepieniężne oraz o roszczenia pieniężne przekraczające kwotę, o
której mowa w art. 33 ust. 1, 6), sporządzenia planu podziału sumy uzy-
5
skanej z egzekucji, jeżeli suma ta przekracza kwotę, o której mowa w art.
33 ust. 1, 7), wydania decyzji i podpisywania dokumentów dotyczących de-
pozytu. Zarówno zlecenie prowadzenia egzekucji (art. 33 ust. 1 cyt. usta-
wy), jak i dokonania określonych czynności w innych sprawach (art. 33 ust.
2 cyt. ustawy) powinno być wystawione na piśmie i określać sprawy lub
czynności, do których przeprowadzenia asesor komorniczy został upoważ-
niony (art. 33 ust. 3 cyt. ustawy). Jednakże asesor komorniczy, któremu
zlecono pełnienie obowiązków zastępcy komornika, w myśl art. 26 ust. 1
powołanej ustawy, jest uprawniony do wszystkich czynności w ramach
ustawowych zadań komornika którego zastępuje. Nie potrzebuje zatem
mieć upoważnienia do tych czynności komornika zastępowanego (por. R.
Kuźnicki: Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji. Koszty egzekucji.
Komentarz, Wrocław 1998, s. 48-49).
Przedstawione rozważania prowadzą, zdaniem Sądu Najwyższego,
do następujących wniosków. Jakkolwiek słusznie w doktrynie nie przyznaje
się statusu funkcjonariusza publicznego osobom należącym do personelu
kancelarii, zatrudnionym przez komornika (por. A. Marek: Karnoprawne
aspekty tajemnicy służbowej komornika sądowego, PS 2001, z. 1, s. 9-10),
co dotyczyć musi także asesora komorniczego, jednakże tenże asesor w
zakresie jego statusu karnoprawnego nie może być traktowany inaczej niż
komornik w sytuacji, gdy pełni obowiązki zastępcy komornika (art. 26 ust. 1
cyt. ustawy) lub przeprowadza egzekucje w ramach zleconych na podsta-
wie art. 32 ust. 1 cyt. ustawy bądź też wykonuje określone czynności w ra-
mach zlecenia, o którym mowa w art. 33 ust. 2 cyt. ustawy.
Należy zatem przyjąć, że asesor komorniczy wykonujący we wska-
zanych przypadkach klasyczne czynności komornicze ma status funkcjona-
riusza publicznego w rozumieniu art. 115 § 13 pkt 3 k.k. Odmienne stano-
wisko co do tej kwestii skutkowałoby z jednej strony brakiem kwalifikowa-
nej, karnoprawnej ochrony asesora komorniczego wypełniającego czynno-
6
ści komornika w określonych przypadkach, z drugiej strony zaś niemożno-
ścią pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej za przestępstwa, których
podmiotem może być tylko funkcjonariusz publiczny.