Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 17 CZERWCA 2003 R.
II KK 90/03
Przewidziana w polskim porządku prawnym – ustawie z dnia 26
października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (jedn.
tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109) – możliwość umieszczenia nie-
letniego w zakładzie poprawczym (art. 6 pkt 10), nie narusza przepi-
sów Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie
Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z
1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.).
Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: E. Gaberle, A. Tomczyk (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Aureliusza G., oskarżonego z art. 279
§ 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 17 czerw-
ca 2003 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę nieletniego od wyroku
Sądu Okręgowego w W. z dnia 11 grudnia 2002 r., utrzymującego w
mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 19 lipca 2002 r.
o d d a l i ł kasację (...)
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 19 lipca 2002 r. Sąd Rejonowy w W. uznał, że
nieletni Aureliusz G. jest sprawcą czynów wypełniających dyspozycje
2
art. 279 § 1 k.k. i art. 13 § 1 w zw. z art. 279 § 1 k.k. i na podstawie art.
6 pkt 10 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w
sprawach nieletnich orzekł umieszczenie go w zakładzie poprawczym.
W wyniku rozpoznania sprawy na skutek apelacji obrońcy nielet-
niego, Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 11 grudnia 2002 r., za-
skarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od tego wyroku kasację wywiódł obrońca nieletniego i zarzuca-
jąc:
- „rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, które mo-
gło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia to jest art. 170 § 1
pkt 2 k.p.k. poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosku do-
wodowego prokuratora o sporządzenie opinii przez biegłych
lekarzy psychiatrów w przedmiocie stanu zdrowia nieletniego,
- rażące naruszenie prawa, to jest art. 5 w związku z art. 6 pkt
10 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26
października 1982 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 228 ze zmianami),
które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez
bezpodstawne przyjęcie, że środek poprawczy jest jedynym
środkiem zapewniającym resocjalizację nieletniego Aureliusza
G.,
- rażące naruszenie prawa materialnego, to jest art. 40 ust. 4
Konwencji Praw Dziecka, które mogło mieć istotny wpływ na
treść orzeczenia poprzez zastosowanie środka poprawczego
w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym pomimo, że
według art. 40 Konwencji środkami, które mogą być stosowa-
ne wobec dzieci są wyłącznie środki wychowawcze”,
wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania”.
3
W odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Okręgowej w
W. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Są-
dowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Na rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł
o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna.
Autor kasacji, zarzucając rażące naruszenie art. 170 § 1 pkt 2
k.p.k., oparł się w istocie na niewłaściwie wskazanej podstawie praw-
nej – oddaleniu wniosku prokuratora o dopuszczenie dowodu z opinii
biegłych psychiatrów. W ocenie prokuratora, „w świetle opinii psycho-
logicznej ze schroniska dla nieletnich, wspartej opinią jednego biegłe-
go lekarza psychiatry, istnieją wątpliwości odnośnie poczytalności nie-
letniego” (cyt. z protokołu rozprawy apelacyjnej). Jak natomiast wynika
z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w W., nie podzielił
on wątpliwości strony wnioskującej o przeprowadzenie dowodu z opinii
biegłych lekarzy psychiatrów i wskazał, że „... okoliczności związane
ze stanem zdrowia psychicznego nieletniego wyjaśnione zostały w
opinii z dnia 15 maja 2002 r.” (tj. opinii wydanej przez Schronisko dla
Nieletnich Warszawa – Okęcie z udziałem pedagoga i psychiatry –
dopisek SN). Z opinii tej zaś wynika m. in. w zakresie rozpoznania
psychologicznego: intelekt w dolnej granicy normy, zaniedbania śro-
dowiskowe i wychowawcze, w osobowości dyskretne rysy charaktero-
podyczne, proces demoralizacji rozpoczęty z tendencją do pogłębiania
się; w zakresie diagnozy psychiatrycznej: zaburzenia zachowania z
nieprawidłowym procesem socjalizacji, nadużywanie alkoholu, brak
bezwzględnych wskazań do leczenia psychiatrycznego. W świetle
więc tej opinii nie było żadnych podstaw do powzięcia przez Sąd wąt-
4
pliwości co do stanu zdrowia psychicznego nieletniego, a co za tym
idzie „potrzeby” – w rozumieniu art. 25a ustawy z dnia 26 października
1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (jedn. tekst: Dz. U. z
2002 r. Nr 11, poz. 109) – uzyskania opinii o jego stanie zdrowia psy-
chicznego. Taki też był ton uzasadnienia postanowienia Sądu Okrę-
gowego w W. Natomiast powołanie, jako podstawy prawnej nie-
uwzględnienia wniosku prokuratora, przepisu ogólnego dotyczącego
postępowania dowodowego, a nie przepisu szczególnego podkreśla-
jącego celowość przeprowadzenia takiego dowodu jedynie w razie po-
trzeby uzasadnionej – co oczywiste – realiami sprawy, nie może po-
wodować wzruszenia zaskarżonego kasacją wyroku.
Skutku takiego nie może też wywołać zarzut rażącego narusze-
nia art. 5 w związku z art. 6 pkt 10 ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnich, który notabene nie został w ogóle uzasadniony i nie wiado-
mo z jakich powodów autor kasacji uważa, że orzeczenie umieszcze-
nia nieletniego w zakładzie poprawczym naruszało te przepisy, skoro
właśnie one taką możliwość wprost przewidują.
Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 40 ust. 4 Kon-
wencji o prawach dziecka (nie zaś, jak stwierdzono w kasacji, Kon-
wencji Praw Dziecka) przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., która weszła w życie w sto-
sunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 7 lipca 1991 r. (oświadczenie
rządowe z dnia 30 września 1991 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzecz-
pospolitą Polską Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgro-
madzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. –
Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 527). Wbrew twierdzeniom autora kasa-
cji, przepis ust. 4 art. 40 Konwencji nie statuuje zakazu stosowania,
przewidzianego w krajowym porządku prawnym, określonego postę-
powania (w rozpoznawanej sprawie – postępowania poprawczego).
5
Zawiera on natomiast wiele zaleceń, które w powiązaniu z przepisami
ustępów 1 – 3, mają gwarantować traktowanie „... każdego dziecka
podejrzanego, oskarżonego bądź uznanego winnym pogwałcenia
prawa karnego ...” w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości
dziecka. Świadczy o tym dowodnie zamieszczenie w omawianym
przepisie sformułowań „takich jak”, „oraz inne rozwiązania alternatyw-
ne”. Jeżeli dodatkowo zważy się, że Konwencja w art. 37 dopuszcza
możliwość pozbawienia wolności dziecka z zachowaniem przewidzia-
nych tam gwarancji, twierdzenie autora kasacji, jakoby zastosowanie
wobec nieletniego środka poprawczego, przewidzianego w polskim
porządku prawnym, naruszało przepis art. 40 ust. 4 Konwencji o pra-
wach dziecka jawi się jako chybione.
Reasumując, przewidziana w polskim porządku prawnym –
ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109) – możliwość
umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym (art. 6 pkt 10) nie
narusza przepisów Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada
1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.).
Ze względu na to, że żaden z zarzutów zawartych w petitum ka-
sacji, nie okazał się zasadny, Sąd Najwyższy kasację oddalił, zwalnia-
jąc nieletniego Aureliusza G. od ponoszenia pozostałych (poza wnie-
sioną opłatą od kasacji) kosztów postępowania kasacyjnego.