Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 listopada 2004 r.
I PK 12/04
Zatrudnienie pracownika w wykonaniu umowy o stypendium fundowane
nie oznacza „ponownego zatrudniania pracowników", o którym mowa w art. 12
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).
Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2004 r.
sprawy z powództwa Agnieszki G. przeciwko O. Fabryce Naczyń Emaliowanych „E."
SA w O. o nawiązanie stosunku pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 9 paździer-
nika 2003 r. [...]
1) o d d a l i ł kasację;
2) zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 120 zł (słownie zło-
tych: sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 9 października 2003 r. [...] oddalił
apelację Agnieszki G. od wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu z dnia 19 czerwca
2002 r. [...], oddalającego jej powództwo o nawiązanie stosunku pracy.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena. Agnieszka G. była zatrudniona w O. Fabryce Naczyń Emaliowanych
„E.” SA w O. na stanowisku handlowca od dnia 1 lipca 1994 r. W dniu 24 sierpnia
2000 r. powódka otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem rozwiązują-
cym na dzień 30 listopada 2000 r. Jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy pra-
codawca wskazał długotrwałą absencję chorobową i nienależytą kontrolę realizacji
2
kontraktu z belgijską firmą B., a w konsekwencji brak gwarancji prawidłowego wypeł-
niania w przyszłości obowiązków. Agnieszka G. odwołała się od wypowiedzenia
umowy o pracę do Sądu. Na rozprawie w dniu 23 listopada 2000 r. zawarła ze stroną
pozwaną ugodę. Zgodnie z postanowieniami ugody, umowa o pracę między stronami
rozwiązała się w dniu 30 listopada 2000 r. za porozumieniem stron z przyczyn eko-
nomicznych. O. Fabryka Naczyń Emaliowanych „E.” zobowiązała się również wypła-
cić powódce odprawę pieniężną w kwocie 3.800 zł i odszkodowanie na podstawie
art. 47 k.p. w wysokości 3.200 zł. W dniach 1 i 26 lutego 2001 r. Agnieszka G. zgło-
siła pisemnie chęć powrotu do pracy u strony pozwanej, powołując się na art. 12
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie nie-
których ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), powoływanej dalej jako „ustawa
o zwolnieniach grupowych” lub „ustawa”.
W dniu 13 stycznia 2000 r. O. Fabryka Naczyń Emaliowanych „E.” zatrudniła
Sylwię B. na stanowisku technologa - do dnia 12 kwietnia 2000 r. - na podstawie
umowy o staż, a następnie na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia
13 kwietnia 2000 r. do dnia 12 stycznia 2001 r. i od dnia 13 stycznia 2001 r. na czas
nieokreślony. W dniu 1 grudnia 2000 r. strona pozwana zatrudniła również w dziale
Marketingu i Planowania Agnieszkę M. - do dnia 28 lutego 2001 r. - na okres stażu, a
następnie na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 1 marca 2001 r.
do 30 września 2001 r. na stanowisku samodzielnego analityka w dziale Marketingu i
Planowania, a od dnia 1 października 2001 r. na czas nieokreślony na stanowisku
handlowca w dziale Sprzedaży Naczyń Kuchennych. Z kolei w dniu 1 października
2001 r. w wydziale Wanien i Zlewozmywaków rozpoczął staż Artur G., który został
zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 1 stycznia 2002
r. do 31 lipca 2002 r. na stanowisku referenta do spraw ekonomicznych w Wydziale
Wyrobów Sanitarnych. W dziale Marketingu i Planowania strona pozwana zatrudniła
Sylwię B. - na podstawie umowy stażowej od 24 września 2001 r. do 23 grudnia
2001 r., oraz na podstawie umowy o pracę na czas określony od 24 grudnia 2001 r.
do 31 lipca 2002 r. jako referenta do spraw analizy rynku. Wszyscy ci pracownicy
zostali zatrudnieni u strony pozwanej w związku z ufundowanym im wcześniej sty-
pendium. W styczniu 2001 r. O. Fabryka Naczyń Emaliowanych „E.” zatrudniła po-
nownie Michała M. na stanowisku Kierownika Działu Sprzedaży Wyrobów Sanitar-
nych. Pracownik ten świadczył u strony pozwanej pracę w okresie od 1 stycznia 2000
3
r. do 31 sierpnia 2000 r. Stosunek pracy z Michałem M. został wówczas rozwiązany z
powodu likwidacji stanowiska.
W ocenie Sądu Rejonowego w Olkuszu, w ugodzie z 23 listopada 2000 r.
strony kategorycznie ustaliły sposób i termin rozwiązania umowy o pracę. Ustalenia
te mają charakter wiążący. Jakkolwiek powódce przysługuje roszczenie o nawiązanie
stosunku pracy na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., to w okolicz-
nościach rozpoznawanej sprawy roszczenie to jest bezzasadne. W dniu rozwiązania
stosunku pracy z Agnieszką G. strona pozwana zatrudniała bowiem tylko te osoby,
co do których była zobligowana do nawiązania stosunku pracy na podstawie umów
stypendialnych, a to Sylwię B., Agnieszkę M., Artura G. i Sylwię B. W razie nieza-
trudnienia powołanych osób przez okres co najmniej trzech lat, fundowane im przez
stronę pozwaną stypendium uległoby umorzeniu. Ponadto, Sylwia B. nie była zatrud-
niona w tej samej grupie zawodowej co powódka - handlowca, lecz pracowała jako
technolog. Z kolei Michał M. został zatrudniony ponownie zanim powódka zgłosiła
chęć zatrudnienia.
Sąd Okręgowy w Krakowie uznał, że zawarta przez strony w dniu 23 listopada
2000 r. ugoda nie przesądza o przyczynie ekonomicznej ustania stosunku pracy.
Strony nie mogą „umówić” się, że zachodzą przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i ust.
2 ustawy, o ile przesłanki te faktycznie nie istnieją. Celem ustalenia, czy przyczyny
ekonomiczne, z powodu których rozwiązano stosunek pracy z powódką, faktycznie
istniały w chwili zawierania przez strony porozumienia i czy stanowią one jego uza-
sadnienie, Sąd ten przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe. Wykazało
ono, że rozwiązanie stosunku pracy z Agnieszką G. nastąpiło z przyczyn ekonomicz-
nych oraz że była to konkretna i rzeczywista przyczyna jego ustania. W ocenie Sądu,
art. 12 ustawy dotyczy zatrudniania nowych pracowników w tej samej grupie zawo-
dowej na skutek potrzeb zakładu pracy, jakie powstały po dniu rozwiązania stosunku
pracy z danym pracownikiem, w tym wypadku powódką. W okresie roku od rozwią-
zania stosunku pracy z Agnieszką G., to jest od dnia 30 listopada 2000 r., nie zaist-
niała potrzeba zatrudniania nowych pracowników w tej samej grupie zawodowej i
takich zatrudnień w O. Fabryce Naczyń Emaliowanych „E.” nie było. Sylwia B. jako
inżynier ceramik została zatrudniona na stanowisku technologa w dniu 13 stycznia
2000 r., a więc w czasie, gdy Agnieszka G. była jeszcze pracownikiem strony po-
zwanej. Jej zatrudnienie na stanowisku technologa nie odpowiadało zatrudnieniu w
tej samej grupie zawodowej co stanowisko powódki (handlowca). Zawarcie umów o
4
pracę z Agnieszką M., Arturem G. i Sylwią B., podobnie jak w przypadku Sylwii B.,
było realizacją zobowiązania wynikającego z umów stypendialnych, jakie przyjęła na
siebie strona pozwana. Zobowiązanie to znacznie poprzedzało rozwiązanie z po-
wódką stosunku pracy, a jego niewykonanie dawałoby stypendystom prawo skutecz-
nego dochodzenia zawarcia umowy o pracę przed sądem lub powodowałoby utratę
nakładów finansowych, jakie poczynił pracodawca w związku z wypłatą tym osobom
stypendiów. Odnosząc się do zatrudnienia Michała M., Sąd uznał, że był on zatrud-
niony od 1 stycznia 2000 r., a zatem w okresie, gdy powódka była pracownikiem
strony pozwanej. Stosunek pracy z Michałem M. również został rozwiązany z przy-
czyn ekonomicznych. Ponowne jego zatrudnienie w styczniu 2001 r. nastąpiło jesz-
cze przed zgłoszeniem przez powódkę wniosku o ponowne zatrudnienie i było dla
niego realizacją jego uprawnień wynikających z art. 12 ustawy.
Agnieszka G. zaskarżyła ten wyrok kasacją. Wskazując jako podstawę kasacji
naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 12 ustawy o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakła-
du pracy - poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu poglądu, że „za-
trudnienie nowych pracowników w efekcie realizacji umów stypendialnych nie sta-
nowi uzasadnienia do żądania ponownego zatrudnienia”, jej pełnomocnik wniósł o
„zmianę wyroku w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu”, ewentualnie o
„uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Są-
dowi II instancji”. Jako okoliczności uzasadniające rozpoznanie kasacji powołał
„istotne naruszenie prawa poprzez dowolne wprowadzenie dodatkowych przesłanek,
od których uzależnia się możliwość skorzystania z przepisu art. 12”, potrzebę wy-
kładni art. 12 ustawy „celem sprecyzowania przesłanek umożliwiających skorzystanie
z uprawnień wynikających z tego przepisu”, a także znaczną społeczną doniosłość
„zagadnienia dotyczącego realizowania praw pracowniczych”.
W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik skarżącej podniósł, że stanowisko Sądu
odnośnie do konieczności zatrudnienia pracowników z uwagi na zawarte uprzednio
umowy stypendialne jest błędne. W umowach tych strona pozwana nie zobowiązała
się bowiem do zatrudnienia stypendystów. O. Fabryka Naczyń Emaliowanych „E.”
jako fundator stypendiów miała prawo domagać się od stypendystów podjęcia pracy,
nie miała jednak obowiązku ich zatrudnienia. Jego zdaniem, rozstrzygnięcie Sądu
Okręgowego jest sprzeczne z literalną i funkcjonalną wykładnią art. 12 ustawy. Z wy-
kładni literalnej powołanego przepisu wynika, że „uprawnienie byłego pracownika
5
uzależnione jest od zatrudnienia innych pracowników w tej samej grupie zawodowej”,
a nie od „charakteru przyczyny wywołującej owo ponowne zatrudnienie”. Funkcją art.
12 jest niedopuszczenie do sytuacji, gdy z jednej strony zwalnia się pracowników z
przyczyn ekonomicznych, a z drugiej strony zatrudnia się nowych pracowników w tej
samej grupie zawodowej. Według pełnomocnika skarżącej, Sąd błędnie przyjął, że
powódka wywodzi swe żądanie ze zdarzeń poprzedzających rozwiązanie umowy o
pracę. Agnieszka G. nie domaga się bowiem ponownego zatrudnienia z uwagi na
zawarcie umów stypendialnych, ale roszczenie swe wywodzi z okoliczności zatrud-
nienia innych osób po rozwiązaniu z nią stosunku pracy, a więc ze zdarzeń zaistnia-
łych po ustaniu stosunku pracy. Nieuzasadniony jest również pogląd Sądu, wedle
którego potrzeba zatrudnienia nowych pracowników powstała z chwilą zawierania
umów stypendialnych. Nie można bowiem jednoznacznie przyjąć, że definitywnym
zamiarem pracodawcy była chęć zatrudnienia stypendysty, a nie chęć ufundowania
mu stypendium. Podniósł ponadto, że rozstrzygnięcie Sądu, zgodnie z którym wobec
konkurencyjnych uprawnień pierwszeństwo przyznaje się wynikającym z umowy, nie
znajduje oparcia w przepisach prawa pracy. Pracownik nie może mieć uprawnień
mniejszych od określonych w ustawie i nie można pozbawić go tych uprawnień w
drodze umowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja oparta jest tylko na zarzucie naruszenia prawa materialnego, wobec
czego ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w za-
skarżonym wyroku należy uznać za prawidłowe.
Zawierając ugodę sądową w sprawie [...], wszczętej odwołaniem Agnieszki G.
od wypowiedzenia jej umowy o pracę przez O. Fabrykę Naczyń Emaliowanych „E.”
24 sierpnia 2000 r. z powodu długotrwałej absencji chorobowej i nienależytej kontroli
kontraktu z belgijską firmą B. oraz braku gwarancji prawidłowego wypełniania obo-
wiązków w przyszłości, strony procesowe rozwiązały umowę o pracę 30 listopada
2000 r. na mocy porozumienia stron z przyczyn ekonomicznych dotyczących praco-
dawcy. Pracodawca wypłacił skarżącej odprawę pieniężną przewidzianą w art. 8
ustawy o zwolnieniach grupowych oraz „odszkodowanie” na podstawie art. 471
k.p.
Przed upływem roku od daty ustania stosunku pracy - 1 i 26 lutego 2001 r.-
Agnieszka G., z powołaniem się na art. 12 ustawy o zwolnieniach grupowych, zgło-
6
siła na piśmie gotowość powrotu do pracy. Po 30 listopada 2000 r. a przed 1 lutego
2001 r. strona pozwana zatrudniła 1 grudnia 2000 r. Agnieszkę M. (ostatecznie na
stanowisku handlowca w Dziale Sprzedaży Naczyń Kuchennych) oraz 1 stycznia
2001 r. Michała M. (na stanowisku kierownika Działu Sprzedaży Wyrobów Sanitar-
nych), zaś po 1 lutego 2001 r. - 24 września 2001 r. - Sylwię B. (ostatecznie na sta-
nowisku referenta do spraw analizy w Dziale Marketingu i Planowania) i 1 paździer-
nika 2001 r. - Artura G. (ostatecznie na stanowisku referenta do spraw ekonomicz-
nych w Wydziale Wanien i Zlewozmywaków). Agnieszka M., Sylwia B. i Artur G. byli
stypendystami pozwanej spółki. Zostali zatrudnieni, początkowo na podstawie umów
o staż, w wykonaniu umów o stypendia fundowane zawarte z nimi: 7 sierpnia 1997 r.
- z Agnieszką M. i Arturem G. oraz 1 lutego 1999 r. - z Sylwią B.
Zgodnie z art. 12 ustawy, „zakład pracy powinien ponownie zatrudnić pracow-
nika, z którym rozwiązał stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1, w
razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej, jeżeli
pracownik zgłosi zamiar powrotu do zakładu pracy w ciągu roku od rozwiązania sto-
sunku pracy”. Przyczyny określone w art. 1 ust. 1 to przyczyny powszechnie nazy-
wane ekonomicznymi lub dotyczącymi zakładu pracy (organizacyjne, produkcyjne,
technologiczne). Dokonując wykładni tego przepisu, trzeba uwzględnić okoliczność,
że dotyczy on zasadniczo zwolnień grupowych i do nich ma zastosowanie wprost.
Natomiast do zwolnień indywidualnych z przyczyn ekonomicznych stosuje się go od-
powiednio (art. 10 ust. 1). Odpowiednie zastosowanie przepisu sprawia, że treść wy-
wiedzionej z niego normy prawnej nie musi być identyczna z normą wyinterpretowa-
ną wprost. Uwaga ta jest konieczna, albowiem nie wszystkie poglądy prawne wypo-
wiedziane na gruncie odpowiednio stosowanego art. 12 ustawy (także przez Sąd
Najwyższy) mają bezpośrednie przełożenie na prawo do ponownego zatrudnienia
pracownika, z którym pracodawca rozwiązał stosunek pracy w ramach zwolnienia
grupowego. I vice versa.
Zwrot „zakład pracy powinien ponownie zatrudnić pracownika” oznacza obo-
wiązek pracodawcy tej treści; pracownikowi przysługuje zatem roszczenie o nawią-
zanie stosunku pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1994 r., I
PZP 2/94, OSNCP 1994 nr 9, poz. 173). Przez „pracowników tej samej grupy zawo-
dowej” należy rozumieć nie tylko pracowników wykonujących ściśle określony zawód,
spełniających w zakładzie takie same funkcje, ale również o podobnych kwalifika-
cjach, realizujących określone zbliżone rodzajowo zadania (wykonujących rodzajowo
7
wewnętrznie spójne czynności zawodowe). Przy ustalaniu „grupy zawodowej” należy
uwzględnić także charakter zakładu pracy, rodzaj wykonywanych zadań, wymagane
przygotowanie pracowników (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997
r., I PKN 26/97, OSNAPiUS 1997 nr 24, poz. 486 oraz z dnia 19 grudnia 1997 r., I
PKN 445/97, OSNAPiUS 1998 nr 22, poz. 648).
„Ponowne zatrudnianie” pracowników to zatrudnianie ich od nowa, po raz
drugi lub kolejny. Użycie formy ciągłej rzeczownika odczasownikowego zatrudnienie -
zatrudnianie - wskazuje na pewien proces, na czynność powtarzającą się, trwającą w
czasie. Poprawność takiego - co do zasady - stanowiska potwierdza ustanowienie
rocznego okresu, liczonego od daty rozwiązania stosunku pracy, do zgłoszenia przez
pracownika zamiaru powrotu do zakładu pracy. Potrzeba ponownego zatrudniania
pracowników powinna być funkcjonalnie związana z istniejącą uprzednio potrzebą
ich zwalniania. Wniosek taki wynika z celu ustawy i analizowanego przepisu. Intencją
ustawodawcy było z jednej strony ułatwienie dostosowania się, w przewadze „uspo-
łecznionym” (w 1989 roku), zakładom pracy do warunków rynkowych, dokonania nie-
zbędnych dla prawidłowego ich funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej
przekształceń własnościowych i zmian organizacyjnych oraz racjonalizacji zatrudnie-
nia, ale i - z drugiej - zabezpieczenie prawa powrotu do pracy zwolnionym pracowni-
kom, gdy odpadły przyczyny rozwiązania z nimi stosunków pracy. Dlatego prawo do
ponownego zatrudnienia przysługuje nie wszystkim pracownikom, z którymi praco-
dawca rozwiązał stosunek pracy, ale tylko tym, którzy zostali zwolnieni z przyczyn
ekonomicznych. Ponowne zatrudnianie powinno zatem pozostawać w związku z
ustaniem przyczyn uzasadniających zwolnienia, np. poprawą sytuacji ekonomicznej
wskutek zwiększenia sprzedaży produktów lub usług, przywróceniem zlikwidowane-
go asortymentu produkcji, jej rozszerzeniem asortymentowym, powrotem do uprzed-
nio stosowanych technologii.
Liczba pracowników ponownie zatrudnianych nie musi pokrywać się z liczbą
pracowników zwolnionych. Dlatego uprawnienie do ponownego zatrudnienia nie ma
charakteru bezwzględnego w takim znaczeniu, że jeżeli liczba uprawnionych (zlikwi-
dowanych miejsc pracy) przekracza liczbę zatrudnianych (tworzonych miejsc pracy),
musi być ono z przyczyn obiektywnych realizowane „wybiórczo”. Trzeba przyjąć, że
podstawowym kryterium wyznaczającym kolejność wykonania przez pracodawcę
obowiązku ponownego zatrudnienia powinna być kolejność zgłoszeń zamiaru po-
wrotu do zakładu pracy. Nie można jednak wykluczyć zastosowania także innych
8
kryteriów, choćby tych, które usprawiedliwiały taki, a nie inny dobór do zwolnienia i
kolejność zwolnień (np. sytuacja rodzinna, poziom kwalifikacji, uprawnienia do
świadczeń emerytalno-rentowych). Przepis art. 12 ustawy wprowadza wyjątek od
zasady swobody doboru pracowników. Uprawniony jest przeto również pogląd, że w
sytuacji, gdy liczba wolnych miejsc pracy jest mniejsza od liczby zwolnionych pra-
cowników, którzy zgłosili zamiar powrotu do zakładu pracy, pracodawca, przy posza-
nowaniu zasad równego traktowania i niedyskryminacji w zatrudnieniu, ma swobodę
wyboru pracownika spośród wszystkich uprawnionych.
W rozpoznawanej sprawie problem prawny sprowadza się do odpowiedzi na
pytanie, czy zatrudnienie pracownika w wykonaniu umowy o stypendium fundowane
jest ponownym zatrudnianiem pracowników w rozumieniu art. 12 ustawy. Zdaniem
Sądu Najwyższego w orzekającym składzie, nie jest. Po pierwsze, stypendyści nie
byli zatrudniani w ramach „ponownego zatrudniania” pracowników. Po drugie, ich
zatrudnianie nie miało żadnego związku z poprzednimi zwolnieniami grupowymi. Po
trzecie, inna - niż art. 12 ustawy o zwolnieniach grupowych - była podstawa prawna
obowiązku ich zatrudniania.
Trudno podzielić stanowisko wyrażone w uzasadnieniu podstawy kasacyjnej,
że „zawarcie umów stypendialnych jest w niniejszej sprawie okolicznością co naj-
mniej obojętną”. Ma znaczenie i to istotne. Wbrew bowiem odmiennemu twierdzeniu
pełnomocnika skarżącej, z umowy o stypendium fundowane wynikał obowiązek na-
wiązania stosunku pracy ze stypendystą. W jej § 5 pkt 1 zawarte było wprost zobo-
wiązanie się fundatora do zatrudnienia stypendysty „na stanowisku pracy zgodnie z
nabytymi przez niego kwalifikacjami”. Nadto § 8 umowy przewidywał umorzenie sty-
pendium w całości w przypadku niezawarcia ze stypendystą umowy o pracę, „mimo
że stypendysta zgłosił gotowość podjęcia pracy na zasadach określonych niniejszą
umową”. Wysokość stypendium ustalona była na poziomie „25% płacy w pięciu pod-
stawowych działach gospodarki za ostatni miesiąc poprzedniego kwartału” (§ 1). Była
to więc kwota znacząca dla mającego trudności ekonomiczne pracodawcy, nawet
jeżeli była nim, znana nie tylko na polskim rynku, pozwana Spółka. Zwłaszcza, gdy
pomnożyć ją przez liczbę stypendystów. Trafnie wobec tego przyjął Sąd, że z umowy
o stypendium fundowane wynikało dla stypendysty roszczenie o nawiązanie sto-
sunku pracy.
Do rozważenia pozostaje kwestia konkurencji podstaw prawnych obowiązku
pracodawcy zatrudnienia pracownika, czy też źródeł uprawnienia pracownika do za-
9
trudnienia. Próba ustalenia „kolejności” konkurencyjnego obowiązku zatrudniania
wedle porządku ustawowego bądź umownego jest z założenia wadliwa. Dlatego po
prostu, że inne są przesłanki, warunki i cel każdego z nich. Problem nie w „wyższo-
ści” uregulować umownych lub ustawowych, w hierarchicznej zależności między
obowiązkami tej samej (czy raczej podobnej) treści mającymi inną podstawę prawną,
lecz w spełnieniu warunków prawnych ich realizacji (wykonania).
Rację ma pełnomocnik skarżącej, gdy twierdzi, że ustawa o zwolnieniach gru-
powych „nie może być furtką do wymiany pracowników i swego rodzaju obejściem
rygorystycznych warunków rozwiązywania umów o pracę w drodze wypowiedzenia”.
Zgodzić się wypada także z tym, że poprzez zawieranie umów przedwstępnych czy
umów o stypendia fundowane „co najwyżej kilka miesięcy wcześniej” może dojść do
obejścia art. 12 ustawy. Teza ta musi być jednak traktowana abstrakcyjnie, jedynie w
płaszczyźnie spekulacji intelektualnej. Zarzut tej treści (zawarcia przez pozwaną
spółkę umów o stypendia fundowane w celu obejścia art. 12 ustawy) nie został sfor-
mułowany w kasacji i nie był podnoszony na żadnym etapie postępowania.
Trzeba nadto zauważyć, że swego rodzaju konkurencja obowiązku zatrudnie-
nia pracowników, a nawet ponownego ich zatrudnienia, może wynikać z przepisów
prawa tej samej rangi. Dość powołać jako przykłady art. 48 § 1 k.p. oraz art. 66 § 2
k.p. Zatrudnienie pracownika przywróconego do pracy lub nawiązanie stosunku
pracy (po wygaśnięciu umowy o pracę wskutek upływu trzymiesięcznego okresu
aresztowania) z pracownikiem „zrehabilitowanym” w postępowaniu karnym nie mogą
być traktowane (kwalifikowane) jako ponowne zatrudnianie pracowników w rozumie-
niu art. 12 ustawy. Nie można przeto bez zastrzeżeń podzielić poglądu, że skoro art.
12 „w żadnym momencie” nie uzależnia prawa pracownika do ponownego zatrudnie-
nia od „charakteru przyczyny wywołującej owo ponowne zatrudnienie”, to przyczyny
ponownego zatrudniania pracowników nie mają żadnego znaczenia dla oceny za-
sadności roszczenia pracownika o ponowne zatrudnienie.
W konkluzji należy więc stwierdzić, że zatrudnienie pracownika w wykonaniu
umowy o stypendium fundowane nie mieści się w pojęciu ponownego zatrudniania
pracowników, aktualizującego powinność pracodawcy ponownego zatrudnienia pra-
cownika zwolnionego z przyczyn ekonomicznych, który w przepisanym terminie zgło-
sił zamiar powrotu do zakładu pracy. Nie uzasadnia przeto roszczenia pracownika
zwolnionego z pracy z przyczyn ekonomicznych o ponowne zatrudnienie na podsta-
10
wie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywa-
nia z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================